نام نویسنده: م.ر.بهنام رئوف
در قسمت اورژانس بیمارستانی نشسته‌اید و منتظر هستید تا پزشک مربوطه شما را برای مشکل سرپایی که دارید معاینه کند.
جنب و جوش خاصی را در قسمت پرستارها مشاهد مي‌کنید. چند پرستار چشم‌شان به صفحه مانیتور کامپیوتر مقابل‌شان است. بدون قصد خاصی صدایشان را مي‌شنوید. سر پرستار مي‌گوید پرونده‌شان را برای دکتر فرستادم. در همان زمان پرستار دیگر با چند کیسه خون گروه آ مثبت وارد مي‌شود. سر پرستار باز از طریق هدستی که در گوش دارد با دکتر گفت و گو مي‌کند و مي‌گوید خون‌های درخواستی رسیده و جزئیات لحظه تصادف به همراه حال عمومي‌بیمار و نوار قلب گرفته شده در آمبولانس را هم برای شما و دکتر جراح ارسال کردم. دقیقه‌ای نمي‌گذرد، دکتر را مشاهده مي‌کنید که با یک PDA (دستگاه دیجیتال شخصی) با عجله از اتاق خارج شده و به سمت در ورودی اورژانس مي‌دود. به دنبال او پرستارها هم حرکت مي‌کنند.
در همین لحظه آمبولانس مي‌رسد و مصدوم تصادفی که غرق در خون است روی برانکارد قرار مي‌گیرد. مسوول آمبولانس بلافاصله آخرین اطلاعات پزشکی را برای پزشک بلوتوث مي‌کند. مابقی اطلاعات از لحظه تصادف تا نزدیکی بیمارستان به وسیله GPRS برای سرپرستار و پزشک ارسال شده بود. در همان زمان دکتر مسوول بخش ام آر ای هم مي‌رسد و سریع بیمار را برای اقدامات لازم به آن بخش انتقال مي‌دهند. چند ثانیه بع نتیجه آزمایشات خون بیمار برای پزشک ارسال مي‌شود، چرا که در صحنه تصادف خون لازم از مصدوم گرفته شده بود و توسط دستگاهی در آمبولانس مورد تجزیه و تحلیل اولیه قرار گرفته بود. تمام این اتفاقات فقط در یک دقیقه رخ مي‌دهد. همان یک دقیقه ای که بسیاری از پزشکان از آن به عنوان دقایق طلایی یاد مي‌کنند. پزشک اورژانس با سایر پزشکان از طریق ویدئو کنفرانس اطلاعات لازم را درمیان مي‌گذارد و درست در زمانی که بیمار به اتاق عمل مي‌رسد، جراحان ذیربط علاوه بر در اختیار داشتن تمام اطلاعات لازم از گذشته و حال بیمار، برنامه جراحی خود به همراه میزان موفقیت آن را هم مي‌دانند.
این یک استان تخیلی نبود، بلکه نمونه‌اي از پروژه سلامت الکتریکی پیاده شده در کشورهایی بود که جان شهروندانشان برایشان ارزش دارد.
سلامت الکترونیک چیست؟
e-Health، یک حوزه برآمده از اشتراک بخش‌های اطلاعات پزشکی، بهداشت عمومي‌و تجارت است که اشاره مستقیم آن به خدمات بهداشتی یا اطلاعات پزشکی به وسیله اینترنت و تکنولوژی‌های وابسته به آن ارائه شده یا تسهیل مي‌شوند. در یک نگاه وسیع‌تر، این حوزه نه تنها یک توسعه فنی در این زمینه‌ها را مورد نظر قرار مي‌دهد، بلکه در پی ایجاد یک نگرش، یک شیوه جدید تفکر و بالاخره یک تعهد جهانی برای ارتقای خدمات بهداشتی و درمانی در سطح منطق‌ای و جهانی با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی است.
هدف از این تعریف، ایجاد یک محیط پویا برای استفاده هرچه بیشتر از رایانه و اینترنت در حوزه سلامت جامعه است. امروزه فواید بی‌شماری از این محیط پدیدار شده است. این استفاده به نحوی است که توسعه و گسترش خدمات بهداشتی درمانی بدون استفاده از کامپیوتر و تکنولوژی غیرممکن شده است.
در ایران، اما داستان به‌کارگیری پزشکی و سلامت الکترونیک داستان هزار و یک شب است. از سال 78 مدیران بهداشتی تلاش خود را برای تدوین نظام جامع فناوری اطلاعات آغاز کردند تا با هماهنگی بین بخش‌های مختلف، امکان راه‌اندازی خدمات پزشکی و بهداشتی به صورت الکترونیکی را برای مردم فراهم کند.
یکی از پروژه‌هایی که وزارت بهداشت سال‌ها با آن درگیر است، پروژه پرونده الکترونیکی سلامت بیماران است. اوایل سال 81 بود که مسوولان حوزه سلامت کشورمان تصمیم گرفتند پروژه ای به نام «پرونده الکترونیکی سلامت بیمار» را اجرا کنند و قرار بود پس از عملیاتی شدن آن امکان ثبت و استفاده یکپارچه از اطلاعات بیماران را که از قبل تولد تا زمان مرگ آنها ثبت شده است، فراهم شود.
از این رو فعالیت‌های اجرایی این پروژه آغاز و در نخستین گام اقدام به تدوین اهداف چشم‌اندازهای آن کردند. امکان ثبت و نگهداری اطلاعات سلامت بیماران، دسترسی به سوابق پزشکی بیمار و انجام امر تشخیص و تجویز بر اساس آن، ایجاد زیرساخت اطلاعاتی و فنی مناسب برای روان شدن سیر اطلاعاتی و در یک کلام
صرفه جویی در زمان و هزینه از جمله اهدافی بود که از سوی مسوولان برای این پروژه دیده شده بود.
مسوولان این پروژه در زمان کلید خوردن آن، زمانی 10 ساله را برای نهایی شدن آن پیش‌بینی کرده بودند و این درحالی است که بعدها و بعد از افت‌وخیزهای فراوان سرنوشت این پروژه به 17 سال دیگر موکول شد.
آخرين خبر
درباره آخرین اخبار مربوط به پرونده سلامت الکترونیک به تازگی مدير كل دفتر فناوري اطلاعات وزارت بهداشت در گفت‌گویی اعلام کرده است که پرونده الكترونيك سلامت امسال همزمان با اجراي طرح پزشك خانواده براي تمام ساكنان در 3 استان خوزستان، سيستان و بلوچستان و چهارمحال و بختياري ايجاد مي‌شود.
ابوالحسن مقبل افزود: طرح پرونده الكترونيك سلامت ايرانيان از سال گذشته در 15 بيمارستان كشور تحت پوشش 5 دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي، درماني ايران، شهيد بهشتي، شيراز و همدان اجرا شد. از ابتداي امسال هم اين طرح در بيمارستان نكويي قم اجرا شد و نشان داد كه قابليت اجرا دارد و مي‌توان به صورت online اطلاعات بيماران را ثبت و مشاهده كرد.
وي ادامه داد: با توجه به اينكه اولويت وزارت بهداشت اجراي طرح پزشك خانواده است و قرار است امسال اين طرح در 3 استان خوزستان، سيستان و بلوچستان و چهار محال و بختياري اجرا شود، همزمان با آن طرح پرونده الكترونيك سلامت نيز براي تمام ساكنان اين 3 استان تا آخر سال تشكيل مي‌شود.
وي اضافه كرد: زيرساخت‌هاي فني لازم از جمله ايجاد فيبرنوري براي اجراي طرح پرونده الكترونيك سلامت با همكاري مخابرات فراهم شده و به زودي كار اجرايي آن آغاز مي‌شود، مشكلي كه قبلا وجود داشت اين بود كه به علت موازي كاري سرعت كار كم بود، اما با مديريت جديد وزارت بهداشت و تعريف ارتباط بين بخش‌هاي مختلف اين وزارتخانه سرعت كار بالا رفته است.
مدير كل دفتر فناوري اطلاعات وزارت بهداشت گفت: با اجراي اين طرح براي هر فرد ساكن اين 3 استان يك پرونده الكترونيك سلامت تشكيل مي‌شود و تمام بيمارستان‌ها، مراكز بهداشتي و درماني و حتي مطب‌ها به اين شبكه متصل مي‌شوند و براي تامين امنيت اين سيستم دسترسي بيمار، پزشك، بيمارستان و مراكز مجاز ديگر تعريف مي‌شوند و البته ستاد مركزي وزارت بهداشت به كل اين سيستم دسترسي دارد.
مقبل افزود: مطابق اين طرح پرونده الكترونيك سلامت بايد براي تمام آحاد جمعيت كشور و فعلا جمعيت اين 3 استان تا دورترين نقاط صعب‌العبور تشكيل شود و تمام خدمات بهداشتي و درماني كه در اين استان‌ها به افراد ارائه مي‌شود، در پرونده الكترونيك آنها ثبت مي‌شود.
وي ادامه داد: اقدامات لازم براي تامين امنيت اين سيستم و جلوگيري از نشت اطلاعات آن به خارج از سيستم انجام شده است. اين سيستم تحت اينترنت نيست، بلكه تحت شبكه داخلي اينترانت است و با محرمانه بودن اطلاعات سلامت افراد حفظ مي‌شود.
وي گفت: مطابق اين طرح در تمام مطب‌هاي پزشكان نيز يك وسيله ارتباط با اين شبكه قرار مي‌گيرد و با استفاده از كارت پرونده الكترونيك كه در اختيار بيمار است و با كشيدن آن و ورود رمز پزشك مطب به بخشي از اطلاعات كه مورد نياز وي است دسترسي پيدا مي‌كند و اگر به اطلاعات بيشتري نياز داشت، مي‌تواند وارد سايت شود و اطلاعات مورد نياز مجاز را دريافت كند.
مقبل خاطرنشان کرد که با اجراي طرح پرونده الكترونيك سلامت ايرانيان علاوه بر انتقال سريع اطلاعات مردم، خدمات ديگري از جمله انتقال اطلاعات دارويي در آينده، انتقال اطلاعات مورد نياز نظام پزشكي، تعرفه‌ها، صدور و تمديد پروانه مراكز بهداشتي و درماني و حتي صدور گواهي تولد و فوت نيز به صورت online انجام مي‌شود.
پیش از این حسین ریاضی؛ معاون تحقیق و توسعه مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت گفته بود که مهمترین بخش این طرح، 5 سال ابتدایی آن است که توسعه در محورهای مختلف آن را انتظار خواهیم داشت. پس از آن با توجه به نیازهای جدید در حوزه سلامت و همچنین تغییر فناوری‌ها، به بازنگری در معماری و همچنین توسعه جغرافیایی برای تحت پوشش قراردادن مراکز سلامت و جمعیت هدف نیاز خواهیم داشت، به طوری که همواره با فناوری‌های روز دنیا منطبق باشد.
قابل ذکر است که برخی از سازمان‌ها و نهادهای دیگر هم پروژه‌‌ها و طرح‌هایی با نام «پرونده الکترونیک سلامت» یا «پرونده سلامت الکترونیک» داشته‌اند که صرفا تشابه اسمي‌بوده و بر اساس تعاریف و استانداردهای مطرح جهانی در حوزه انفورماتیک پزشکی، تعریف نشده است.
در حال حاضر صرفا طرح پرونده الکترونیکی سلامت وزارت بهداشت است که مبتن بر استانداردهای مذکور است و از بنیه علمي‌و عملی مستحکمي برخوردار است.
گاهی اوقات نیز دیده مي‌شود که برخی از افراد این طرح را با «کارت هوشمند» مترادف مي‌دانند. در صورتی که این طرح، پروژه بزرگی است که در بخش بسیار کوچکی از آن، مي‌توان از ابزارهایی مانند کارت هوشمند نیز در محیطی‌ترین سطح، یعنی مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت و شهروندان، استفاده کرد.
در حال حاضر هزینه – فایده این ابزار و فناوری مشخص نشده است. اما گفته مي‌شود، یکی از اصلی‌ترین مباحث پروژه مذکور این است که علاوه بر پزشک، بیماران نیز بتوانند پرونده خود را مشاهد کنند.
هر چند که عمر این پروژه آی تی در کشور نسبت به سایر برنامه‌ها طولانی شده است، اما به هر حال گویا قرار است طلسم موجود شکسته شود و سرانجام سلامت هم در کشور ما الکترونیکی شود، اما نکته مهمي كه در این داستان بايد مورد توجه قرار گيرد به‌روز‌رسانی این پروژه با توجه به پیشرفت‌های علمي هم از بعد نرم‌افزاری و هم از بعد سخت افزاری است.
امید مي‌رود این مهم نیز از سوی مسوولان ذیربط مد نظر قرار گرفته شود تا در آینده‌ای نه چندان دور شاهد پروژه‌ای ناکارآمد و صرف زمان و هزینه برای راه‌اندازی مجدد نباشیم.
