نام نویسنده: سونیتا سراب‌پور
این روزها از گوشه و کنار شهر، میان صحبت‌های روزمره اکثر آدم‌ها می‌توان یک کلمه مشترک شنید؛ «هدفمندسازی یارانه‌ها».
انگار قرار است هر صحبتی با هر محوریتی در آخر به این کلمات ختم شود. دیگر آنقدر مردم در این خصوص صحبت کرده یا در مورد آن اطلاعات جمع‌آوری کرده‌اند که هر کدام از آنها به یک کارشناس تمام عیار در خصوص هدفمندسازی یارانه‌ها تبدیل شده‌اند.
از سال گذشته که زمزمه هدفمندسازی یارانه‌ها به طور جدی توسط دولت مطرح شد؛ نظرات، اظهارات و انتقاداتی از سوی ارگان‌ها و کارشناسان مختلف شنيده شد هر کدام از آنها به نحوی سعی کرده‌اند تاثیرات و تبعات مثبت و منفی این کار را در بخش‌های مختلف کشور بسنجند. اما کمتر دیده شده که همین کارشناسان و مسوولان در خصوص تاثیرات این طرح بر پیکره فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور نظر بدهند. این در حالی است که به باور کارشناسان فناوری اطلاعات، بخش آی‌سی‌تی و مخصوصا آی تی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در اجرای بهتر این طرح داشته باشد.
فرصتی برای احیا
سوال‌های بی‌شماری در خصوص طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و تاثیر آن بر فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور مطرح است که هنوز هیچ جواب روشنی به آنها داده نشده است. به عنوان مثال با اجرای طرح هدفمندسازی یاران‌ها خدمات و محصولات کدام بخش از فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور دستخوش تغییر می‌شود، چه گروهی ( تولید کننده، وارد کننده، صادرکننده) در این بین سود یا ضربه می‌بیند و در کل اینکه در صورت اجرای هدفمند کردن یارانه‌ها چه هزینه‌های بر بخش فناوری ارتباطات و اطلاعات و زیرمجموعه‌های آن تحمیل می‌شود.
وقتی نظر کارشناسان و مدیران فعال در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات در خصوص هدفمندسازی یارانه‌ها و تاثیر آن بر حوزه فناوری اطلاعات را جویا می‌شوید، اظهارات گوناگونی می‌شنوید. برخی بر این باورند که آنقدر در این حوزه اتفاقات و کلاف‌های سردرگم وجود دارد که کسی نگران اثیر هدفمند سازی یارانه‌ها نیست، برخی دیگر نیز معتقدند در یک کشور باید فناوری اطلاعات توسعه پیدا کند تا یارانه‌ای هدفمند شود و با وضع پیچیده‌ای که بخش آی‌سی‌تی و مخصوصا آی تی کشور با آن روبهرو است، هدفمند سازی یارانه تاثیری بر این حوزه نخواهد داشت، اما برخی هم هستند که با نگاهی خوشبینانه به آینده، بر این باور هستند که هدفمندسازی یارانه باعث می‌شود بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور جان بگیرد و بتواند با فرصتی که این طرح در اختیارش قرار می‌دهد عقب افتادگی‌های پیشین را جبران کند و در کل اینکه نباید در این بخش انتظار افزایش هزینه را داشته باشیم.
مهرداد لاهوتی، نماینده لنگرود و عضو هیات‌رییسه کمیته عمران مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر اینکه نباید نگران بود، در خصوص افزایش قیمت در این حوزه می‌گوید:« حذف يارانه‌ها بر همه سطوح قيمت‌ها تاثير مي‌گذارد اما جاي نگراني ندارد. براساس قانون هدفمندکردن يارانه‌ها، 50 درصد از درآمد حاصل از اصلاح قيمت حامل‌هاي انرژي به مردم ( به صورت يارانه نقدي و غير نقدي)، 30درصد به توليدکنندگان و 20 درصد به دولت به منظور جبران آثار آن بر اعتبارات هزينه‌اي و تملک دارايي‌هاي سرمايه‌اي اختصاص مي‌يابد.»
به اعتقاد لاهوتي، اگر در تعرفه‌هاي پستي نيز افزايش قيمتي به وجود آيد از محل 20 رصدي درآمد دولت تامين مي‌شود. از سوي ديگر به مرور زمان و با اصلاح روش‌ها هزينه‌ها پايين مي‌آيد. مثلا اگر نحوه پرداخت پستي از طريق دستگاه‌هاي الکترونيکي صورت بگيرد در هزينه‌ها صرفه‌جويي مي‌شود.
در همین زمینه ظهیر طیب، نايب رييس انجمن دفاتر خدمات ارتباطى، با نگاهی خوشبینانه به طرح هدفمندسازی یارانه‌ها بر این باور است که این طرح به احیا و توجه مردم به دفاتر خدمات ارتباطی کمک شایانی می‌کند. وی در ادامه می‌افزاید:« هدفمند کردن یارانه‌ها به سوق دادن مردم به شبکه‌های حمل‌ونقل پستی منتهی می‌شود؛ چرا که دیگر برای مردم صرف نمی‌کند که برای ارسال مراسلات یا کارهای اداری خود با صرف هزینه بالا در بخش بنزین، خود وارد عمل شوند.» وی اظهار می‌دارد که بیان نظر در این خصوص به دلیل اجرا نشدن قطعی این طرح کمی زود است، اما آنچه که شرایط نشان می‌دهد این است که این طرح از جنبه بیرونی به رونق تمام صنوف آی‌تی می‌انجامد. اما در خصوص جنبه داخلی آن باید منتظر ماند و دید که دولت چه بسته‌های حمایتی را برای فعالان این بخش در نظر می‌گیرد و آیا این بسته‌ها با وضعیت بخش فناوری اطلاعات کشور همخوانی دارد یا خیر.
علي مطهري، عضو کميسيون صنايع و معادن مجلس و رییس کمیته مخابرات مجلس، نيز معتقد است از آنجا که از گذشته یارانه‌ای بر خدمات ارتباطي مانند اينترنت و قبوض تلفن تعلق نمي‌گرفته، اجراي طرح هدفمند کردن يارانه‌ها تاثير مستقيمي بر اين مساله ندارد، اما ممکن است اثر غيرمستقيم خود را داشته باشد. وی مي‌گويد:« اگر از زيرساخت‌هاي ارتباطي به درستي بهره‌برداري شود بسياري از مشکلات برطرف مي‌شود. اگر بخواهيم واقع‌بينانه نگاه کنيم حداقل از 30 درصد بسترهاي ارتباطي در کشور ما استفاده نمي‌شود مثلا تلفن‌همراه صرفا براي مکالمه نيست. در دنيا مکالمه با تلفن‌همراه يک خدمت فراموش شده محسوب مي‌شود، زيرا از ديگر قابليت‌هاي تلفن‌همراه استفاده مي‌شود اما ما در اينجا از همه بسترهای خدماتی این دستگاه استفاده نمي‌کنيم.»
افزایش قیمت تعرفه‌های اینترنتی
با توجه به تمام دلگرمی‌هایی که رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات پیش از این در خصوص عدم تغییر قیمت و تعرفه‌های خدمات ارتباطی و اطلاعاتی کشور داده بود، اما به نظر می‌رسد قیمت خدمات اینترنتی شرکت‌های فعال در این بخش، با توجه به حامل‌های انرژی مورد استفاده توسط آنها از جمله برق با افزایش روبهرو شود.
در این خصوص مسعود ریاضیات، رییس انجمن ISPهای کشور می‌گوید: «طبیعی است که حذف یارانه‌های بخش انرژی از جمله آب، برق و بنزین، روی هزینه شرکت‌های توزیع‌کننده اینترنت و شرکت‌های ندا و.. تاثیرگذار باشد و هزینه فعلان این بخش را بالا ببرد. البته به نظر من این افزایش قیمت با توجه به اینکه این طرح هنوز به اجرا در نیامده، تاثیر خود را روی هزینه‌هایی همچون اجاره یا تملک شرکت‌ها و دفاتر گذاشته است.» به باور وی تاثیر هدفمندسازی یارانه‌ها در بخش‌های دیگر از جمله محصولات تولیدی و حمل و نقل بیشتر از آی تی است، اما با این حال تاثیر این طرح بر پیکره آی‌تی بیشتر روی قیمت تمام شده خدمات و هزینه اجاره شرکت‌ها و دفاتر فعال در این عرصه خواهد بود.
به باور وی اگر آی‌تی در کشور با توجه به برنامه‌هایی که برای آن در نظر گرفته شده بود پیشرفت می‌کرد، می‌توانست به انجام هر چه بهتر طرح هدفمدسازی یارانه‌ها کمک کند و در واقع باعث صرفه‌جویی بیشتر در بخش‌ها از جمله بخش بنزین می‌شد. وی در ادامه پیشنهاد می‌کند که بهتر است دولت با هزینه‌ای که از بخش صرفه‌جویی از بنزین به دست می‌آورد، قسمتي از این هزینه را به توسعه فناوری اطلاعات در کشور اختصاص دهد؛ چرا که آی‌تی باعث می‌شود خیلی از فعالیت‌های روزمره مردم از جمله فعالیت‌های اداری، بانکی، تجاری و… با صرف زمان و هزینه کمتر انجام شود.
اما ناصر علی سعادت، مدیرعامل شرکت اینترنتی ندا رایانه، نظری کاملا متفاوت در خصوص تاثیر هدفمندسازی یارانه‌ها روی بخش‌های مختلف فناوری ارتباطات و اطلاعات دارد. وی عتقد است که این روزها شرکت‌های اینترنتی فعال در کشور آنقدر با مشکلات بزرگ‌تری از جمله بالا بودن قیمت پهنای باند و.. دست به گریبان هستند که چندان برایشان مهم نیست که اگر قیمت آب، برق و… افزایش پیدا کند چه اثري بر سرمایه و فعالیت آنها دارد.
به باور وی تاثیر مستقیم این طرح بیشتر از تاثیرات غیرمستقیم از جمله بالا رفتن قیمت برق است. وی در توضیح این تاثیر مستقیم می‌گوید: «در خوب بودن اجرای این طرح هیچ شکی نیست، اما این طرح مردم را با یک زندگی جدید روبهرو می‌کند که با آن آشنایی ندارند و به دلیل عدم مدیریتی که روی هزینه‌های خود خواهند داشت با مشکلات زیادی روبهرو می‌شوند. بخشی از همین مردم در شرکت‌های مختلف از جمله شرکت‌های اینترنتی کار می‌کنند که در مواجهه با این شرایط جدید، کارش تحت تاثیر قرار می‌گیرد. بنابراین مدیران این شرکت‌ها مجبور هستند برای جلوگیری از این تاثیرات منفی و برای اینکه نیروی انسانی‌اش درست کار کند حقوق و مزایای او را بالا ببرد. در ادامه نیز برای اینکه بتواند حقوق کارمندان خود را بالا ببرد مجبور است قیمت خدمات و سرویس‌های خود را نیز افزایش دهد.»
وی پیوسته تایید می‌کند که برای شرکت‌های اینترنتی بالا رفتن هزینه‌های کارمندان شرکت به مراتب مهم تر از بالا رفتن قیمت برق، آب، بنزین و… است؛ چرا که مدیران باید به دنبال پاسخگویی نیاز این گروه باشند و برای پاسخگویی هم راهی به جز افزایش قیمت نهایی کالاها و خدمات تمام شده باقی نمی‌ماند.
به باور کارشناسان در شرایطی می‌توان طرحی همچون هدفمند سازی یارانه‌ها را با تمام تبعات احتمالی آن به خوبی اجرا کرد که کشور داری یک سیستم اطلاعاتی قوی و منسجم باشد و این در حالی است که کشور در تمام حوزه‌ها از جمله بخش آی‌تی فاقد یک منبع اطلاعاتی دقیق و موثق است . نمونه آن هم می‌توان به آمارها و اطلاعاتی مختلفی که در خصوص میزان ضریب نفوذ اینترنت در کشور منتشر می‌شود، اشاره کرد.
عباس پورخصالیان، کارشناس مخابرات در این خصوص می‌گوید: « تاثیرات هدفمندسازی یارانه در بخش‌های مختلف فناوری اطلاعات کشور کاملا مشخص و ملموس است؛ چرا که تا زمانی که ابزار کنترلی جمع‌آوری اطلاعات و پایگاه‌های اطلاعاتی موثق به وجود نیامده است، قطعا مکانیسم‌های مورد نظر در این طرح درست عمل نخواهند کرد و در ادامه نیز نیات درست و صحیح سیاست‌گذاران هم به عرصه ظهور نمی‌رسد.» وی معتقد است اطلاعات دست اول و موثق حرف نخست را در برنامه‌ریزی‌های یک کشور می‌زند و این در حالی است که به دلیل فقدان این اطلاعات نه‌تنها بخش آی‌تی بلکه تمامی بخش‌های کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
منبع : دنیای اقتصاد
