نام نویسنده: م.ر.بهنام رئوف
از برگزاری مزایده اپرتور سوم نزدیک به یک سال و نیم مي‌گذرد و از زمان اعلام برنده آن هم تا به امروز نزدیک به یکسال؛ اما همچنان از پروژه اپراتور سوم به عنوان مهم‌ترین پروژه معلق کشور یاد ميشود که هر از چند گاهی از سوی یکی از مقامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات زمانی جدید برای اجرای این پروژه شنیده ميشود.
داستان بدقولی‌های اپراتور سوم، اما از زمان اعلام نام برنده آن و مشکلات بعدی آن نبود، بلکه این اپراتور کشور از همان روزهای اولی که تصمیم به تشکیل آن گرفته شده بود با بحران‌هایی روبه‌رو بود که همگان آن را ناشی از عدم مدیریت قوی از یک سو و به کار گرفتن مشاوران غیر حرفه‌ای و نیز فقدان مدیران باتجربه در این پروژه عنوان مي‌کنند. برآیند این عوامل باعث شد تا این پروژه پرحاشیه‌ترین پروژه مخابراتی کشور بعد از اپراتور دوم باشد.
درحالی که مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تا پیش از زمان برگزاری مزایده بارها و بارها زمان‌‌‌های متفاوتی را پیرامون انتشار اسناد و برگزاری مزایده داده بودند؛ اما سرانجام اسناد این مزایده در مهر ماه گذشته منتشر و قرار شد تا داوطلبان شرکت در این مزایده تا پایان روز 13 مهرماه اسناد مزایده را خریداری کنند. درحالی که برگزاری مزایده‌‌‌هایی از این دست به قواعد و قوانینی شفاف و نیز اطلاع‌رسانی‌‌‌ای شفاف‌تر نیازمند است، اما برگزاری این مزایده به باور بسیاری از شرکت‌‌کنندگان آن با کمي و کاستی‌‌‌هایی در بخش ارائه اطلاعات شفاف روبه‌رو بوده است. از سویی دیگر در جریان برگزاری این مزایده رسانه‌‌‌های گروهی که به قولی چشم و گوش جامعه هستند جدی گرفته نشدند. با این حال اخبار این نشست از سوی گروهی که از چندی پیش فعالیت‌‌‌های خود را با برخی از زیرمجموعه‌‌‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آغاز کرده بود، منتشر شد. حتی بعدها شنیده شد که همین گروه به عنوان مشاور تنظیم اسناد این مزایده را نیز بر عهده داشتند. البته برخی از کارشناسان بر این باورند که اطلاعات منتشر شده توسط این گروه نیز جهت‌دار و به نفع پیشبرد برخی از اهداف و مقاصدی خاص صورت گرفته است.
دومین نشست مزایده اپراتور سوم هم در حاشیه خلیج‌فارس و در شهر دبی برگزار شد؛ جایی که باز هم خبری از رسانه‌‌‌های گروهی نبود و خبرنگاران به ناچار به همان اطلاعات منتشر شده خاص استناد کردند. درحالی که پیش از این قرار بود زمان فروش اسناد مزایده تمدید نشود؛ اما آخرین زمان فروش این اسناد از 13 مهرماه به 20 مهرماه منتقل شد؛ اما این اولین تمدید در روند جریان برگزاری اپراتور سوم نبود. دلیل این امر هم از سوی مجری مزایده یعنی سعید مهدیون، ذوق و شوق طرف‌‌‌های عربی اعلام شد. مهدون در آن زمان و در گفت و گویی اعلام کرده که در نخستين فراخوان عمومي اعطاي فعاليت پروانه اپراتور سوم تلفن‌همراه که منتشر شده بود، مهلت فروش اسناد اين مزايده تا 23 مهر ماه درج شده بود که با تغييراتي که در آن اعمال شد به 13 مهر ماه کاهش يافت. وي افزود: به دليل اشتياق برخي از اپراتورهاي عربي براي حضور در مزايده اپراتور سوم ايران و همزمان شدن تعطيلات عيدسعيد فطر با روزهاي فروش اسناد اين مزايده فروش اسناد تا 20 مهر ماه ادامه خواهد داشت. البته در آن زمان نه تنها هیچ اشاره‌‌‌ای به عدم استقبال اپراتورهای خارجی از این مزایده نشده بود، بلکه هر روز اعداد و ارقام مختلفی از داوطبان مزایده اپراتور سوم منتشر ميشد.
به هر حال در آن زمان مهدیون به یک نکته دیگر نیز اشاره کرد. نکته‌‌‌ای که نفس باتجربه بودن طرف خارجی را تا حدودی با ابهام روبه‌رو کرده است. مهدیون در آن زمان با اشاره به برگزاري جلسه شماره 49 کميسيون تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي گفت: کمیسیون بند پنج از فصل دوم موضوع معيارهاي ارزيابي در شرايط مزايده، کاهش تعداد مشترکان اپراتور خارجي از پنج ميليون به دو ميليون را بررسي کرد و با آن موافقت شد. این همان مساله‌‌‌ای بود که بعدها مورد اعتراض بیشتر ایرانی‌‌‌های حاضر در مزایده است، چرا که آنها معتقدند اگر قرار باشد با این کار طرف‌‌‌های خارجی بیشتری را برای حضور در مزایده جذب کنیم آن وقت تکلیف انتقال تجربه و فناوری طرف خارجی چه ميشود؟
سرانجام و بعد از پایان مهلت خریداری اسناد مزایده اپراتور سوم اعلام شد که تنها 15 شرکت اقدام به خرید اسناد کرده‌‌اند. این درحالی است که پیش از این و از سوی مقامات دولتی بارها و بارها از اعلام آمادگی و تمایل اپراتورهای اروپایی و آسیایی برای شرکت در این مزایده صحبت به میان آمده بود.
خریدارانی که نیامدند
بر اساس شنیده‌‌ها 15 شرکت اسناد را خریداری کرده بودند که شرکت‌‌‌های ایرانی آنها عبارت بودند از: آستان قدس رضوي، ايران مبين (وابته به ستاد اجرايي فرمان حضرت امام)، پارس ايراتل، تامين تلکام (وابسته به شرکت سرمايه‌گذاري تامين اجتماعي)، پيشگامان کوير يزد (يکي از PAPهاي فعال در شهر يزد)، سرمايه‌گذاري ايرانيان، صندوق بازنشستگي سازمان صداوسيما، فناوري موج خاور، ITMC (به نمايندگي از کنسرسيوم فارس) و کنسرسيوم بزرگ مخابرات (52 شرکت عضو سنديکا) و در بخش شرکت‌هاي خارجي نيز مگافون روسيه، اوراسکام مصر و STC اپراتور اول عربستان. اسامي‌‌‌‌‌دیگری هم در این بخش وجود دارد. اسامي‌اي که بیشتر به دلیل حضور آنها در نشست مزایده در دبي باعث شده بود تا نام آنها بر سر زبان‌‌ها بیفتد. نام‌‌‌ایی همچون اتصالات، Reliance هند، Zain، Qtel و TMI. همانطور که گفته شد در این بخش نیز اطلاع‌رسانی صورت نگرفته بود و این معدود اطلاعات نیز از سوی همان گروهی که پیش از این نیز به آن اشاره شده بود در اختیار رسانه‌‌ها قرار گرفته بود، البته در کنار ارائه این اطلاعات تحلیل‌‌‌هایی نیز همچون عملکرد بسیار ضعیف مشاور خارجی برای جذب اپراتورهای خارجی نیز از سوی همان گروه منتشر ميشد! لابی‌‌ها برای همکاری مشترک بین خارجی‌‌ها و ایرانی‌‌ها آغاز شد. حتی در این رابطه خبرهایی هم از توافقات نهایی شنیده ميشد. خبرهایی که هیچ وقت تکذیب یا تایید نمي‌‌‌‌‌شد. به هر حال سرانجام زمان ارائه پیشنهادات فرارسید و در این زمان بود که به نوعی ورق مزایده اپراتور سوم برگشت و کار را به جایی رساند که زمزمه‌‌‌های شکست این پروژه از گوشه و کنار صنف ارتباطات کشور شنیده ميشد.
خارجی‌‌ها منصرف شدند
مگافون که پیش از این و به واسطه افتتاح دفترش در ایران اولین خبرساز مزایده اپراتور سوم بود، باز هم اولین خبرساز در واپسین روزهای ارائه اسناد پیشنهادی بود.
در همین راستا مجری مزایده اپراتور سوم در گفت‌وگو با فارس مي‌‌‌‌‌گوید: از بین 15 شركت خریدار اسناد مزایده اپراتور سوم تلفن‌همراه تنها یك شركت اعلام كرده است كه احتمال دارد نتوند 15 درصد سهم دولت را پرداخت كند. مهدیون اظهار داشت: از كل 15 شركت خریدار اسناد تاكنون تنها یك شركت اعلام كرده است كه شاید نتواند 15 درصد سهم دولت در مزایده اپراتور سوم را پرداخت كند و طرح تجاری آن كامل نشود.
وی به ضریب نفوذ 50 درصدی تلفن‌همراه كشور اشاره و عنوان كرد: نرخ ضریب نفوذ اكنون در منطقه و كشورهایی با اقتصاد مشابه ایران 90 تا 95 درصد است. به هر حال در آخرین روزهای دی ماه سال گذشته كنسرسيوم تامين اتصالات، متشكل از يك شركت متعلق به سازمان تامين اجتماعي و شركت الاتصالات امارات متحده عربي به عنوان برنده این مناقصه اعلام شد، اما در حالی که مهلت پرداخت ضمانت این پروژه در حال اتمام بود، شرکت اماراتی بر سر پرداخت حق السهم خود بازی درآورد و در نهایت هم از بازار ایران انصراف داد. به این ترتیب پروژه اپراتور سوم که از ابتدا و با توجه به روند برگزاری آن چنین آینده‌ای برایش پیش‌بینی ميشد با اولین بن‌بست خود روبه‌رو شد.
روند اطلاع‌رسانی در مورد اپراتور سوم بعد از انصراف اتصالات همانند روزهای اولیه برگزاری مزایده‌اش بود. به طوری که هر روز اخبار ضد و نقیضی برای آن ارائه ميشد. تاریخ‌های مختلف از سوی مسوولان رگولاتوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای سرانجام این پروژه اعلام شد و این درحالی بود که قرار بود اولین سیم‌ارت‌های این اپراتور از تابستان گذشته در دست مردم باشد.
در حالی که به نظر مي‌رسید برگزاری این مزایده تجدید شود، اما هر بار نام شرکتی در کنار نام تامین تله کام برای مشارکت در روند اجرایی این پروژه قرار مي‌گرفت و بلافاصله هم از سوی تامینی‌ها تکذیب ميشد.
اینک آخر زمان !
آخرین زمانی که به تازگی هم برای سرانجام این اپراتور اعلام شده است پایان سال‌جاری است.
رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دهم که میراث سلیمانی در بخش اپراتور سوم را به دوش مي‌كشد به تازگی و در گفت‌وگویی اعلام کرده است که بر اساس وعده‌اي كه داديم و با پيش‌بيني زماني، اميدواريم صدور پروانه و واگذاري امتياز اپراتور سوم تلفن‌همراه تا پايان سال و با تاخير يكي دو ماهه انجام شود، اما هنوز مذاكرات با اپراتورها مختلف در حال انجام است؛ اين كار ساده‌اي نيست، زيرا آنها شرايط مختلف و طرح تجاري مختلفي دارند.
او درباره آخرين وضعيت اپراتور سوم تلفن همراه كشور و اينكه چرا برنده مزايده مربوطه تاكنون مشخص نشده است، گفت: اپراتور سوم تلفن همراه، براي اين كه فضاي رقابتي در حوزه ارتباطات سيار در كشور وجود داشته و تقويت شود، يك نياز و ضرورت است. او ادامه داد: بر همين اساس قبلا اقدام و مزايده‌اي برگزار شد كه به اتمام نرسيده و به صدور پروانه و عقدقرارداد با اپراتور منجر نشد و مزايده با توجه به زماني كه داشت باطل شد. وزير ارتباطات تصريح كرد: برآوردمان اين بود كه اگر بخواهيم دوباره شرايط را تكرار كنيم، شايد زمان طولاني به خود اختصاص دهد، به همين دليل راه‌هاي قانوني ديگري را پيگيري و با اپراتورهاي بسياري مذاكره كرديم.
او در پاسخ به اين سوال كه آيا اين اپراتورهاي مورد مذاكره خارجي هستند يا با اپراتورهاي داخلي يا اپراتورهاي حاضر در مزايده قبلي هم مذاكره شده است، تصريح كرد: البته ما محدوديتي نداشتيم كه آنها همان اپراتورهايي باشند كه داخل مزايده بودند؛ اپراتورهاي قوي هم مي‌توانند در اين مذاكره حضور دشته باشند كه تا به حال حداقل با 5 كشور در اين زمينه مذاكره و صحبت كرديم.
همانطور که پیش از این پیش‌بینی ميشد، سرانجام مزایده اپراتور دوم، گریبان اپراتور سوم را نیز گرفت. با این تفاوت که در آن زمان برنده دوم مزایده یعنی ام تی ان جای ترکسل را گرفت، اما در مزایده اپراتور سوم، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به طور کامل قید مزایده را زده و خود به دنبال شریک خارجی برای راه‌اندازی این اپراتور است. هر چند که همچنان به نظر مي‌رسد روند کاری این اپراتور تا 6 ماهه اول سال 89 نیز اجرایی نشود، اما این پرسش وجود دارد که اگر قرار باشد با روش گفته شده از سوی وزیر ارتباطات روند اجرایی اپراتور سوم دنبال شود تکلیف شرکت تامین تله کام که از برندگان مزایده باطل شده است در این اپراتور چیست؟ و آیا دولتمردان ما بعد از گذشت یک سال برآوردی از خسارت وارده و نیز مقصر اصلی این اتفاقات دارند یا خیر؟
منبع : دنیای اقتصاد
