نام نویسنده: فخری زارعی
“زیرپله رایانه”این اصطلاحی است که همکار مطبوعاتی مان علی شمیرانی، سال ها پیش نخستین بار بکار برد و منظور، شرکت ها و فروشگاه های کامپیوتری بود که یک شبه، سربرمی آوردند و فعال می شدند و شب دیگر از بین می رفتند و کاربران و مشتریان را سردرگم رها می کردند.بررسی روزنامه فناوران نشان می دهد که امسال نزدیک به 10 رصد از کل شرکت های تاسیس شده کشور، شرکت هایی بوده اند که به طور مشخص، شاخه های مختلف فناوری اطلاعات را در موضوع فعالیت خود دارند.
البته به این آمار می توان شرکت هایی را افزود که به واسطه گستردگی موضوع فعالیت، احتمالا سرکی هم به بازار فناوری اطلاعات می زنند و مثلا شانس خود را در واردات کالا می آزمایند.اما بسیاری از این شرکت های ثبتی، شرکت هایی هستند که با سرمایه ای کوچک و بدون بررسی بازار تاسیس شده اند. کامپیوتر حرفه ای شیک و شیرین است، ضمن اینکه به نظر می رسد تخصص چندانی هم نیاز ندارد. اینچنین است که وقتی جوانی می خواهد وارد بازار کار شود، یکی از اولین انتخاب هیی که به ذهنش می رسد، کامپیوتر یا فناوری اطلاعات است.
فخری زارعی
اما سوال اینجاست که با توجه به سهم فناوری اطلاعات در تولید ناخالص داخلی و سبد خانوار و با توجه به حجم نیروی متخصص IT در کشور، آیا چنین ظرفیتی برای تاسیس شرکت های فناوری اطلاعات در کشور موجود است؟ و آیا در شرایطی که صنعت IT ما با مشکل نبود سرمایه دست به گریبان است، آیا هدر رفتن این سرمایه های خرد اصولا به صلاح است؟
برای رسیدن به پاسخ این سوالات گفت و گویی با نایب رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای، رییس کمیسیون ICT اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران ورییس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران انجام داده ایم.
ایده و سرمایه؛ اولین نیاز
نایب رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای می گوید: در تمام دنیا صنایعی که نیاز به کار پایه ای و دراز مدت ندارند، مورد استقبال قرار می گیرند وهمه سعی می کنند به آن نزدیک شوند. اما آنچه در دنیا اتفاق می افتد این است که از هر هزار شرکتی که تاسیس می شود، در عرض یک سال نصف آنها نابود می شود و در دومین سال 90 در صد از بین می روند وظرف 5 سال دو تا سه شرکت موفق بیشتر باقی نمی ماند.
باقر بحری می افزاید: صنعت فناوری اطلاعات نیز از جمله صنایع جذابی است که از یک سو ورود و خروج به آن آسان بوده واز سوی دیگر، نیاز به سرمایه گذاری کلان ندارد. از این رو افراد زیادی جذب آن می شوند. ولی درنهایت شرکتی موفق می شود که حرف وایده ای برای گفتن داشته باشد.
وی با بیان اینکه اکثر شرکت های مطرح دنیا با سرمایه گذاری های بسیار کم فعالیت خود را آغازکرده اند، می گوید: هرچند برخی از شرکت های بنام با سرمایه های کم پا به عرصه فناوری اطلاعات نهاده اند، ولی دارای ایده وطرح هایی جالب بوده اند که توسط آن توانسته اند در بازار IT صاحب نام شوند.
به گفته وی، اما این داستان در کشور ما به گونه ای دیگر است. در حال حاضر افراد متخصص وغیر متخصص زیادی بدون ایده وتحقیق اقدام به ثبت وتاسیس شرکت در حوزه فناوری اطلاعات می کنند و پس از مدت زمای کوتاه ورشکسته شده واز گردونه بازار خارج می شوند.
بحری فقدان آمار واطلاعات دقیق ودرست در حوزه فناوری اطلاعات را علت اصلی رشد قارچ گونه شرکت های IT در کشور می داند و می گوید: نبود آمار واطلاعات در این حوزه باعث شده اکثر افراد پس از ورود به بازار مشکلات را تجربه کنند که متاسفانه این امر در وهله اول به خود آنها و سپس به سایر اعضای صنف آسیب می رساند.
وی معتقد است: بازار فناوری اطلاعات کشور ظرفیت پذیرش این تعداد شرکت خرد را ندارد و با توجه به اینکه اکثر شرکت ها بدون ایده وتحقیق تاسیس شده اند، پایداری شان در بازار موقتی است.
اما رییس کمیسیون ICT اتاق ایران ونایب رییس سندیکای تولیدکنندگان فناوری اطلاعات در این مورد می گوید: آمار به دست آمده دور از انتظار نیست، زیرا کشور ایران از لحاظ طبقه بندی جمعیتی جوان بوده وحوزه IT نیز بیشتر مورد علاقه جوانان است.
مسعود شنتیایی می افزاید: برای اظهار نظر ابتدا باید بدانیم که چند درصد از شرکت هایی که در این زمینه ثبت می شوند، نمی توانند به فعالیت خود ادامه دهند که متاسفانه در این خصوص آماری در دست نداریم.اما به طور قطع بازار فناوری اطلاعات کشور ظرفیت تاسیس شرکت های جدید با سرمایه های بالا را دارد.
وی می گوید: فناوری اطلاعات فقط حوزه رایانه یا خرید وفروش قطعات نیست، بلکه شاخه های بسیارگسترده ای دارد که نیازمند جوانان متخصص وسرمایه گذار است.
شنتیایی با بیان اینکه درهای بازار فناوری اطلاعات بسته نیست، می افزاید:این بازار گسترده بوده وامکان فعالیت برای افراد فوق متخصص با سرمایه های بالا زیاد است .اما متاسفانه افرادی در این حوزه شرکت ثبت می کنند که سرمایه های ناچیزی دارند واغلب وارد حوزه های تخصصی اشباع شده فناوری اطلاعات می شوند.
به عقیده شنتیایی، مشکل شرکت های نوپا در کشور این است که هم تاسیس کنندگان وهم سهامداران دارای تجربه ای کم هستند.از طرفی حجم سرمایه گذاری نیز بسیار ناچیز است و به سرعت در تندباد حوادث تجاری کشور از بین می رو.
نایب رییس سندیکای تولیدکنندگان فناوری اطلاعات می گوید: افراد با 10 میلیون تومان سرمایه وارد بازار فناوری اطلاعات شده اند که این رقم برای تاسیس یک شرکت بسیار ناچیز است .به همین دلیل این افراد اغلب در اجرای تعهدات خود دچار مشکل می شوند.
ثبت و انحلال شرکت برای فرار از مالیات
برخی کارشناسان معتقدند،قانون ثبت شرکت ها در کشورمان دارای نواقص زیادی است که این امر موجب سوءاستفاده بسیاری از شرکت ها برای فرار از مالیات شده است.
رییس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران در این مورد می گوید:اکثر شرکت ها با مسوولیت محدود ثبت می شوند ویک دهم از شرکت هایی که در حوه فناوری اطلاعات ثبت می شوند، سهامی خاص هستند.
شهرام شیرمست می افزاید:اگر این بررسی را برای شرکت های منحل شده حوزه فناوری اطلاعات نیز انجام دهیم به آمار مشابهی می رسیم. در واقع بسیاری از شرکت هایی که ثبت می شوند، هر دو سال که دارایی به سراغ آنها می رود شرکت را منحل کرده و شرکت دیگری با نامی متفاوت ثبت و تاسیس می کنند.
وی معتقد است که این امر ناشی از نقص قانون ثبت شرکت ها در کشوراست که اجازه می دهد افراد غیر متخصص با سرمایه ای حدود یک میلیون تومان ومسوولیت محدود به راحتی شرکت IT ثبت کنند.
شیرمست می افزاید: اتحادیه صنف فناوران رایانه سال هاست این مورد را پیگری می کند واز شرکت ها می خواهد برای فعالیت خود پروانه کسب بگیرند.اما اغلب این شرکت ها برای فرار از مالیات پروانه کسب نمی گیرند.
وی در خصوص قانون ثبت شرکت هادر سایر کشورها می گوید:در همین کشور همسایه امارات برای ثبت شرکت با مسوولیت محدود باید 500 هزار درهم سرمایه اولیه داشته باشیم.این در حالی است که در کشورما مبلغ بسیار ناچیزی برای ثبت یک شرکت لازم است.
رییس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران می گوید: درسال 84و85 با اداره ثبت شرکت ها مکاتبه ای داشتیم در خصوص اینکه برای ثبت شرکت در حوزه فناوری اطلاعات از صنف مربوطه استعلام شود،ولی این اتفاق نیفتاد و ما کماکان شاه ثبت شرکت های خرد با مسوولیت محدود وتخصص بسیار کم هستیم که موجب بروز تخلفات سنگین در بازار IT کشور شده است.
ثبت شرکت IT متخصص واقعی می خواهد
مسعود شنتیایی، رییس کمیسیون ICT اتاق ایران در خصوص وجود نیروهای متخصص وکارشناس در زمینه فناوری اطلاعات کشور می گوید:در سطوح ساده واولیه تخصصی در حوزه IT نیروی متخصص زیادی داریم که در واقع اشباع شده و گاه وارد
رقابت های ناسالم شده اند. در صورتی که در زمینه های تخصصی تر فناوری اطلاعات که تجربه بیشتری می طلبد، نیروی متخصص بسیار کم داریم.
وی می افزاید: اکثر افرادی که شرکت IT ثبت می کنند، دارای تخصص اندکی هستند که به محض اینکه از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند، به فکر تاسیس شرکت می افتند.
نایب رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای هم در خصوص کمبود نیروهای متخصص فناوری اطلاعات در کشور با شنتیایی هم عقیده است، ولی علت را مهاجرت بالای نیروهای متخصص وصاحب ایده به کشورهای پیشرفته عنوان می کند.
وی با بیان اینکه در خارج از کشور انگیزه بالایی برای جوانان متخصص وجود دارد، می گوید:رشد چشمگیر فناوری اطلاعات در کشورهای پیشرفته واستفاده از نیروهای فوق متخصص سایر کشورها با حقوق ومزایای بالا، متاسفانه باعث افزایش مهاجرت نیروهای کارشناس ومتخصص صنف شده است.
فقدان آمار و نهاد نظارتی در صنعت IT
یکی از مشکلات بارز صنف فناوری اطلاعات در کشور نبود آمار و اطلاعات دقیق وهمچنین نهاد ناظر برفعالیت شرکت ها است.این امر موجب شده افرادی که می خواهند به صورت اصولی در بازار فناوری اطلاعات فعالیت کنند، نتوانند اطلاعات دقیقی از این بازار به دست آورند .
بحری معتقد است برای ثبت شرکت در حوزه فناوری اطلاعات به آمار و ارقام در این زمینه نیاز است ولی اینکه افراد برای بررسی بازار و دریافت آمار واطلاعات به کجا رجوع کنند، مشخص نیست.
وی می گوید: متاسفانه به دلیل نبود شفافیت در سازمان ها نمی توان آمار واطلاعات درستی به دست آورد.
نایب رییس سازمان نظام صنفی رایانه می افزاید: در همه دنیا افراد قبل از تاسیس شرکت اطلاعات مربوط به بازار مورد نظر را مطالعه می کنند و بر مبنای آن تصمیم می گیرند که در آن بازار فعالیت کنند یا نه. ولی در کشور ما اینگونه نیست وافرادی که می خواهند به این حوزه وارد شوند اطلاع زیادی از میزان عرضه، تقاضا، صادرات، واردات و… ندارند.
وی تاکید می کند: نهادهای مدنی و صنفی به دلیل قوانین غلط کمترین درآمد را دارند و بدست آوردن آمار واطلاعات نیازمند کار تحقیقاتی گسترده است. بنابراین نمی توان از سازمان های خصوصی انتظار داشت که این اطلاعات را در اختیار عموم قرار دهند.
وی اضافه می کند:این وظیفه مهم دولت است که آمارواطلاعات درست را در اختیارعموم قرار دهد.
شنتیایی نیز با بیان اینکه فقط در خصوص کاربران اینترنت وآمادگی الکترونیکی در کشور آمار وارقام خوب و درستی در اختیار داریم، می گوید: طبق آماری که از گزارش رقابت پذیری جهانی در سال 2009 به دست آمده، جایگاه ایران در خصوص کاربران اینترنت در بین کشورهای خاورمیانه و جهان مشخص شده است.
به طور مثال از 139 کشوری که مورد ارزیابی قرار گرفته اند امارات رتبه 10 بحرین رتبه 11 وایران رتبه 60 را بدست آورده است.
نایب رییس سندیکای تولیدکنندگان فناوری اطلاعات می گوید: هرچند آمار شفافی در زمینه اینترنت داریم ولی در حوزه های دگر فناوری اطلاعات آمار واطلاعات چندان درستی در دست نداریم.
شیرمست هم گذشته از بحث آمار واطلاعات نبود نهاد نظارتی بر فعالیت وثبت شرکت ها را از دیگر مشکلات بازار فناوری اطلاعات عنوان می کند و
می گوید:نهادی می تواند بر فعالیت شرکت ها نظارت داشته باشد که قانون اجرا در دست داشته باشد و شرکت ها موظف به همکاری با آن باشند.
بحری نیز در این مورد می گوید: در حال حاضر اداره اماکن ، سازمان حمایت مصرف کننده ، گمرک، وزارت صنایع و وزارت بازرگانی همگی سازمان کنترلی ونظارتی هستند ولی نتیجه کار آنها مشخص نیست.
آمار شهودی ازسهم IT در سبد خانوار
نایب رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای همچنین با بیان اینکه آمار واطلاعات در خصوص سهم IT در سبد خانوار در کشور شهودی است ،گفت: در حال حاضر مرکزی که این آمار واطلاعات را بتوان از آن گرفت در کشور وجود ندارد و تمامی صحبت ها در این زمینه از روی حدس وگمان است.
بحری افزود: طی چند سال گذشته وقتی صحبت از سهم PC می شد همه اذعان داشتند یک هزار و 500 کامپیوتر شخصی در سال فروخته می شود ولی واقعا این عدد از کجا بدست آمده؟ جز اینکه فردی این رقم را گفته وبقیه آن را تکرار کرده اند؟ آیا واقعا در این مورد آمارگیری شده است؟
به اعتقاد بحری، اکنون سهم ICT هر خانوارایرانی با توجه به گزینه ارتباطات یک بیست است.
وی می گوید:این سوال را می توان از خود پرسید که در یک ماه گذشته چقدر برای خرج IT کرده ام؟ یا چقدر از درآمد ماهیانه خود را صرف فناوری اطلاعات می کنم؟ پاسخ به این سوالات تاحدودی سهم IT در سبد خانوار را نشان می دهد.
رییس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران نیز از نبود آمار واطلاعات در این زمینه ابراز نارضایتی می کند و می گوید:از کل فناوری اطلاعات که بگذریم، هنوز مشخص نیست میزان مصرف کامپیوتر شخصی در کشور چقدر است. به طور مثال از گمرک برای واردات CPU استعلام می گیریم مسوولان آن می گویند از تاریخ 1/88 تا12/88 به مبلغ 52 میلیون و378 هزار دلار به وزن سه هزارو245 کیلو گرم CPU واد بازار شده است.
شیرمست می افزاید:وزن CPU به چه دردی می خورد؟ برای ما تعداد مهم است. باید بدانیم چه تعداد CPU وارد بازار شده وبه فروش رسیده است.
به گفته شیرمست، نداشتن آمار واطلاعات نیز به نقص قوانین واردات وصادرات برمی گردد. باید گمرکات کشور به طور شفاف اعلام کنند که هر سال چه تعداد قطعات کامپیوتر وارد بازار می شود تا بتوان برمبنای آن نتیجه گیری کرد.
سهم 2درصدی IT از تولید ناخالص داخلی
رییس کمیسیون ICT اتاق ایران با بیان اینکه در برنامه پنجم توسعه 2 درصد از تولید ناخالص داخلی به IT اختصاص یافته است، توضیح می دهد: در بهمن ماه سال 88 براساس درخواست اتاق بازرانی صنایع ومعادن مقرر شد برای فناوری اطلاعات در برنامه پنجم توسعه کار کارشناسی انجام دهیم. جلسات کارشناسی برگزار شد و بخش عمده ای از پیشنهادها مورد تایید کمیسیون تلفیق مجلس قرار گرفت.
وی می افزاید: براساس این پیشنهادها مقرر شد 2 درصد از تولید ناخالص داخلی صرف فناوری اطلاعات شود که امیدواریم این امر تحقق یابد.
راهکار چیست؟
رییس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران برای جلوگیری از رویه غلط ثبت شرکت های خرد وهمچنین به هدر رفتن سرمایه ها می گوید: در ابتدا باید اداره ثبت شرکت مسایل ومشکلات را بررسی وقانون را بازنگری کند و صرف اینکه شخصی شناسنامه جمهوری اسلامی دارد برای او شرکت ثبت نکند و حداقل سرمایه که بتوان روی آن اعتبار کسب کرد را از مدعیان تاسیس شرکت IT بخواهد.
وی می افزاید: شرکت ها وفروشگاه ها نیز برای ادامه فعالیت باید تشکیل کنسرسیوم دهند.در حال حاضر بزرگ ترین مشکل شرکت ها این است که کار تیمی بین آنها بسیار ضعیف است مدیران شرکت ها باید بدانند با تشکیل کنسرسیوم بازار سروسامان پیدا می کند که این به نفع مصرف کننده و فروشنده است.
شیرمست می گوید:دولت برای تاسیس فروشگاه های زنجیره ای و تشکیل کنسرسیوم نگاهی حمایتی دارد، فقط شرکت ها باید به یک اتحاد صنفی برسند.
وی می گوید:با تاسیس کنسرسیوم شرکت های کوچک تر نز به ادامه فعالیت در بازار دلگرم تر می شوند.شنتیایی نیز با تشکیل کنسرسیوم برای توسعه بازار فناوری اطلاعات وبرون رفت از مشکلات موافق بوده ومعتقد است شرکت ها باید برای ادامه فعالیت باهم همکاری کنند.
وی می گوید: بازار فناوری اطلاعات از شرکت های خرد وکوچک با سرمایه گذاری های کم اشباع شده است و باید به فکر شرکت هایی بزرگ با سرمایه هایی کلان باشیم.
وی می افزاید:در کشور نیاز به شرکت های بزرگ در صنعت IT کاملا محسوس است. شرکت های کوچک می توانند باهم متحد شوند وشرکتی بزرگ تاسیس کنند تا از این طریق قادر به گرفتن پروژه های بزرگ باشند. در همین حال نایب رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای نبود آمار و ارقام درست ودقیق را مهم ترین مشکل صنف دانسته و می گوید:اگر افراد قبل از تاسیس شرکت با مشکلات حوزه مورد نظر خود آشنا باشند و بتوانند از طریق آمارواطلاعاتی که دولت در اختیارشان قرار می دهد بازار مورد نظر را تحلیل و بررسی کنند، به تبع گام های آهسته تری برخواهند داشت وبا سرمایه ای اندک خود را گرفتار ناملایمات بازار نمی کنند.
منبع : فناوران
