نام نویسنده: سونیتا سراب پور
یکی از برنامه های وزارت ارتباطات در راستای توسعه اقتصادی کشور، افزایش مشاغل در حوزه ICT اعلام شده است. در همین راستا نیز برنامههای مختلفی از سوی مسوولان مختلف این وزارتخانه در نظر گرفته شده است. یکی از این برنامهها ايجاد ۳۰ هزار فرصت شغلي تا پايان سال جاری است.شغل‌هایی که براساس اظهارات محمود واعظی، وزیر ارتباطات قرار است طی ۲ سال آینده هر سال حدود ۱۰۰ هزار فرصت شغلی دیگر به آنها اضافه شود. براساس گزارش‌های مختلف قرار است این طرح طی همکاری وزارت ارتباطات با وزارت تعاون اجرایی شود و در این راستا نیز آیین‌نامه و سندی تنظیم شده است.
به گفته معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی یکی از مهم‌ترین سرمایهگذاریها، سرمایه‌گذاری در بخش خدمات است و ICT جزو بخش خدمات است بنابراین یکی از حوزههایی که باید در آن سرمایه‌گذاری شود، حوزه ICT است.
ایجاد 30 هزار شغل در حوزه ICT خبری بود که اواسط اردیبهشت ماه سال‌جاری از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات عنوان شد. در این راستا نیز کارگروه اشتغال فناوری اطلاعات و ارتباطات با حضور معاونان وزیران تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، معاون سیاست‌گذاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، رئیس مرکز تحقیقات مخابرات ایران و رئیس سازمان فناوری اطلاعات تشکیل شد. کارگروهی که تاکنون هیچ خروجی در خصوص نتایج جلسات آنها منتشر نشده است. با این حال براساس اظهارات بسیاری از کارشناسان حوزه ICT ایجاد شغل آن هم در حوزهای که ارزش بازارش در دنیا با افزایش چشمگیری همراه است هدف بزرگ و منطقی است، اما چرا وزارت ارتباطات به جای صحبت از تعداد و عنوان عدد در زمینه ایجاد شغل حوزه ICT، اطلاعاتی در خصوص اینکه این شغل‌ها چگونه قرار است ایجاد شوند به میان نمی‌آورد. به باور این گروه بهتر است وزارت ارتباطات قبل از ارائه ارقام در خصوص اینکه چه تعداد شغل قرار است ایجاد کند شغلهای مختلف حوزه ICT کشور را شناسایی و برای آنها تعاریف مشخصی ارائه کند.
مخالف روند پیش رو در جهان
میزان بازده و استخدام در مشاغل مرتبط با سیستمهای کامپیوتری و خدمات IT در سالهای اخیر با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است. به‌طوری که اداره آمار کار و برنامههای استخدامی آمریکا پیشبینی کردهاست که میزان بازده در بخش سیستمهای کامپیوتری و خدمات IT در فاصله سالهای 2010 تا 2020 با متوسط نرخ رشد سالانه 6/1 درصدی افزایش پیدا کند. این در حالی است که این رقم رشد برای کل صنعت IT در این فاصله زمانی برابر 3/6 درصد خواهد بود. کارشناسان انتظار دارند میزان بازده در کل صنایع جهان در فاصله سالهای 2010 تا 2020 با متوسط نرخ رشد سالانه 2/9 درصد افزایش پیدا کند. در واقع، افزایش میزان استفاده از خدمات IT باعث می‌شود تا میزان بازده و استخدام در این صنعت هم با رشد قابل‌توجهی همراه باشد. اما رشد مشاغل مرتبط با حوزه ICT در کشورمان خلاف جهت توسعه در جهان در حرکت است. در واقع عدم رشد استفاده از خدمات و سرویس‌های حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات در سازمانها و شرکت‌های مختلف سبب شده که رشد مشاغل این حوزه همپایه رشد جهانی نباشد.
نبود مشاغل متنوع و کاربردی در حوزه ICT کشور در حالی مطرح است که براساس آخرین آمار مرکز آمار ایران از هر چهار جوان ایرانی یکی بیکار است. بسیاری از صاحب‌نظران و اقتصاددانان راههای مختلفی را برای برون‌رفت از بحران بیکاری در کشور مطرح میکنند که یکی از این راهها کمک گرفتن از ارتباطات و فناوری اطلاعات است.
موسی غنی نژاد ، یکی از اقتصاددانان کشور درخصوص طرح وزارت ارتباطات برای ایجاد 30 هزار شغل تا پایان سال، این اظهارات را دقیق نمی‌داند. وی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «چنین وعده هایی از طرف دولتها بسیار مطرح می‌شود و نباید آنها را چندان جدی گرفت. کاملا منطقی است دولت، بخش خصوصی را تشویق و شرایط را برای حضورشان در حوزه‌های مختلف ازجمله ICT فراهم کند اما به جای ارائه تعداد و اینکه چند تعداد شغل قرار است تا پایان سال ایجاد شود بهتر است دولت بگوید چه شغل‌هایی چگونه قرار است ایجاد شود چرا که حوزه ICT بسیار وسیع است.» این اقتصاددان تاکید می‌کند که باید در مرحله اول دولت اقدام به شناسایی و اعلام تعاریفی مشخص از شغل‌هایی کند که قرار است ایجاد شود.
این اقتصاددان با اشاره به اظهارات وزیر ارتباطات درخصوص تلاش برای رشد صنعت محتوا و تولید اپلیکیشن اعلام می‌کند: «چنین اظهاراتی به صورت کاملا واضح نشان می‌دهد که هدف وزارت ارتباطات برای ایجاد شغل‌ها در این حوزه جنبه تشویقی دارد و وقتی قرار است شغلی با استفاده از تشویق ایجاد شود پس نمی‌توان در مورد تعداد آن ارقام دقیقی اعلام کرد.»
غنی نژاد پیشنهاد می‌کند دولت به جای تمرکز بر افزایش تعداد شغل‌ها، امکانات و زیرساختهای فنی را برای بخش خصوصی و فعالان اقتصادی فراهم کند تا آنها به‌راحتی وارد این حوزه شده و فعالیت خود را شروع کنند. او یکی از عوامل بازدارند رشد شغل در بخش ICT کشور را به نبود اینترنت باکیفیت و ارزان مرتبط می‌داند و این ضعف اینترنتی را مانعی برای رشد کارآفرینی و ایجاد شغل در این حوزه معرفی می‌کند.
نیازمند شناسایی مشاغل و آموزش بیشتر
اگر نگاهی به مشاغل حوزه ICT در کشور بیندازید این شغل‌ها به چند شکل عمومی و کلی مانند مهندس سخت افزار و نرم افزار، مهندس شبکه و برنامه‌نویس خلاصه می‌شود و این در حالی است که شغلهای فناوری اطلاعات در جهان به شاخه های جزیی تر و تخصصی‌تر دیگری نیز تقسیم میشوند. در این شرایط به باور کارشناسان اولین راه برای ایجاد شغل در حوزه ICT شناسایی دقیق مشاغل این بخش است.
اما یکی دیگر از موانع بر سر رشد مشاغل ICT در کشور به نبود استانداردهای لازم برای ارائه آموزش‌های تخصصی در این حوزه باز می‌گردد. رشته آی‌تی در دانشگاههای مختلف دنیا با مفاد مختلفی ارائه می‌شود که بر اساس نیازهای یک جامعه طراحی شده است. اما در ایران آی‌تی معمولا بر اساس پارامترهایی چون قابلیتهای دانشکده، دانش استاد، تعداد اعضای هیات علمی و به دانشجویان ارائه می‌شود. این مساله سبب می‌شود محتوای این رشته از دانشگاهی به دانشگاه دیگر متفاوت باشد. به باور بسیاری از کارشناسان آموزش آکادمیک دانشگاهها هیچ کمکی به فارغالتحصیلان رشته ICT برای ورود سریع به بازار نمیکند و بسیاری از فارغالتحصیلان این رشته به‌دلیل نداشتن دانش و مهارت کافی امکان دریافت پستهای تخصصی در سازمانها و شرکت‌های این حوزه را ندارند.
اما اینها معضلاتی است که به گفته رضا باقریاصل، معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات، با برنامههای وزارت ارتباطات در حال حل شدن است. او اعلام می‌کند که در حال حاضر و طی برنامهریزی وزارت ارتباطات شناسایی مشاغل حوزه ICT به کمیسیون آموزش سازمان نظام صنفی استان تهران سپرده شده است و این سازمان در حال کار روی این موضوع است.
وی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص پوژه وزارت ارتباطات برای ایجاد 30 هزار شغل در حوزه ICT آن هم تا پایان سال می‌گوید: «بررسی‌های انجام شده حکایت از تغییر و دگردیسی مشاغل به سمت مشاغل مرتبط با تکنولوژی و دانشبنیان را می‌دهد. از سوی دیگر و براساس ارزیابی‌هایی که وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام داده دولت باید برای ایجاد هر شغل رقمی بین 250 تا 400 میلیون سرمایه‌گذاری کند اما بررسی‌های وزارت ارتباطات نشان می‌دهد که ایجاد شغل در حوزه ICT به مراتب نیاز به سرمایه‌گذاری کمتری دارد. همین شرایط باعث شد که ما از سال گذشته یک برنامه ویژه برای ایجاد مشاغل در بخش ICT را تقدیم دولت کنیم.»
وی با اشاره به نحوه شناسایی این مشاغل می افزاید: «ایجاد این مشاغل از طریق تحریک بازار عرضه و تقاضا و در نظر گرفتن برنامه هایی ازجمله سند ضوابط فنی اجرایی توسعه دولت الکترونیک، سند بهبود فضای کسب‌وکار حوزه آی سی تی و… صورت خواهد گرفت.» براساس اظهارات وی بررسی‌های کارگروه اشتغال فناوری اطلاعات و ارتباطات نشان داده که با اجرایی کردن این اسناد همچنین سرمایه‌گذاری دولت و بخشخصوصی در این زمینه نزدیک به 30 هزار شغل در بخش ICT کشور ایجاد می‌شود.
باقری اصل از الزام وزارت ارتباطات به دستگاهها برای استفاده از فناوری اطلاعات خبر می‌دهد و تاکید می‌کند که این الزامات سبب حضور شغلهای گوناگون خواهد شد. برای مثال وزارت ارتباطات دستگاههای اجرایی را ملزم به دیجیتالی کردن اسنادشان کرده که این دستور باعث ایجاد شغلهای زیادی در بخش فناوری‌های رده پایین خواهد شد.
معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات همچنین از تمرکز وزارت ارتباطات بر سرمایه گذاری در بخش استارتآپها خبر می‌دهد و می‌گوید: «در این زمینه کارگروهی متشکل از نوآوران و صنعتگران تشکیل شده و با استفاده از تجربیات و راهحلهای آنها به مرحله ای رسیدهایم که چگونه از مشاغل نوپای حوزه ICT حمایت کنیم. همچنین در این زمینه یک مرکز نوآوری و کارآفرینی ایجاد کردهایم که د این مرکز تجارب فعالان استارتآپی مستند شده و در اختیار تازه‌واردان این عرصه گذاشته می‌شود.»
اما یکی از مشکلات حوزه ICT و در واقع کسب‌وکارهای این حوزه مشکلات بیمهای و مالیاتی است مشکلاتی که در بسیاری از مراحل باعث پدید آمدن معضلات فراوان برای مشاغل این حوزه می‌شود و به باور بسیاری از کسب‌وکارها جلوی نوآوری آنها را میگیرد.
باقری اصل با اعلام اینکه برای این معضل نیز دولت برنامهای در نظر گرفته است اظهار می‌کند که وزارت ارتباطات یک پیشنویس و آییننامهای برای حل مشکلات بیمهای، مالیاتی و دریافت آسان مجوز کسب‌وکارهای بخش ICTدر نظر گرفته که این آیین‌نامه در انتظار تصویب دولت است.
به باور وی اجرای سند دولت الکترونیکی و همین آیین‌نامه در نهایت به‌طور قطع باعث اجرایی شدن طرح وزارت ارتباطات برای ایجاد 30 هزار شغل تا پایان سال خواهد شد.
منبع : دنیای اقتصاد
