ایران یکی از کشورهای پیشرو در تولید پسته در جهان است و در بین کشورهای مهم تولید‌کننده و صادرکنتده پسته در جهان قرار دارد. در سراسر ایران، مجموعه‌های وسیعی از باغات پسته وجود دارد که شرایط مناسبی برای رشد و تولید این محصول با کیفیت بالا فراهم می‌کنند. در ادامه به برخی از مناطق پسته کاری مهم در ایران و نکات مهم در کاشت، داشت و برداشت پسته اشاره می‌کنیم:
مناطق پسته‌کاری در ایران
استان کرمان:
استان کرمان یکی از مهمترین مناطق پسته کاری در ایران است. کاشت پسته در استان کرمان به عنوان یکی از مراکز مهم تولید این محصول در ایران، بسیار رایج است. شرایط اقلیمی و خاکی کرمان به‌طور ویژه برای کاشت پسته بسیار مناسب است. در این منطقه، خاک‌هایی با بافت شنی و خاکستری و شرایط آب و هوایی گرم و خشک وجود دارد که برای رشد و توسعه پسته بسیار مطلوب است. فعالیت‌های کشاورزی در کرمان، به ویژه در شهرستان‌های رفسنجان، سیرجان و سرچشمه، به کاشت و بهره‌برداری از باغات پسته اختصاص دارد. کشاورزان محلی با تجربه و دانش کافی در زمینه کاشت، داشت و برداشت باغات پسته فعالیت می‌کنند و تولید انبوهی از این محصول با کیفیت بالا را تأمین می‌کنند.
استان خراسان:
استان خراسان شمالی و خراسان رضوی نیز از مناطق پسته کاری مهم در ایران هستند. شهرهای مشهد، تربت حیدریه، قوچان و گناباد در این استان‌ها به عنوان مراکز تولید پسته شناخته می‌شوند. شرایط آب و هوایی و خاک این مناطق برای رشد و تولید پسته مناسب است.
استان یزد:
استان یزد نیز در تولید پسته در ایران نقش مهمی دارد. شرایط اقلیمی یزد، شباهت زیادی به شرایط کرمان دارد و باغات پسته در مناطقی مانند مهریز، تفت و ابرکوه وجود دارد. خاک‌های غنی و بافت شنی و خاکستری، همراه با آب و هوای خشک و گرم، برای رشد و توسعه پسته ایده‌آل هستند. کشاورزان یزدی با استفاده از دانش فنی و تجربه خود، به کشت و مراقبت از باغات پسته می‌پردازند و با تولید پسته‌های با کیفیت، به تأمین نیازهای بازار داخلی و صادرات نیز می‌پردازند.
استان قزوین:
در قزوین، کشت پسته به عنوان یک فعالیت کشاورزی رایج است. شرایط آب و هوایی این منطقه به صورت کلی مناسب برای رشد و توسعه درختان پسته است. خاک‌های قزوین، به ویژه خاک‌های سبک و ماسه‌ای با آبیاری مناسب برای رشد درختان پسته مناسب هستند. در قزوین، رقم‌های محلی مانند احمدآقایی و کله‌قوچی که به شرایط محلی سازگاری بیشتری دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. آبیاری می‌تواند به صورت آبیاری قطره‌ای یا آبیاری قطره‌ای زیرسطحی انجام شود تا مصرف آب به حداقل برسد و رطوبت خاک حفظ شود. همچنین، برداشت پسته در قزوین معمولاً در فصل پاییز انجام می‌شود.
استان سمنان:
سمنان نیز یکی از مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران است. شرایط آب و هوایی سمنان به طور کلی خشک و گرم است، اما با استفاده از سیستم‌های آبیاری مناسب، می‌توان بهترین بهره‌وری از منابع آب در این منطقه را داشت. خاک‌های سمنان نیز باید دارای زهکشی خوب باشند تا از رطوبت زیاد خاک جلوگیری شود. رقم‌های محلی مانند احمدآقایی و اوحدی در سمنان کشت می‌شوند. برداشت پسته در سمنان معمولاً در فصل پاییز انجام می‌شود و می‌تواند منبعی از درآمد برای کشاورزان محلی باشد.
استان مرکزی:
مناطقی مانند شهرستان خمین و محلات در استان مرکزی، باغات پسته را در خود جای داده‌اند. کشاورزان مرکزی با بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود، تولید محصولات با کیفیت و با ارزش افزوده بالا را هدف قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند تا بازارهای داخلی و صادراتی را تأمین کنند.
استان سیستان و بلوچستان:
منطقه زاهدان در استان سیستان و بلوچستان نیز یکی از مناطق مهم پسته کاری در ایران است. آب و هوای گرم و خشک این منطقه باعث می‌شود تا پسته‌های با کیفیتی در این منطقه تولید شود.
در کنار این مناطق، نکته مهمی که باید به آن توجه کرد، انواع و ارقام پسته تولید شده در هر منطقه است. ایران میزبان بیش از ۴۰ رقم مختلف پسته است و هر منطقه ممکن است برای تولید ارقام خاصی متمایل باشد. هرچند که پسته فندقی و اکبری از معروف‌ترین ارقام پسته در ایران هستند و در سراسر کشور کاشته می‌شوند.
به طور کلی، مناطق پسته کاری در ایران با توجه به شرایط آب و هوایی و خاکی متفاوت، تولید پسته با کیفیت و بازده بالا را تضمین می‌کنند. تلاش‌های مستمر کشاورزان و کارشناسان در بهبود فن‌آوری‌های کشت و داشت پسته به همراه توانایی صادرات به بازارهای جهانی، ایران را به عنوان یکی از مراکز مهم تولید و صادرات پسته در جهان تثبیت کرده است.
نکات مهم در احداث باغ پسته:
در اینجا به برخی از مهمترین مراحل کاشت، داشت و برداشت پسته در مناطق پسته کاری مهم در ایران اشاره می‌کنیم:
آبیاری باغ پسته:
روش‌های آبیاری متناسب با شرایط آب و هوایی و خاکی هر منطقه می‌تواند متفاوت باشد. در مناطق خشک و گرم، از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای یا قطره‌ای زیرسطحی استفاده می‌شود تا آب مصرفی حداقل شود و رطوبت خاک را به صورت بهینه حفظ کند. در مناطقی با آبیاری طبیعی مناسب، آبیاری به صورت سنتی یا با استفاده از سیستم‌های آبیاری مکانیزه مانند آبیاری قطره‌ای می‌تواند صورت گیرد.
تنظیم فاصله کاشت نهال پسته:
فاصله کاشت بین درختان پسته به شرایط خاکی و آبی هر منطقه بستگی دارد. در مناطقی با خاک‌های خوب و آبیاری مناسب، معمولاً فاصله کاشت بین درختان از ۵ تا ۸ متر است. اما در مناطق خشکتر و با محدودیت آب، فاصله کاشت بین درختان باید بیشتر باشد تا هر درخت به طور کامل از منبع آب استفاده کند.
گلدهی و گرده‌افشانی درخت پسته:
درختان پسته‌ای که در یک منطقه کاشته می‌شوند، باید به طور همزمان گلدهی کنند تا تأمین گرده‌افشانی و جذب گرده‌‌ها بین گل‌های آنها صورت گیرد.
مدیریت آفات و بیماری‌ها باغ پسته:
تحت شرایط مناسب، پسته معمولاً مقاومت بالایی نسبت به آفات و بیماری‌ها دارد. با این حال، مدیریت صحیح آفات و بیماری‌ها بسیار مهم است. استفاده از روش‌های آفت‌کشی شیمیایی و بیولوژیکی، رعایت سیستم‌های مدیریتی مناسب، تهویه مناسب باغ و استفاده از روش‌های پیشگیرانه مانند تناوب کشت و استفاده از روش‌های آبیاری مناسب می‌تواند به کاهش خطر آفات و بیماری‌ها در مزارع پسته کمک کند.
برداشت و پس‌از برداشت محصول پسته:
زمان برداشت پسته در هر منطقه به شرایط آب و هوایی و رقم کاشته شده بستگی دارد. پسته معمولاً در فصل پاییز برداشت می‌شود. پس از برداشت، پوست خارجی پسته‌ها باید درست خشک شود و سپس می‌توان آنها را بسته‌بندی کرد و برای صادرات یا استفاده داخلی آماده نمود.
این موارد تنها برخی از جنبه‌های کشت و داشت پسته در مناطق مختلف ایران را پوشش داده‌اند. هر منطقه ممکن است شرایط خاص خود را داشته باشد. کشاورزان و باغداران محلی با تجربه‌های خود در بهبود و بهره‌برداری از باغ‌های پسته، نقش بسزایی دارند.
