در نشستی با حضور مدیران عامل اسنپ و تپسی، مقامات اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، اتاق اصناف ایران و انجمن تجارت الکترونیک، ابعاد اقتصادی، اجتماعی و اجرایی طرح بیمه اجباری رانندگان تاکسی‌های اینترنتی مورد بررسی قرار گرفت. حاضران در این جلسه، با تاکید بر تبعات اجرایی شدن این طرح، نسبت به اثرات آن بر کاهش کیفیت خدمات، افزایش هزینه سفرها، کاهش حضور رانندگان پاره‌وقت و آسیب به مدل مشارکتی اقتصاد دیجیتال هشدار دادند.
با اصل بیمه موافقیم، با اجبارش نه
محمد خلج، مدیرعامل اسنپ، در این نشست با تأکید بر اینکه پلتفرم‌ها همواره پیگیر بیمه شدن رانندگان بوده‌اند، گفت:
«بارها از تامین اجتماعی خواستیم که با استفاده از مشوق‌هایی که داریم، امکان بیمه داوطلبانه برای رانندگان فراهم شود. اما آنچه امروز ارائه شده، طرحی است که همه را مشمول می‌داند، بدون آنکه تفاوتی میان راننده بازنشسته، پاره‌وقت یا دارای بیمه دیگر قائل شود.»
او با اشاره به ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم توسعه گفت:
«در این قانون صراحتاً گفته شده که راننده‌ها مجازند خود را بیمه کنند، نه اینکه موظف باشند. اما حالا این اختیار به اجبار تبدیل شده است. حتی در طرح اشاره نشده که مستمری بازنشسته‌ها قطع نخواهد شد؛ در حالی‌که طبق قانون تأمین اجتماعی، بازنشسته‌ها نمی‌توانند جای دیگری بیمه شوند.»
خلج همچنین هشدار داد که با اجرای این طرح، سهم درآمدی رانندگان کاهش خواهد یافت و قیمت سفرها بالا خواهد رفت:
«نه‌تنها هزینه ۱۳.۵ درصدی بیمه از درآمد راننده‌ها کم می‌شود، بلکه ۲ تا ۶ درصد هم به کرایه‌ها اضافه خواهد شد. اما این افزایش فقط روی کاغذ این‌قدر است؛ در واقعیت، برهم خوردن تعادل عرضه و تقاضا می‌تواند قیمت‌ها را بسیار فراتر از این ارقام ببرد و نارضایتی کاربران را در پی داشته باشد.»
نیمی از راننده‌ها کمتر از دو سفر در روز دارند
مصطفی سیدحسینی مدیرعامل تپسی در بخش دیگری از نشست گفت: «برخلاف تصور رایج، اکثر رانندگان پلتفرم‌های اینترنتی، فعال دائمی نیستند. نیمی از آن‌ها روزانه کمتر از دو سفر انجام می‌دهند و نرخ ریزش ماهانه رانندگان در تپسی حدود ۲۰ درصد است. این یعنی بسیاری از آن‌ها شغل دوم یا پاره‌وقت دارند.»
سیدحسینی با اشاره به اینکه اجرای طرح بیمه اجباری باعث کاهش عرضه راننده خواهد شد، تأکید کرد:
«راننده‌ای که نگاه بلندمدت به این شغل ندارد، با دیدن کاهش درآمد و افزایش اجبارها، ترجیح می‌دهد فعالیت نکند. همین موضوع باعث کاهش سطح سرویس، افزایش قیمت و افت کیفیت خواهد شد. این روند، نه‌تنها روی تاکسی‌های اینترنتی، بلکه بر کل اکوسیستم حمل‌ونقل و تجارت الکترونیک تأثیر منفی می‌گذارد.»
به گفته او، این طرح حتی می‌تواند باعث مهاجرت رانندگان به سیستم‌های سنتی و خارج از نظارت شود؛ موضوعی که از منظر امنیت سفر، یک خطر جدی محسوب می‌شود.
تفاهم داشتیم؛ اما تامین اجتماعی میز مذاکره را ترک کرد
شمسایی٬ معاون حقوقی اسنپ با اشاره به اینکه پلتفرم‌ها پیش‌تر مدل مشخصی برای بیمه داوطلبانه طراحی کرده بودند گفت: «ما اعلام آمادگی کرده بودیم که از محل مشوق‌ها، بخشی از حق بیمه رانندگان را تأمین کنیم. اما تامین اجتماعی به‌جای ادامه مذاکره، ناگهان اعلام کرد که اگر راننده بیمه نباشد، پلتفرم هم باید جریمه شود. این یعنی تبدیل یک تفاهم داوطلبانه به یک اجبار قانونی بدون پشتوانه کارشناسی.»
او همچنین به مسئله «استخر منابع» اشاره کرد و افزود: «برخی نمایندگان مجلس نگرانند که منابعی که در یک شهر جمع می‌شود، در شهر دیگری خرج شود. این نگاه نشان می‌دهد هنوز درک دقیقی از ساختار پلتفرم‌ها در کشور وجود ندارد.»
این طرح با قانون نظام صنفی در تعارض است
صادق سازگاری مدیر امور حقوقی اتاق اصناف: در این نشست تأکید کرد که پلتفرم‌های حمل‌ونقل هوشمند در چارچوب قانون نظام صنفی فعالیت می‌کنند و مدل آن‌ها «مشارکتی» است، نه کارفرمایی.
او گفت: «وقتی شما از کارگاه دوم حرف می‌زنید، یعنی رابطه کارگر-کارفرما بین راننده و پلتفرم را پذیرفته‌اید. اما در واقع این رابطه وجود ندارد. راننده و مسافر هر دو مصرف‌کننده یک خدمت هستند که توسط پلتفرم ارائه می‌شود.»
او هشدار داد که اجرای این طرح می‌تواند یک «بدعت خطرناک» در نظام بیمه‌ای کشور باشد:
«اگر امروز این اجبار برای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی اجرا شود، فردا نوبت سایر کسب‌وکارهای دیجیتال خواهد بود. این حرکت باید با کار کارشناسی دقیق، داده‌های میدانی و بررسی ابعاد اقتصادی انجام شود؛ نه با تصمیم‌های ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی.»
قانون باید قابل پیش‌بینی باشد، نه متغیر سال‌به‌سال
نگین انصاری، معاون حقوقی تپسی با اشاره به اینکه قانون برنامه هفتم برای پنج سال تدوین شده گفت:
«قرار بود این قانون ثبات ایجاد کند. اما حالا تنها یک سال بعد، مفاد آن در حال تغییر است. این بی‌ثباتی بزرگ‌ترین ضربه را به اعتماد فعالان اقتصادی وارد می‌کند. پیش‌بینی‌پذیری یکی از پایه‌های توسعه اقتصادی است که با چنین تغییرات ناگهانی از بین می‌رود.»
او همچنین گفت که تنها تعداد محدودی از رانندگان به‌صورت تمام‌وقت در تاکسی‌های اینترنتی فعالیت می‌کنند:
«کمتر از ۲۰ هزار راننده فول‌تایم در دو پلتفرم اصلی داریم. اجرای این طرح برای همه، بدون در نظر گرفتن نوع فعالیت‌شان، منطقی نیست.»
تأمین اجتماعی دنبال جبران ناترازی خودش است
در پایان نشست، رضا الفت‌نسب با انتقاد از نبود هماهنگی با بخش خصوصی، گفت: «بارها دیده‌ایم که موضوعات مهم بدون اطلاع ما در کمیسیون‌های مجلس مطرح می‌شوند. در جلسه با رئیس مجلس توافق شد که قبل از طرح چنین مواردی، بخش خصوصی در جریان قرار بگیرد.»
او با اشاره به رویکرد تأمین اجتماعی افزود: «هدف اصلی این سازمان، جبران ناترازی ساختاری خودش است. حالا می‌خواهد با بیمه کردن رانندگان، استخر منابع بسازد. حتی بازاریاب‌های شبکه‌ای هم به این روند کشیده شده‌اند. اگر جلوی این روند گرفته نشود، فردا نوبت صنوف دیگر خواهد بود.»
مدیران پلتفرم‌های حمل‌ونقل اینترنتی با صراحت اعلام کردند که با اصل بیمه مخالفتی ندارند، اما مدل اجرایی پیشنهادی را پرهزینه، ناکارآمد و آسیب‌زا می‌دانند. به باور آن‌ها، اجرای شتاب‌زده این طرح می‌تواند بازار تاکسی‌های اینترنتی را کوچک‌تر، کیفیت خدمات را پایین‌تر و رضایت کاربران را کمتر کند. همچنین این طرح، مدل مشارکتی اقتصاد دیجیتال را تهدید می‌کند و می‌تواند به سایر صنوف نیز تسری یابد.
