نام نویسنده: افسانه بهرامى
شرق – سيستم عامل در ميان اجزاى مختلف تشكيل دهنده فناورى اطلاعات اعم از سخت افزار، نرم افزار و شبكه نقش روح را در جسم دارد. محصولى كاربردى است كه همراه سخت افزار براى استفاده ارائه مى شود. بنابراين به تعداد كليه كامپيوتر هاى موجود در يك جامعه اطلاعاتى نسخه ا از سيستم عامل وجود خواهد داشت. اما سيستم عامل هاى كنونى كه در ايران استفاده مى شوند مشكلاتى را به دنبال دارند نظير:
۱- اگر ايران بنا بر تعهدات بين المللى و عضويت در سازمان تجارت جهانى و پذيرش قانون كپى رايت مجبور به پرداخت هزينه اين موارد باشد كشور سرمايه زيادى را از دست مى دهد.
۲- ضعف پشتيبانى از زبان فارسى در سيستم عامل هاى فعلى وجود دارد.
۳- عدم دسترسى به منابع اين سيستم عامل ها مشكلات امنيتى فراوانى ايجاد مى كند.
امروزه در جهان بر روى سيستم عاملى به نام لينوكس سرمايه گذارى هنگفتى صورت مى گيرد تا آنجا كه بنابر پيش بينى IDC بازار آن به ۷/۳۵ ميليارد دلار تا سال ۲۰۰۸ خواهد رسيد.
زيبايى لينوكس در اين نكته نهفته است كه مى تواند سيستم عامل كامل خود را به طور كامل با ياد گرفتن نحوه كدنويسى و به هم وصل كردن قطعات برنامه اى بسازد. از آنجا كه اكثر مردم زمان زيادى براى نصب قطعات برنامه اى و ساخت سيستم عامل را ندارند در نتيجه شركت هايى هستند كه اين كار ها را انجام مى دهند.
به دليل اهميت اين قضيه بسيارى از كشور هاى جهان از قبيل آلمان، انگلستان، چين، كره و ژاپن در حال مهاجرت از سيستم عامل هاى خود به سيستم عامل لينوكس هستند حتى آن را در سطح مدارس خود گسترش داده اند. در اين راستا مركز فناورى اطلاعات و ارتباطات پيشرفته شري با حمايت و تاييد شوراى عالى انفورماتيك و شوراى عالى اطلاع رسانى مديريت طرح ملى لينوكس فارسى را بر عهده گرفته است.
هدف اصلى طرح ملى سيستم عامل لينوكس فارسى بومى سازى، رفع مشكلات پايه اى زبان فارسى در سيستم عامل لينوكس است.
دكتر خوانسارى مدير پروژه طرح ملى لينوكس فارسى مى گويد: «انجام اين طرح طى يك برنامه سه ساله در اوايل سال ۱۳۸۲ شروع شد. در اين پروژه مشكلات زبان فارسى لينوكس مرحله به مرحله برطرف مى شود. اين فارسى كردن براساس استاندارد هاى داخلى كشورمان است. به عنوان نمونه صفحه كليدى كه مايكروسافت روى ويندوز گذاشته صفحه كليد اداره استاندارد كشور ما نيست. ا توجه به اينكه ايران در آستانه پيوستن به سازمان تجارت جهانى است ما بايد براى هر نسخه ويندوز پول بپردازيم. در صورتى كه لينوكس اين طور نيست. حق مالكيت آن اجازه كپى و… را مى دهد.»
وى در رابطه با برترى هاى لينوكس نسبت به سيستم عامل ويندوز نيز مى گويد: «سورس كد اين سيستم عامل آزاد است علاوه بر اينكه در اختيار عموم است هر كسى مى تواند براساس نيازش آن را تغيير بدهد. همچنين با توجه به مالكيت هاى اشخاص سازنده اين سيستم عامل آزاد بودن سورس كد منجر شده ديگران هم بتوانند از آن استفاده كنند. در همين راستا بايد گفت ويندوز فقط سيستم عامل است ولى يك توزيع لينوكس نرم افزار هاى ختلف را به همراه دارد از نرم افزار ويرايش تصوير گرفته تا اتصال به اينترنت، برنامه نويسى و…»
به هر حال بايد گفت لينوكس با ساير سيستم عامل ها شباهت هايى دارد به عنوان مثال ويندوز محدود به يك محيط گرافيكى ثابت نيست و محيط هاى گرافيكى مختلف دارد كه هر كدام ويژگى ها و زيبايى هاى خاص خودش را دارد.نسخه اى از سيستم عامل لينوكس از نظر ظاهر گرافيكى شبيه ويندوز XP2000 است. البته محيط هاى گرافيكى ديگرى نيز وجود دارد كه شباهت هايى نيز با ساير سيستم عامل ها نظير Solaris دارد.
• لينوكس و نصب نر م افزار
براساس اظهارات خوانسارى مدير پروژه لينوكس فارسى اين سيستم عامل كه ب روى همه كامپيوتر ها قابل نصب است معادل نرم افزارهاى مختلف محيط ويندوز را دارد نظير نرم افزار هاى رايت كردن سى دى و تايپ كردن و… خوانسارى در اين باره مى گويد: «تطبيق نرم افزارهاى روى ويندوز بر روى لينوكس مسئله مهمى است كه البته افراد مى توانند طى آموزش هايى كه مشكل نيست به اين امر دست يابند.
به نحوى كه ما به طور آزمايشى در يك شركت خصوصى غيركامپيوتر ى كه از ويندوز استفاده مى شد سيستم عامل لينوكس را راه اندازى كرديم. تمام افراد اين شركت پس از ارائه لينوكس هم اكنون از آن استفاده مى كنند.»
وى در ادامه مى افزايد: «چنانچه نرم افزارى بر روى لينوكس فارسى نصب نشده باد همانند ويندوز، سيستم عامل لينوكس قابليت نصب نرم افزار را دارد. نرم افزارهايى كه وابستگى هاى شديدى به محيط ويندوز دارند نيز در محيط لينوكس توسط windows emulator قابل اجرا هستند مثلاً Autocad، Photoshop روى لينوكس اجرا مى شوند هر چند نرم افزار هاى معادل آنها وجود دارد. اين امر نيازمند صرف انرژى، آموزش و توليد منابع و محتويات آموزشى است و احتمالاً گاهى نياز به برنامه نويسى مجدد است اما در هر صورت اين مسئله قابل حل است.» وى در مورد كاربرد زبان هاى برنامه نويسى در لينوكس مى گويد: «برنامه نويسان كامپيوتر مى توانند كار خود را كه برنامه نويسى با زبان هاى مختلف است انجام دهند.
در اين سيستم عامل زبان هاى جاوا، محيط دات نت، C، C+ +، +Visual C+، پاسكال،
#C و… حمايت مى شوند.
• لينوكس و امنيت
صحبت از امنيت بيشتر در حوزه لينوكس نسبت به ويندوز است.يكى از دلايل در دسترس بودن كد منبع سيستم هاى متن باز است كه باعث مى شود. برنامه نويسان و كاربران مشكلات را آسان تر كشف كنند و قبل از سوءاستفاده از آنها برطرف كنند.
بنابر گفته هاى مدير پروژه لينوكس فارسى در اين راستا اصطلاحى به نام peer review به كار مى رود در واقع مرور مداوم سورس كدها توسط افرادى كه با اين پروژه هاى اپن سورس در ارتباطند. از طرفى باتوجه به اين كه قسمت زيادى از اينترنت توسط نرم افزارهاى متن باز اداره مى شود به همين دليل به جاى راحتى استفاده بيشتر بر قوى بودن تمركز شده است.
همچنين قبل از اضافه كردن قابليتى به يك برنامه متن باز مسائل امنيتى به طور كامل در نظر گرفته مى شود در صورت نبود مشكل آن قابليت در كدهاى بين المللى آن نرم افزار اضافه مى شود. علاوه بر آن عنوان شده كه سيستم هاى متن باز بيشتر براساس چندكاربره بودن، شبكه و مدل يونيكس بنا شده اند. به همين دليل ساختار امنيتى بسيار قوى دارند و اولويت اول در توسعه آنها محيط گرافيكى نبوده است هرچند با توجه به مدل توسعه متن باز و فعاليت حدود ۱۰ سال گذشته محيط هاى گرافيكى لينوكس با ويندوز رقابت مى كند.
•وجود ويروس ها
در حوزه لينوكس ويروس شناخته شده اى كه منجر به صدمات جبران ناپذير و گسترده مثل ويندوز شده باشد تاكنون وجود نداشته است. درحالى كه در ويندوز وضعيت به اين صورت نيست با اين سئوال روبه رو هستيم كه آيا كاربرد بيشتر ويندوز نسبت به لينوكس باعث ظهور ويروس هايى در اين حوزه شده است؟ در پاسخ به اين سئوال خوانسارى مى گويد: «گسترش استفاده از ويندوز دليلى براى زيادشدن ويروس هاى روى آن نيست. نقص در اصل معمارى ويندوز منجر شده كه ويروس نوشتن بر روى آن آسان باشد. درحالى كه معمارى لينوكس معمارى مستحكمى است. از طرفى در حال حاضر در محيط لينوكس ويروس شناخته شده اى كه گسترش پيدا كرده باشد نداريم ولى چنانچه لينوكس به عنوان كامپيوتر روى ميزى گسترش پيدا كند مطمئناً شركت هايى كه ويروس كش براى ويندوز نوشته اند به اين سمت روى خواهند آورد. هرچند در حال حاضر ويروس كش براى لينوكس وجود دارد و همچنين نرم افزارهاى ديوار آتشى (fire wall) به عنوان سپرى كه نفوذ به كامپيوتر را دشوار مى كند نيز در لينوكس بدون هيچ هزينه اى قابل استفاده است.»
•حضور سيستم عامل هاى مختلف
نصب همزمان سيستم عامل هاى مختلف همراه با لينوكس مشكلى ايجاد نمى كند و حتى در صورت ظهور سيستم عامل هاى ديگر به اصل اين پروژه آسيبى نمى رسد. در اين راستا خوانسارى مى گويد: «ما به دنبال براندازى ويندوز در ايران نيستيم. انحصارطلبى در هر زمينه اى حتى در حوزه لينوكس منجر به عقب ماندگى مى شود. اگر افراد علاقه مند به استفاده از ويندوز هستند مشكلى وجود ندارد افراد بايد حق انتخاب داشته باشند.»
•بومى سازى لينوكس در سطح دنيا
هم اكنون شركت هاى بزرگى در دنيا از لينوكس استفاده مى كنند و برمبناى آن تجارت مى كنند به عنوان نمونه مى توان از شركت هاى ناول، SUN، IBM و HP نام برد. مدير پروژه لينوكس فارسى مى گويد: «كشورهاى مختلفى از قبيل آلمان، اسپانيا، فرانسه، چين، مالزى و… به سمت لينوكس حركت كرده اند. صرفه جويى هاى اقتصادى كه لينوكس به همراه مى آورد احتمال سرمايه گذارى هاى عظيم بازار آينده بر روى لينوكس را زياد مى كند.»
وى در ادامه افزود: «تجربيات ما در زمينه لينوكس به حدى رسيده كه قدرت همكارى هاى بين المللى را با كشورهاى مختلف داريم. به نحوى كه در اسفند ماه سال گذشته در كنفرانس منطقه اى كه در اين رابطه در دمشق برگزار شده بود قرار شد كشورهاى مزبور از جمله ايران در حل مشكلات مشترك در سورس كدهاى مربوط به نرم افزارهاى مختلف همكارى داشته باشند، هرچند كه ما از آنها جلوتر بوده و اصولى تر در حال حركت هستيم. علاوه بر اين در آمريكا و كشورهاى اروپايى با كمبود نيروهاى متخصص در حوزه لينوكس و يونيكس روبه رو هستند. مواردى بوده است كه براى جذب نيروى انسانى از آمريكا با ما تماس گرفته اند.»
•مشكلات احتمالى
خوانسارى در رابطه با مشكلات احتمالى دانلود كردن از اينترنت مى گويد: «بعيد است با مشكلى روبه رو شويم چون سورس كدها و نرم افزارهاى روى سيستم عامل در سراسر دنيا پراكنده اند.»وى در رابطه با شكست احتمالى اين پروژه نيز مى گويد: «من اصلاً احتمال شكست اين پروژه را نمى دهم چيزى كه آزادى، استقلال و امنيت به ارمغان مى آورد ممكن است در برهه اى از زمان به دلايل سياسى، اجتماعى حتى اقتصادى به آن توجه كافى نشود اما با گذشت زمان جايگاه خود را پيدا مى كند. اين را بايد متذكر شوم كه يك از مهمترين دستاوردهاى استقرار چنين پروژه اى جلوگيرى از انحصارطلبى يك شركت خصوصى به نام مايكروسافت است.و اين مسئله صرفه جويى ارزى خيلى زيادى براى ايران دارد به عنوان مثال در يك شركت پنجاه نفره هر نسخه ويندوز با حدود هشتادهزار دلار خريدارى مى شود در حالى كه لينوكس فقط با شصت دلار تهيه شده و مى توان به تعداد مورد نياز تكثير كرد. در نتيجه مجبور به خروج كلان ارز، از ايران نيستيم.»
•هزينه نصب براى كاربران
«اين پروژه تاكنون ۳۷۰ ميليون تومان هزينه در بر داشته است و براساس پيش بينى ها در اواخر سال ۱۳۸۵ به اتمام مى رسد.» خوانسارى با بيان مطلب فوق افزود: «قرار ات كار بسته بندى، تكثير، توزيع و آموزش و پشتيبانى آن توسط شركت هاى خصوصى انجام شود كه در طولانى مدت علاوه بر كارآفرينى براى جوانان متخصص، ماندگارى آن نيز تضمين شود. اين حركت با شركت داده پردازى شروع شده است هرچند ما آماده همكارى با ساير شركت هاى بزرگ نرم افزارى داخلى در اين خصوص و انتقال فناورى به آنها هستيم بنابراين هزينه نصب اين سيستم عامل بستگى به شركت ارائه دهنده آن دارد.» وى در ادامه بر اين نكته تاكيد كرد كه در مقابل قانون كپى رايت قانون كپى لفت شامل پروژه لينوكس مى شود كه اجازه تكثير، توزيع و انجام تغييرات در آن براساس مجوز بين المللى GPL ممكن مى شود و شايان ذكر است نرم افزارى كه مجوز آن GPL دارد مزيت هاى ذيل را با خود همراه دارد: هر شخصى مى تواند با هر نيت و منظورى از آن استفاده كند. در مرحله بعد كد منبع آن را بررسى و مطابق نياز خود تغيير دهد. حتى مى تواند به دوستان و نزديكان خود كپى اى از آن را اهدا كند.
در پايان خوانسارى اعتقاد دارد كه اينگونه نرم افزارها با تعاريف فوق آزاد هستند ولى مى توانند مجانى نباشند و در صورتى كه فروخته شوند، فروشنده بايد متعهد شود كه بدون دريافت هزينه اضافى كد منبع آن را در اختيار خريدار قرار دهد.
