نام نویسنده: آرش مومنى
بخش مقاله ITiran – سيستمهاى کسب و کار الکترونيکى (EBS) که آخرين نسل سيستمهاى اطلاعاتى هستند توسط افرادى در کشورهاى مختلف و با زمينه هاى فرهنگى متفاوت مورد استفاده قرار ميگيرند. تا کنون ملاحظات فرهنگى در خصوص نرم افزارها به تغيير زبان رابط کاربر و محلى سازى علايم و مقياسها محدود شده است و تحقيقات چندانى در خصوص هسته مرکزى سيستمها نرم افزارى EBS تا کنون صورت نپذيرفته و عمده نرم افزارهاى توليد شده تابع فرهنگ کاربردى غربى هستند. اين پديده بعنوان يک مصنوع يک بعدى (از لحاظ فرهنگى) ممکن است در ميان مدت باعث تغييرات فرهنگى و حتى ايجاد فرهنگ يکپارچه جديدى در ميان کاربران اينگونه سيستمها شود.
براى جلوگيرى از بروز چنين دگرگونيهاى فرهنگى بايستى پوسته و هسته مرکزى اين سيستمها به يک ميزان مورد توجه قرار گيرند. در حال حاضر دو نوع نگرش براى حل اين مشکل وجود دارد. روش اول معتقد به توسعه بومى سازى نرم افزارها در حدى بالاتر از رابط کاربر است. روش دوم بر بکارگيرى راهکارهاى جديد طراحى نرم افزار بر اساس مدل Meta-Object تاکيد دارد.
سيستمهاى EBS بر اساس توسعه در وراى سازمانها و مقدور ساختن ارتباطات درون سازمانى و برون سازمانى شکل گرفته اند. سازمان بکارگيرنده اين سيستمها ميتواند يک سازمان تجارى و يا هر سازمانى که در زمينه تبادل اطلاعات، ارايه خدمات بورس و يا جابجايى کالا عمل ميکند باشد.
يک سيستم کسب و کار الکترونيکى در خيلى از جهات با ساير سيستمهاى اطلاعاتى تفاوتهاى بنيادين دارد. اين سيستمها متمرکز بر ساختارهاى شبکه بوده و حيات خود را از اتصال دايمى به اينترنت بدست مياورند. سيستمهاى کارگزار به کارگزار نيازمند يکپارچگى بسيار بالاى فرايندهاى کارى در سطح بين سازمانها (مانند مديريت زنجيره تامين) ميباشد در حاليکه سيستمها کارگزار به مشترى بايستى اين امکان را فراهم کنند که تعداد بسيار زيادى از مشتريان از طريق اينترنت به سازمان ارايه دهنده کالا و يا خدمات دسترسى پيدا کند. رابط کاربر معمولا در چنين حالتى از طريق يک مرورگر وب تامين ميشود و درک روش کار آنها آسان بوده و ساير نرم افزارهاى کاربردى نيز بطور عمومى از اين رابط کاربر استفاده ميکنند.
علاوه بر اينها فراگيربودن اينترنت و کاربرد گسترده آن در بين مردم ميتواند فرصتهاى بيشمارى براى تغيير فرايندهاى کارى و ايجاد روشهاى جديدى از تعامل را باعث شود.
سيستمهاى EBS براى پياده سازى فرايندهاى کارى و ايجاد ارتباطات گسترده درون و برون سازى نيازمند بکارگيرى آخرين پيشرفتها در زمينه نرم افزارو سخت افزار هستند. اين سيستمها دايما براساس برخوردارى از امکانات سيستمهاى پشتيبانى کننده تصميم و مذاکره، سيستمهاى پايگاه دانش، عملگرهاى نرم افزارى و ساير سيستمهاى نرم افزارى توسعه ميابند. محدوده اين سيستمها ساير سيستمهاى اطلاعاتى يکپارچه برپا شده در واحدهاى صف و ستاد در سازمانها را درنورديده و سازمانهاى فعال در زنجيره هاى تامين و حتى سازمانهاى رقيب را نيز تحت تاثير قرار ميدهند.
از لحاظ تاثيرگذارى نيز بعلت اينکه اين سيستمها توسط افراد و سازمانهاى بسيارى در سراسر دنيا استفاده ميشوند، ساختارهاى سازمانى را متحول نموده، فرايندهاى کارى را دگرگون کرده و حتى روشهاى ارتباط با مشترى و نحوه تصميم گيرى مشتريان در مورد خريد را نيز تحت تاثير قرار ميدهند.
درحل حاضر اغلب سيستمهاى کاربردى در زمينه کسب و کار الکترونيکى که به جهان معرفى ميشوند در Silicon Valley آمريکا توليد ميشوند. حتى آن سيستمهايى که در جاهاى ديگر نيز توليد ميشوند تمايل زيادى به استفاده از نگرشهاى اقتصادى و تجارى Silicon Valley دارند.
نگرش غالب در توسعه سيستمهاى EBS در نگاه نئوليبرال دانشمندان به جهان ريشه دارد. بر طبق اين نگاه جهان در مقياس بزرگ، از پيشگامان و پيروان تشکيل يافته است. پيشگامان داراى نگرش خاص بوده و قواعد، خودشان و هرکسى را که قرار است با اين قواعد کار کند را تعريف ميکنند. در نتيجه اين کار طبقه جديدى شکل يافته و فرهنگ سوم شکل ميگيرد. پيروان در اين فرهنگ تکنوکراتيک بعلت سياستهايى که موجب کندى پيشرفت ايشان ميشود کلافه شده و در نتيجه غالبا باعث کندى روند حرکت پيشگامان نيز ميشوند.
اين واقعيت انکارناپذير است که چون کشور آمريکا نقش پيشرو در طراحى و توسعه اينگونه سيستمها را بعهده داشته، قواعد و سياستهاى اقتصادى و فرهنگى اينگونه سيستمها نيز طبعا تابع سياستهاى کلان اقتصادى و اجتماعى آمريکا خواهد بود.
اما خوشبختانه کشورهاى ديگر نيز با آگاهى از اين موضوع کوشش ميکنند که چنين سيستمهايى را بر اساس مدلهاى فرهنگ کارى خودشان طراحى و توليد کنند که کشور هندوستان در اين زمينه فعاليتهاى زيادى را انجام داده است.
بطور قطع اينترنت بعنوان يک رسانه، مرزهاى جغرافيايى را کمرنگ کرده و باعث گستردگى بازارهاى محلى و منطقه اى تا سطح جهانى شده و محدوده هاى سازمانها را تا حد بسيار زيادى توسعه داده است. آنچه در اين ميان ميتواند در مقام يک پيرو مارا در عرصه بکارگيرى اين پديده ( بعنوان عاملى موثر در افزايش بهره ورى اقتصادى و اثربخشى فعاليتها ) کمک نمايد جهت گيرى صحيح تحليلگران و طراحان سيستم ها در شناخت صحيح از ساختارها و روابط درون و برون سازمانى، فرايندهاى کارى و تمايلات فرهنگى کاربران اين سيستمها در هر بخش از اقتصاد است.
وضعيت در ايران :
در کشور ما با وجود سابقه نسبتا کوتاه حضور اينترنت در عرصه کسب و کار و اقتصاد کشور، بارقه هايى از گرايش سازمانها و بنگاههاى اقتصادى به استفاده کاربردى از اين پديده مشاهده ميشود که موجب اميدوارى است. در حال حاضر بسيارى از شرکتها و سازمانهاى ايرانى نياز به استفاده از نرم افزارهاى کاربردى را کاملا درک کرده و در بسيارى از موارد بطور گسترده اى فعاليتهاى خود را از طريق اينگونه نرم افزارها سازماندهى نموده اند.
متاسفانه مرجع آمارى رسمى و مستندى در کشور نيست که ميزان سرمايه گذاريهاى نرم افزارى و آموزشى شرکتها و موسسات ( بعنوان زيربناى ايجاد مغز افزار – Brainware – و مالکيت دانش – Intellectual Property ) را نشان دهد تا از اين طريق بتوان به ميزان نفوذ و فراگيرشدن نرم افزارهاى کاربردى در عرصه اقتصاد کشور پى برد. اما آنچه که مشخص است از يکسو با تلاشهاى انجام شده در زمينه جذب سرمايه هاى خارجى و عضويت در سازمان تجارت جهانى (WTO) و ارتباط با شرکتها و سازمانهاى بين المللى و از سو ى ديگر با توسعه فرهنگ استفاده کاربردى از فن آورى اطلاعات و اينترنت در بين مديران ارشد اقتصاد کشور، نياز به توسه سيستمهاى EBS در کشور بطور چشمگيرى توسعه خواهد يافت.
در اين خصوص ضرورى بنظر ميرسد که پيش از حرکت عجولانه بسوى استفاده از مدلهاى طراحى و توسعه سيستمهاى EBS با نگرشهاى رايج در Silicon Valley نسبت به شناخت دقيق و موشکافانه از فرايندهاى کارى سازمانهاى ايرانى و زمينه فرهنگى هريک از آنها اقدام کرده و با آگاهى از مقاومتهاى فرهنگى که انسانها در برابر اعمال تغييرات در روالهاى رايج کار از خود نشان ميدهند نسبت به مهندسى مجدد و پياده سازى فرايندهاى کارى جديد در سيستمهاى EBS اقدام نمود.
در نتيجه چنين نگرشى، ايجاد فرايندهاى کارى که با روحيه و فرهنگ کارى مردم کشورمان نزديکتر بده و حداقل ميزان تغييرات را در زيربناى سازمانها ايجاد کند امکانپذير شده و از سوى ديگر تا حد زيادى امکان توسعه مرزهاى کارى سازمانها و ارتباط موثر با ساير عوامل کارى در داخل و خارج از کشور از طريق بستر اينترنت را ميسر ميسازد
متاسفانه سرمايه گذاريهاى آموزشى در خصوص فرهنگسازى براى توسعه سيستمهاى نرم افزارى بر پايه اينترنت در کشورمان بسيار پايين بوده و بسيارى از مديران ارشد اقتصادى در کشورمان هنوز اعتقادى به استفاده کاربردى از اينترنت براى سازمان دادن به فرايندهاى کارى سازمان تحت امر خويش ندارند. در قياس با سرمايه گذاريهاى سازمانهاى ايرانى در خصوص سخت افزار و خدمات وابسته به آن، متاسفانه سطح سرمايه گذاريهاى نرم افزارى و آموزشى بسيار نازل بوده است. طبعا رواج فرهنگ و دانش مرتبط با اين موضوع در بين مديران ارشد تا حد بسيار زيادى ميتواند نگرش صحيح مديران تصميم گيرنده و اثرگذار بر تحول سازمانها را تقويت کرده و باعث شکل گيرى صحيح هسته سيستمهاى EBS در سازمانها گردد.
e-Business Systems
Business to Business (B2B)
Business to Consumer (B2C)
Browser Interaction
