نام نویسنده: عاقله ترابی
امروزه پیشرفت تکنولوژی ما را به جایی رسانده که هر کسب‌و‌کاری را که راه می‌اندازیم خواه‌ناخواه باید به فکر راه‌اندازی یک وب‌سایت هم باشیم. درواقع داشتن یک وب‌سایت از لازمه‌های کسب و کار جهانی شده است. تجربه نشان داده که هرچه قدر هم یک شرکت، سازمان یا برندی محبوب باشد، نام وب‌سایت آن تاثیر بسزایی در موفقیت تجاری‌اش دارد. این نام که به دامنه‌ی اینترنتی (Domain name) معروف است باعث به وجود آمدن تجارتی پرسود در دنیای مجازی شده که بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است؛ خرید و فروش دامنه.
این موضوع را نمی‌توان انکار کرد که داشتن یک دامنه خوب، گویا و منحصر به فرد تاثیر بسیاری در شناخته‌شدن وب‌سایت در فضای مجازی و به دنبال آن موفقیت در آن کسب و کار دارد. بنابراین سایتی که به دنبال موفقیت و حتی جهانی‌شدن است باید در مرحله‌ی اول به دنبال نامی مناسب و درخور باشد؛ نامی کوتاه و در عین حال جذاب که در خاطر کاربر بنشیند. در این صورت تعداد بازدید‌کننده‌های سایت و به اصطلاح ترافیک آن بالا می‌رود.
از این رو افراد بسیاری به فکر داد و ستد در این حوزه افتاده‌اند و به تجارت دامنه می‌پردازند؛ سرمایه‌گذاری بلند‌مدتی که با درایت می‌تواند شخص را به درآمد مناسبی برساند. این افراد که در اصطلاح دامینر خوانده می‌شوند دامنه را می‌خرند تا ر آینده با سود بیشتری آن را بفروشند. حراجی‌های دامین زیادی روی اینترنت وجود دارد که مبالغ کلانی روی آن جا به جا می‌شود. عده‌ای بعد از خرید یک دامنه، آن را سال‌ها نگه می‌دارند و برای تمدیدش پول پرداخت می‌کنند تا بتوانند در موقعیت مناسب با قیمت بالایی آن را بفروشند. این تجارت در کل دنیا رواج دارد.
احتکار دامنه، تجارت پرسود
قیمت اولیه دامنه بسیار ارزان است و هر درخواست‌کننده‌ای می‌تواند هر تعداد که می‌خواهد تقاضای ثبت دامین کند. هر دامنه فقط یک بار فروخته می‌شود و اگر شخص دوم خواستار همان دامین باشد باید از خریدار اول درخواست فروش آن دامین را بکند. همین موضوع باعث شده عده‌ای دامنه‌های اینترنتی را بخرند و آنها را آنقدر نگه دارند تا مشتری مناسبی پیدا شود که حاضر باشد مبلغ قابل توجهی برای مالکیت دامین بپردازد.
به این کار عبارت‌های متفاوتی نسبت داده شده است از قبیل دلالی، واسطه‌گری و احتکار. البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که این افراد همیشه هم به سودهای کلان نمی‌رسند مثلا چندی پیش شرکت معروف فیس‌بوک موفق شد یکی از این دلال‌ها را در دادگاه به زانو درآورد. ماجرا از این قرار بود که فردی یرانی دامنه facebook.ir را ثبت کرده بود و شرکت فیس‌بوک ضم شکایت از او مدعی شده بود که این فرد از نام فیس‌بوک سوءاستفاده می‌کند. سازمان مالکیت معنوی (WIPO) رای را به نفع فیس‌بوک داده و اعلام کرد که این فرد ایرانی باید دامنه را به فیس‌بوک بدهد.
تکنولوژی‌های نوپا، طعمه‌های جذاب
دلال‌های دامنه اغلب به سراغ ثبت دامنه‌هایی با نام‌های تجاری شرکت‌ها می‌روند. به همین سبب بیشتر شرکت‌های تولید‌کننده نام محصولات خود را قبل از معرفی رسمی اعلام نمی‌کنند تا جلو این سودجویی‌ها گرفته شود. هرچند دلال‌ها هم دربرابر این راهکار شرکت‌ها بیکار نمی‌نشینند و با حدس و گمان نامی را که احتمالش بیشتر است انتخاب می‌کنند. چندی پیش برای شرکت مایکروسافت چنین مشکلی پیش آمد که مربوط به Xboxone بود؛ دامنه‌هایی با نام‌های XbowOne.com و XboxOne.net یک سال قبل از معرفی ایکس‌باکس ثبت شده بودند. در نهایت مایکروسافت هم در این کارزار پیروز شد و دامنه XboxOne.com را گرفت.
بد نیست بدانید که شرکت گوگل هم از این افراد سوءاستفاده‌کننده در امان نمانده است. در سوم ژانویه ۲۰۱۲ شرکت گوگل برای گرفتن مالکیت دامنه google-ipad.com که قبلا ثبت شده بود شکایت کرد و از آنجا که متهم دفاع محکمه‌پسندی در برابر این شاکی نداشت دامنه به گوگل واگذار شد.
یکی دیگر از جنجال‌هایی که سر نام دامین به راه افتاد دامنه خلیج فارس بود. پسوند persiangulf. با شکایت رسمی کشورهای حوزه خلیج فارس روبه‌رو شده بود که پس از گذشت حدود سه ماه، شکایت آنها با حکم قاضی استفان ام‌شوبل رد شد. با این حال این کشورها دست بردار نبودند و اصرار داشتند این دامنه را از ایران بگیرند. ولی در نهایت و با وجود همه‌ی کشمکش‌ها ایران مالک دامنه اینترنتی خلیج فارس شد.
شرکت اپل نیز از شرکت‌هایی است که دامنه‌های مرتبط با خود را ثبت می‌کند و به این موضوع اهمیت خاصی می‌دهد. این شرکت دامنهiPhone5.com را از مالک آن خرید. این دامنه قبل از اینکه آیفون فایو روانه بازار شود یعنی دسال ۲۰۰۸ ثبت شده بود که شرکت اپل موفق شد با صاحب آن به توافق برسد و دامنه را ار آن خود کند. شرکت اپل همچنین دامین iCloud.com را به قیمت ۴.۵ میلیون دلار از Xcerion خرید.
مشکلات مربوط به دامنه‌های اینترنتی فقط محدود به شرکت یا سازمان‌ها نمی‌شود، بلکه گاهی گریبان افراد مشهور را هم می‌گیرد. حدود هشت سال پیش تام کروز، بازیگر معروف سینما، با مشکلی در این زمنیه مواجه شد و پرونده خود را به مقامات قضایی ارجاع داد. این بار هم سازمان مالکیت فکری و معنوی (WIPO) رای را به نفع شاکی صادر کرد و دامنه‌ی Tomcruise.com به صاحب اصلی‌اش بازگشت.
قیمت‌های حیرت‌آور
در سال ۱۹۹۹ دامنه Business. com هفت و نیم میلیون دلار فروخته شد و توانست نام خود را در کتاب گینس ثبت کند. در واقع از این دامنه بود که توجه‌ها به دامنه‌های گرانقیمت جلب شد. Casino.com که به سایت شرط‌بندی آنلاین مربوط است در سال ۲۰۰۳ به مبلغ ۵.۵ میلیون دلار فروخته شد. در سال ۲۰۰۴ دامنه creditcards.com به قیمت ۲.۷ میلیون دلار معامله شد که در آن سال توانست رکورد آن سال را به نام خود بزند. در سال ۲۰۰۶ Diamond.com که در زمینه فروش جواهرات فعالیت می‌کند به مبلغ ۷.۵ میلیون دلار خریده شد. در سال ۲۰۰۸ نیز کریس کلارک دامنه Pizza.com خود را با قیمت فوق العاده 2.6 میلیون دلار به فروش رساند.
شرکت های ایرانی و دامنه‌های اینترنتی
در ایران نیز مانند همه‌جای دنیا با توسعه اینترنت، موضوع دامنه‌های اینترنتی برای تجارت اهمیت زیادی پیدا کرده و محتکران دامنه‌های اینترنتی با شناسایی این موقعیت به سودهای کلانی رسیده‌اند.
بی توجهی بسیاری از صاحبان صنایع و بنگاه‌ها به موضوع نام و برند اینترنتی باعث شده بسیاری از آنها زمانی به فکر ثبت دامنه بیفتند که درمرحله نهایی یک تجارت یا راه‌اندازی یک شرکت هستند. زمانی که دیگر بسیاری از مردم از جمله افراد فرصت‌طلب دامنه‌های اینترنتی مرتبط با تجارت آنان را ثبت کرده‌اند و منتظر تماس برای معامله‌اند. از سوی دیگر فرصت‌طلبانی هم وجود دارند که منتظر منقضی شدن زمان یک دامنه مشهورند و در صورت غقلت صاحبان یک تجارت به سرعت یک دامنه را از آن خود می‌کنند.
مهدی صولتی کارشناس یک شرکت ثبت دامنه‌های اینترنتی معتقد است که مشکل شرکت‌های ایرانی بی‌توجهی به برندسازی اینترنتی هنگام راه‌اندازی یک تجارت جدید است. آنها وقتی که می‌خواهند دامنه اینترنتی مرتبط با خود را ثبت کنند با پیشنهاد دلالان و محتکران دامنه روبه رو می‌شوند و باید یا برای خرید این دامنه بلغ بسیار زیادی هزینه کنند و یا قید آن دامنه را بزنند.
به گفته صولتی محتکران دامین از بابت معامله برخی دامنه‌ها چنان سود کلانی می‌کنند که هزینه خرید و نگهداری صدها دامنه اینترنتی دیگر را به راحتی جبران می‌کند. این کار هر چند نوعی فرصت طلبی به حساب می‌آید اما به خودی خود غیر قانونی نیست.
از سوی دیگر بحث‌های مربوط به دعواهای حقوقی، از چالش‌های شرکت‌هایی است که دامنه‌های آنان توسط محتکران و دلالان دامنه زودتر ثبت شده است. در صورتی که دامنه اینترنتی از نوع gTLD ( دامنه‌های عمومی سطح بالا) مانندcom. وnet. و یا org. باشد فرایند شکایت برای بازپس‌گیری دامنه بسیار هزینه‌بر و طولانی مدت خواهد بود. در صورتی که دامنه اینترنتی از نوع کشوری ir. باشد روند شکایت حقوقی از طریق دادگاه‌های داخلی قابل انجام است. با این حال باید توجه کرد که دلالان دامنه تا زمانی که محتوایی متناظر با محتوای تجارت یک شرکت روی دامنه ارایه نکنند، تحت تعقیب قضایی قرار نمی‌گیرند. به این ترتیب آنها تا هر زمان که بخواهند می‌توانند دامنه را بدون استفاده نگه دارند و تنها در صورتی می‌توان علیه آنها اقامه دعوا کرد که فعالیت مشابهی را با نام یک شرکت یا سازمان مشهور روی آن دامنه انجام دهند.
آینده‌نگری
با همه تجارت‌هایی که روی اینترنت به راه افتاده حالا نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که خرید و فروش دامنه هم می‌تواند راهی برای سرمایه‌گذاری و سرمایه‌دار‌شدن باشد به‌ویژه حالا که نه قانون بازدارنده‌ای وجود دارد و نه توان مالی چندانی لازم است. کسی چه می‌داند. شاید ما هم چند سال بعد افسوس بخوریم که چرا دامینی نخریده‌ایم.
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد
