نام نویسنده: محمد مومن*
بخش مقاله آی تی ایران – يکى از نخستين سوالاتى که در ذهن هر کاربرى که به تازگى نام لينوکس به گوشش خورده است، مطرح مى‌شود، اين است که خوب لينوکس چه تفاوتى با ويندوز دارد؟ من در اين مقاله قصد دارم بدون اينکه وارد مسائل خيلى فنى شوم، اين موضوع را تشريح کنم.
لينوکس چيست؟ لينوک به خودى خود، يک هسته (Kernel) است. هسته، بخش اصلى سيستم‌عامل را تشکيل مى‌دهد که کار آن کنترل داده‌ها، مديريت حافظه، سخت‌افزار، ورود و خروج داده‌ها و تمامى موارد اصلى سيستم‌عامل مى‌باشد.
همانطور که گفتم، لينوکس به خودى خود سيستم‌عامل به شمار نمى‌رود، بلکه با استفاده از ابزارهايى که پروژه بازمتن (OpenSource) گنو (GNU) براى آن توليد کرده است، تبديل به يک سيستم‌عامل کامل مى‌شود (به همين دليل است که لينوکس را معمولا گنو/لينوکس يا GNU/Linux مى‌نامند) و با اضافه کردن ساير نرم‌افزارهاى بازمتن به آن، مى‌توان از آن در موارد متعددى مانند سرويس‌دهنده‌ه! ا، ايستگاه‌هاى کار، کامپيوترهاى روى‌ميزى، ابر رايانه‌ها، ابزارهاى صنعتى و پزشکى که داراى سيستم‌هاى درونه‌اى (Embedded) مى‌باشند و… استفاده کرد.
از نظر فنى، لينوکس را مى‌توان نمونه بازمتن سيستم‌عامل يونيکس ناميد. زيرا بر اساس استاندارد POSIX پياده سازى شده و کاملا با آن سازگار است. بنابراين لينوکس را مى‌توان نواده سيستم‌عامل پرسابقه و مستحکم يونيکس دانست که البته خواص خوب آنرا نيز به ارث برده است. اکنون تفاوت‌هاى اصلى لينوکس و ويندوز را با هم مى‌شماريم: لينوکس : سيستم‌عامل آزاد لينوکس يک سيستم عامل آزاد و بازمتن است.
کد منبع آن در اختيار همگان قرار دارد و همه مى‌توانند در کدهاى آن تغيير ايجاد کرده و بنا به نيازشان استفاده کنند. آزاد و در دسترس بودن کدهاى منبع سبب مى‌شود تا بتوانيد از طرز کارکرد دقيق سيستم‌عامل مطلع شويد. شما لينوکس را مى‌توانيد به هر تعداد کپى کرده و بين دوستانتان پخش کنيد. در سمت مقابل، ويندوز يک سيستم‌عامل اختصاصى است که کد منبع آن سرى نگهداشته شده است و براى همگان در دسترس نيست. شما نمى‌توانيد بفهميد که واقعا در زير سيستم‌عامل ويندوزتان چه مى‌گذرد؟ آيا يک برنامه جاسوسى در آن پنهان نشده است؟ بعۡ ?د نيست.
سيستم عامل ويندوز رايگان نبوده و تحت حمايت قانون کپى‌رايت قرار دارد. شما نمى‌توانيد آنرا کپى کرد و پخش کنيد. در صورت اين کار شما خلاف‌کار هستيد و جريمه و مجازات خواهيد شد. (فعلا نه در ايران ولى در ۴-۶ سال آينده بله) لينوکس را به هواپيمايى تشبيه کرده‌اند که هر قسمت از انرا در جايى ساخته‌اند. لينوکس واقعا محصول کشور خاصى نيست. تعداد زيادى از مردم در سرتاسر جهان در حال کار بر روى آن و توسعه آن هستند.
تعداد برنامه نويسانى که روى بخش‌هاى مختلف سيستم‌عامل لينوکس کار مى‌کنند، به حدود ۴۰۰ هزار نفر مى‌رسد، در حالى که تعداد کل برنامه‌نويسان مايکروسافت کمتر از ۱۰۰۰۰ نفر است. همين، تفاوت کيفيت کار را مشخص مى‌کند.
شما با سيستم‌عامل لينوکس آزاد هستيد. لازم ندريد تا از نرم‌افزارهاى اختصاصى استفاده کنيد و تحت انقياد آنها در آييد. لينوکس : سرعت، قدرت، پايدارى همانطور که گفتم، لينوکس نواده سيستم‌عامل يونيکس است. بنابراين ساختار کلى اين سيستم‌عامل کاملا با ويندوز متفاوت است. اين به اين معنى است که مثلا شما نخواهيد توانست برنامه‌هايى که در ويندوز داريد، روى لينوکس اجرا نماييد (البته راه‌هايى وجود دارد – شبيه سازها – ولى در حالت عادى خير). يکى از خواص اصلى سيستم‌عامل‌هاى خانواده يونيکس، پايدارى و استقامت بسيار بالاى آنهاست. اين سيستم‌عامل‌ها به اين راحتى‌ها خراب نشده و به ندرت نياز به بوت مجدد پيدا مى‌کنند. لينوکس‌هايى وجود دارند که شما مى‌توانيد سالها بدون نياز به بوت، از آنها استفاده نماييء ?. در سمت مقابل، حتى جديدترين و پايدارترين سيستم‌هاى ويندوز به اندازه يک موى لينوکس پايدار نيستند. براى بکارگيرى سيستم‌هاى ويندوز به عنوان سرويس دهنده به حافظه و پردازنده‌هاى قويترى نياز داريد و مطمئن باشيد اگر هر هفته آنرا بوت نکنيد، از کار خواهد افتاد! من حدود ۲ سال است با اين سيستم‌عامل کار مى‌کنم. تنها يکبار مجبور شده‌ام بدليل اشکال در کارت صوتى آنرا بوت کنم. (فقط کارت صوتى از کار افتاده بود!) در صورتى که در ويندوز، شما اگر خيلى شانس داشته باشيد، حتما هفته‌اى ۲-۳ مشکل را که مجر به بوت خواهند شد، خواهيد داشت.
معمولا سيستم‌عامل لينوکس به راحتى خراب نمى‌شود و برعکس ويندوز مجبور نيستيد تا آنرا هر چندماه يکبار مجددا نصب کنيد. حتى برخى از انواع لينوکس به نصب «يکبار براى تمامى عمر» مشهور هستند. اين گونه سيستم‌ها را مى‌توانيد حين کار و حتى بدون بوت، به نسخه‌هاى جديدتر ارتقا دهيد. لينوکس : امنيت، امنيت، امنيت امروزه در دنيايى متکى بر فناورى اطلاعات زندگى مى‌کنيم که هر لحظه به خطر افتادن جريان اطلاعات منجر به بروز خسارت‌هاى تجارى جبران ناپذيرى خواهد شد. امروزه همه به دنبال يک سکوى (Platform) امن‌تر براى اجراى برنامه‌هاى کاربردى و سروىدهنده‌ها هستند.
لينوکس حرفهاى زيادى براى گفتن در سمت امنيت دارد. بسيارى از قابليت‌هاى امنيتى که در ويندوز وجود ندارند و يا فقط با اضافه کردن نرم‌افزارهاى اضافى قابل دسترسى مى‌باشند، بطور درونى و پيش‌گزيده در لينوکس پياده سازى شده‌اند.
لينوکس از ابتدا براى محيط‌هاى شبکه‌اى و چند کاربره طراحى شده است و همين باعث! رعايت مسائل امنيتى از ابتدا در ان شده است، درحالى که ويندوز اينگونه نبوده و درحال حاضر نيز از نظر امنيتى داراى نقاط ضعف فراوانى است. مثلا يک برنامه مخرب با استفاده از همين ضعف‌هاى امنيتى مى‌تواند کل سيستم‌عامل را نابود کند، ولى در صورت که مورد مشابهى در لينوکس وجود داشته باشد، حداکثر به دايرکتورى خانگى کاربر اجرا کننده آسيب خواهد رسيد، نه کل سيستم‌عامل. اينطور نيست که لينوکس فاقد هر گونه اشکال امنيتى باشد، خير، ولى باز بودن کد منبع آن باعث مى‌شود تا بسيارى از اشکالات امنيتى پيش از ايجاد خسارت و در مراحل توسعه و برنامه نويسى برنامه بر ملا شده و رفع شوند. در صورتى که اشکالى نيز در برنامه‌هاى منتشر شده يافت شود، بدليل موجود بودن کد منبع سريعا برطرف مى‌گردد.
در صورتى که در سيستم عامل ويندوز شما بايد منتظر مايکروسافت بمانيد و بمانيد و بمانيد. سيستم‌عامل ويندوز داراى اشکالات امنيتى بسيارى ست که به راحتى هم کشف نمى‌شوند و هنگامى کشف مى‌شوند که خسارات جبران ناپذيرى در اثر حمله از طريق آن ضعف‌هاۡ ? امنيتى رخ دهد که امثال آنرا شاهد هستيم. مى‌توان ادعا کرد که تقريبا هيچ ويروسى براى لينوکس وجود ندارد و اين درحالى است که ساليانه بيش از ۱۰۰۰ ويروس و کرم مختلف براى سيستم‌عامل ويندوز ايجاد مى‌شود. اين بخاطر عدم گسترده بودن لينوکس نيست (حدود ۷۰ درصد از سايت‌هاى وب در جهان بر روى سيستم‌عامل لينوکس و سرويس‌دهنده وب آپاچى درحال اجرا هستند) بلکه بدليل وجود حفره‌هاى امنيتى متعدد ويندوز و سياست انحصار گرايى مايکروسافت است. يعنى چه؟ مايکروسافت طورى رفتار و سياست گذارى کرده است که مشتريان خود را تنها به محصولات خودش عادت دهد.
بسيارى از کاربران ويندوز از اينترنت اکسپلورر و آتلوک براى مر١ ?ر وب و پست الکترونيک استفاده مى‌کنند. من به عنوان يک ويروس نويس، مى‌دانم که اگر ويروسى را براى کاربران ويندوز بنويسم، بر روى کامپيوترهاى ۹۰ درصد آنها اثر خواهد کرد. چون اکثرا از IE و Outlook استفاده مى‌کنند. ولى در لينوکس چطور؟ در لينوکس شما طيف وسيعى از انتخاب و عدم اجبار داريد. من از مرورگر موزيلا استفاده ميکنم. دوستى دارم که Konqueror را ترجيح مى‌دهد. ديگرى از Opera استفاده مى‌کند. من از Kmail استفاده مى‌کنم.
دوستم از Evolution، ديگرى از Pine و بعدى از Mutt و برادرم هم از Mozilla Mail. من فقط مى‌توانم براى يکى از اينها ويروس بنويسم چون روى بقيه کار نخواهد کرد و عملا مى! زان اثر آن انداک خواهد بود. ضمنا هيچيک از ويروس‌هايى که براى ويندوز نوشته شده‌اند، بر روى لينوکس کار نمى‌کنند. لينوکس : تعدد سکوهاى اجرايى لينوکس برخلاف ويندوز بر روى تعداد زيادى از سکوهاى مختلف سخت‌افزارى اجرا مى‌شود و شما حتى قادريد آنرا براى کار بر روى سکوى مورد نظرتان تغيير دهيد. اين قابليت، لينوکس را براى بکارگيرى در سخت‌افزارهاى درونه‌اى (Embedded) بسيار مناسب مى‌سازد. هسته 2.6 لينوکس که بتازگى ارائه شده است، اين امکان را فراهم مى‌سازد تا لينوکس را بر روى دستگاه‌هاى بسيار کوچک و يا ابر رايانه‌هاى بسيار بزرگ اجرا نماييد. اصلا ويندوز مى‌تواند؟ لينوکس : گسترده‌ترين تنوع در کاربرد لينوکس را مى‌توانيد براى انجام وظايف بسيار متعددى بکار بگيريد. از دستگاه چک کردن اتصالات شبکه، ديوار آتش، مسيرياب (Router) شبکه، سرويس‌دهنده‌هاى مختلف مانند وب، بانک اطلاعاتى، فايل، چاپ و…، ميزهاى کار (Desktop)، ايستگاه‌هاى کارى (Workstations) و… سيستم‌عامل لينوکس حتى اين امکان را دارد که از آن بتوان به صورت يک سيستم زنده و پرتابل استفاده کرد. به اين معنى که کل سيستم‌عامل از روى يک ديسک CD اجرا شود و شما آنرا با خودتان جابجا کنيد و ميزکار و تنظيماتتان را همراه خودتان منتقل کنيد. علاوه بر اين، اين قابليت براى رفع اشکال و نمايش آن نيز بسيار مفيد است.
لينوکس : تنوع در انتخاب
بدليل آزاد بودن سيستم‌عامل لينوکس، هر گروه يا موسسه تجارى، يک نسخه خاص از آن که به توزيع يا پخش (Distribution) معروف هستند، منتشر ساخته است. اين توزيع‌هاى مختلف همگى لينوکس هستند، ولى هريک معمولا براى يک يا چند امر خاص مانند سرويس‌دهنده، ديوار آتش، ميزکار و… طراحى شده‌اند و هريک قابليت‌ها و بهينه سازى‌ها خاص خودشان را به کاربران ارائه مى‌کنند. کاربران در اين ميان آزادى انتخاب زيادى داشته و مى‌توانند چيزى ک کاملا نيازشان را برطرف مى‌کند، انتخاب کنند. چيزى که در ويندوز نمى‌توان مفهومى براى آن پيدا کرد. لينوکس : سيستم‌عاملى حرفهاى لينوکس يک سيستم‌عامل حرفهاى است. يعنى ممکن است يک کاربر کاملا غير فنى براى مديريت آن و انجام برخى از تنظيمات سخت‌افزارى دچار مشکل شود و نتواند به راحتى اين کار را انجام دهد. البته برخى از توزيع‌هاى لينوکس اين امور را بسيار راحت (و حتى راحت‌تر از ويندوز) کرده‌اند، ولى با اين حال به طور کلى، لينوکس يک سيستم‌عامل حرفهاى است که در عين سادگى، از پيچيدگى‌هاى فنى زيادى برخوردار است. البته تمام کاربران لازم نيست اين امور را بدانند.
مثلا يک کارمند دفترى که امورى مانند تايپ و حسابدارى را با کامپيوترش انجام مى‌دهد، ممکن است از نظر فنى تفاوتى را اح! ساس نکند، ولى لينوکس خوراکى ۴ ساله براى کاربران خوره فراهم مى‌سازد! برخلاف ويندوز، نکات بى‌پايانى براى يادگيرى در لينوکس وجود دارد.
اين سيستم‌عامل ۴ سال به راحتى شما را مشغول خواهد کرد و مى‌توانيد مطمئن باشيد پس از آن بازهم مطالب جديدى براى يادگيرى وجود خواهند داشت! پس خوره‌هاى کامپيوترى از آن لذت وافرى خواهند برد و هرگز آنرا رها نخواهند کرد. برخلاف ويندوز، در لينوکس راحت‌تر هستيد تا بسيارى از کارهاى پيکربندى و سيستمى را از خط فرمان بسيار قدرتمند و عالى آن انجام دهيد. با اينکه براى بسيارى از امور مانند ويندوز ابزارهاى گرافيکى طراحى شده است، يک کاربر حرفهاى واقعا از خط فرمان لينوکس لذت خواهد برد. خط فرمان ويندوز را اصلا مى‌توان خط فرمان ناميد؟ لينوکس : بهشت برنامه نويسان! لينوکس را بهشت برنامه نويسان ناميده‌اند. برخلاف ويندوز که اکثر ابزارهاى برنامه نويسى روى آنرا بايد جداگانه نصب و حتى خريدارى نماييد، لينوکس به همراه تمامى ابزارهاى برنامه نويسى مورد نيازتان و با هر زبانى که فکر کنيد ارائه مى‌شود. کافى است آنرا نصب کنيد و کار برنامه نويسى‌تان را با ابزارهاى دلخواهتان شروع کنيد. لينوکس : يک جعب ابزار کامل لينوکس براى کاربران حرفهاى، يک جعبه ابزار کامل به شما مى‌رود که در آن تمامى ابزارهاى مورد نياز مانند برنامه‌هاى اينترنتى، ابزارهاى امنيتى مانند ابزارهاى آزمايش شبکه، ابزارهاى برنامه نويسى، هزاران صفحه کتاب و راهنما در آن پيدا خواهيد کرد. ابزارهايى که در اختيارتان قرار دارد چنان متنوع هستند که مى‌توانيد ۹۰ درصد اطمينان داشته باشيد که پس از نصب آن به چيز ديگرى نياز نخواهيد داشت. لينوکس : يکى از زيباترين دستاوردهاى بشرى لينوکس در سايه همکارى و تبادلات علمى هزاران نفر در سرتاسر جهان ايجاد شده و توسعه يافته است.
اين همکارى چنان گسترده و زيبا بوده و هست، که به سيستم‌عامل لينوکس لقب «زيباترين دستاورد همکارى جمعى بشر» داده شده است. فرهنگ حاکم در جامعه لينوکس و بازمتن، فرهنگ کمک، اشتراک اطلاعات و تلاش براى بهبود هرچه بيشتر محصولات و «انجام هرکارى که از دستت برمى‌آيد» است. هرکس که مى‌خواهد با اين سيستم‌عامل کار کند، بايد تمامى ديدگاه‌ها و عقايد قبلى خود را درباره نرم‌افزارها و سيستم‌عامل کنار گذاشته و با يک ديدگاه جديد و طرز فکر متحول شده وارد دنياى لينوکس شود! ، زيرا با فرهنگ حاکم متفاوتى روبرو خواهد بود. لينوکس نويد دهنده آزادى است…
