فعالان کسبوکارهای اینترنتی ماه‌هاست که در سایه تصویب طرح صیانت، با ناامیدی و ترس از آینده دست‌وپنجه نرم می‌کنند و آینده کسب‌وکار خود را در هاله‌ای از ابهام می‌بینند. طراحان «صیانت» بارها در صحبتهای خود، آسیب کسبوکارها از تصویب این طرح را رد کرده و حتی از بهره مندی انتفاع پلتفرمهای بومی از تصویب این طرح دم می‌زنند. با این وجود فعالان کسب و کارهای اینترنتی معتقدند هر کسی که یکبار مفاد این طرح را خوانده باشد و از تغییراتی که در فضای‌مجازی کشور اتفاق خواهد افتاد آگاه باشد، بعید است بتواند گفته‌های طرفداران صیانت را باور کند و از آینده پیش‌رو نگران نباشد.
مخالفت قاطع کسبوکارهای اینترنتی با طرح صیانت
پس از آنکه روز گذشته اخباری از تصویب کلیات طرح صیانت در رسانه‌ها منتشر شد، مدیران بسیاری از کسبوکارهای اینترنتی بزرگ کشور مانند «اسنپ»، «تپسی»، «دیجی‌کالا»، «زرین‌پال» و بسیاری دیگر از کسبوکارهای کوچکتر، به این موضوع واکنش نشان داده و مراتب اعتراض و انتقاد خود را از طریق درج پیام‌هایی در اکانتهای شبکه‌های اجتماعی خود خصوصا توییتر اعلام کردند. میلاد منشی‌پور، مدیرعامل و هم‌بنیانگذار تپسی، در توییتی نوشت: «تصویب طرح صیانت، شلیک مستقیم به اقتصاد دیجیتال و امید جوانانی است که «هنوز» مهاجرت نکرده اند.» اشکان آرمندهی، مدیرعامل پلتفرم «دیوار» نیز با ابراز نگرانی از افزایش موج مهاجرت نیروهای متخصص در آینده نزدیک نوشت: «تصویب طرح صیانت یعنی بحرانی‌تر شدن چالش مهاجرت گسترده نیروی انسانی و گسترش ناامیدی در کشور.»
حمید محمدی، مدیرعامل دیجی‌کالا نیز در توییت دیگری با اشاره به تاثیرات طرح صیانت بر افزایش مهاجرت نیروهای متخصص نوشت: «دیروز دورهمی استارتاپها و تیم‌های «دیجی‌نکست» بود. استعدادهایی درجه‌یک که با وجود محدودیتهای زیاد، برای خلق ارزش و آفریدن راه‌حل‌های جدید تلاش می‌کنند. امروز در جایی که باید «خانه ملت» باشد، طرحی تصویب کردند برای ناامید کردن این استعدادها و تشویق آنها به مهاجرت!»
ناامیدی از بهبود اقتصاد دیجیتال
از زمان روی کار آمدن دولت جدید، بارها شعارهایی درباره تمرکز بر توسعه اقتصاد دیجیتال داده شد و حتی کمیته ویژه‌ای متشکل از چند تن از وزیران دولت، برای تسهیل فضای کار کسبوکارهای اینترنتی و دیجیتال تشکیل شد. این کمیته قرار است با فراهم کردن زمینه رشد کسبوکارهای دیجیتال، سهم اقتصاد دیجیتال را از GDP (تولید ناخالص ملی) افزایش دهد و به ۱۰ درصد برساند. از ابتدای امسال، شرایط اینترنت کشور چندان خوشایند نبوده و درحالی که همین اینترنت باید بستری برای حرکت در مسیر توسعه اقتصاد دیجیتال باشد، کاربران دائما از سرعت و کیفیت آن گلایه مندند. حالا با تصویب صیانت و احتمال اعمال محدودیت‌هایی در پهنای باند ترافیک بین‌الملل، به‌نظر می‌رسد باید منتظر افت ببشتر کیفیت و سلب دسترسی آزادانه به بسیاری از محتواهای دیجیتال باشیم.
محمدجواد شکوری مقدم، مدیرعامل آپارات در انتقاد از گفته های متناقض سیاساگذاران و پیشروی در مسیر تصویب طرح صیانت نوشت: «۱۰ درصد هدفگذاری رشد اقتصاد دیجیتال کشور از کل اقتصاد، با تخریب امنیت روانی کارآفرینان و متخصصین این حوزه، سراب است؛ صیانت نیست!»
در همین راستا، محمد خلج، مدیرعامل «اسنپ» به تصویب این طرح و چالش‌هایی که پیش روی کسبوکارهای اینترنتی قرار می‌گیرد پرداخته و با انتشار توییتی، از تصویب طرح صیانت انتقاد کرده است. وی با تاکید بر اثرات منفی طرح صیانت بر صنعت دیجیتال کشور نوشت: «پایداری و رشد بسیاری از کسب و کارها وابسته به اسفاده و دسترسی آزاد به شبکه اینترنت است. متاسفانه با وجود مخالفتهای بسیار با طرح صیانت، بالاخره این طرح تصویب شد؛ طرحی که اولین زمزمه‌هایش موج جدیدی از مهاجرت نخبه‌های کشور را رقم زد و کسبوکارهای زیادی را نگران و مردم کشور را دچار التهاب کرد» وی در ادامه افزود: «آسیب‌های ناشی از این طرح علاوه بر تضییع حقوق افراد، صنعت دیجیتالِ رو به پیشرفت ایران را با موانع و چالشهای بزرگی رو به رو می‌کند.»
مجید رضوی، مدیرعامل گروه هزار دستان که «کافه بازار»، «دیوار» و «مسیریاب بلد» از جمله شاخص‌ترین زیرمجموعه‌های آن به شمار می‌روند، نیز به جمع منتقدان این طرح پیوسته و با درج توییتی، از وجود ضعف‌های جدی در این طرح گلایه کرد. وی در انتقاد از طرح موسوم به صیانت که گفته می‌شود با هدف ساماندهی فضای مجازی و حمایت از کاربران تدوین شده است نوشت: «تصویب طرح صیانت نتیجه‌ای جز ضعیف شدن کسبوکارهای داخلی و نارضایتی مردم نخواهد داشت». وی در ادامه تاکید کرد: «این طرح استعدادهایی که موتور محرک رشد و توسعه اقتصاد دیجیتال هستند را ناامید و تشویق به مهاجرت می‌کند.» رضوی تصریح کرد: «این کوته بینی بر ضد منافع ملی است و از ضعف تصمیم‌گیران سرچشمه می‌گیرد.»
رضوی، مدیرعامل گروه هزار دستان: این طرح استعدادهایی که موتور محرک رشد و توسعه اقتصاد دیجیتال هستند را ناامید و تشویق به مهاجرت می‌کند.
افزایش محدودیتهای پیش روی استارتاپها
نابسامانی‌های اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی در سالهای اخیر تا حد زیادی شرایط را برای کسبوکارهای دیجیتال دشوار کرده است. کوتاه شدن دست فعالان حوزه از بازارهای بین‌المللی، بسته شدن مسیر ورود سرمایه‌های خارجی، محدود شدن فضای رقابتی و ناامیدی نخبگان و نیروهای متخصص از بهبود شرایط و تصمیم به مهاجرت از کشور، از جمله عواملی هستند که باعث آسیب جدی به کسبوکارها شده اند. حالا به نظر می‌رسد با جدی شدن موضوع تصویب طرح صیانت، باید منتظر تشدید این محدودیت‌ها و دشوارتر شدن شرایط، خصوصا برای کسبوکارهای استارتاپی باشیم.
علی امیری، هم بنیان گذار زرین پال ضمن بازنشر توییت مهدی فاطمیان، مدیرعامل «زیبال» و یکی دیگر از فعالان اکوسیستم استارتاپی کشور نوشت: «مهاجرت نکردیم و دائما تا امروز تلاش کردیم ایران را به جای بهتری تبدیل کنیم و با ایجاد ارزش و بهبود فضای کار، نخبگان را در همین کشور حفظ کنیم؛ اما گروهی تمام اقدامات ما را در کمتر از ۲۰ دقیقه پایمال کردند. این «خیانت» بود که امروز به اسم «صیانت» مصوب کردید! »
درحالی که تربیت یک نیروی متخصص، هزینه و زمان زیادی می‌برد و عموما تعداد افرادی که در یک شاخه خاص از فناوری‌های مختلف دیجیتال خبره باشند چندان زیاد نیست، مشکلات اقتصادی کشور و امتیازهای متعددی که کشورهای خارجی به نخبگان پیشنهاد می‌کنند، باعث شده تمایل به مهاجرت در این نیروها روز‌به‌روز بیشتر و جذب و استخدام نیرو برای استارتاپها و دیگر شرکتهای فناوری‌محور سخت‌تر شود. حالا با جدی شدن تصویب طرح، شعله همان امید اندک فعالان صنعت دیجیتال کشور به بهبود شرایط نیز خاموش خواهد شد.
سالهاست که اکوسیستم استارتاپی کشور از آفتی به نام «مجوز» در عذاب است و پیش‌بینی می‌شود با سازوکاری که در طرح صیانت، برای ساماندهی کسبوکارهای آنلاین پیش‌بینی‌شده، فعالان این بخش با چالشهای جدی در بحث مجوز و نظارت رو‌بهرو شوند. یکی از عواملی که باعث شده طرح صیانت به جای امیدوار کردن فعالان صنعت دیجیتال کشور، نگرانی آنها را برانگیزد، آن است که طراحان آن در تدوین متدهای نظارتی و مدیریتی این طرح، به نظر بخش خصوصی توجه چندانی نکرده و صرفا در حد چند جلسه کوتاه، گفته‌های برخی از آنها را شنیده و ترتیب اثری هم نداده‌اند.
خلج، مدیرعامل «اسنپ»: آسیب‌های ناشی از طرح صیانت، علاوه بر تضییع حقوق افراد، صنعت دیجیتالِ رو به پیشرفت ایران را با موانع و چالشهای بزرگی رو به رو می‌کند.
با وجود آنکه تصویب چنین طرح جامعی، تاثیر مستقیمی بر زندگی میلیونها ایرانی و چندین هزار کسب‌وکار اینترنتی دارد، اما نظرات کارشناسان و مردمی که در لایه اول از این طرح متاثر خواهند شد، جدی گرفته نشد و طرح به مسیر دلخواه طراحان آن رفت. حتی شنیده‌ها حاکی از آنست که در جلسه اخیری که به تصویب طرح صیانت منجر شد، اجازه یک صحبت کوتاه هم به نماینده بخش خصوصی داده نشده و گردانندگان جلسه کمیسیون تمام تلاش خود را برای تصویب هرچه سریع‌تر کلیات این طرح پرچالش به کار بسته‌اند.
پس از آنکه اعتراضات فعالان بخش خصوصی به تصوبب ناگهانی طرح صیانت شدت گرفت، نامه‌ای از معاونت قانونی مجلس در رسانه ها پخش شد و گفته شد که احتمالا رای‌گیری انجام شده باطل است. اما حالا گفته می‌شود نظر معاونت قانونی صرفغا جنبه مشاوره‌ای دارد و نمی‌تواند تاثیر چندانی بر تغییر نظر کمیسیون داشته باشد. در همین راستا رضا تقی‌پور، رییس کمیسیون مشترک طرح صیانت در یکی از مصاحبه‌های خود، مطرح شدن موضوع ابطال کلیات این طرح را یک شیطنت و خباثت رسانه‌ای خواند و افزود: امیدوارم رسانه‌ها در درج این عنوان دقت کنند، خصوصا آنکه برخی رسانه‌ها از آن نامه با عنوان ابطال کلی طرح نام بردند که یک شوخی بی‌مزه است. پس از این اظهار رییس کمسیون مشترک صیانت، آرش کریم‌بیگی، مدیرعامل «شاتل‌موبایل» خطاب به وی نوشت: «آقای تقی‌پور، سابقه، دیدگاه‌ها، اقدامات، سطح دغدغه و عملکرد حضرتعالی به عنوان وزیر ارتباطات دولت احمدی نژاد روشن است. شوخی بی‌مزه، «مدیریت طرح جمایت از حقوق کاربران» توسط شماست!»
کسبوکارهای اینستاگرامی، نگرانتر از همه
با وجود موارد متعددی که از مخالفتهای مدیران کسبوکارهای دیجیتال در سراسر شبکه‌های اجتماعی یافت می‌شود، مخالفتها محدود به این موارد نیستند و بسیاری از کسبوکارهای اینترنتی کوچکتر که بخش اعظم آنها بر روی پلتفرم اینستاگرام فعال هستند نیز، این روزها از اجرای طرح صیانت نگرانند. از آنجا که با تصویب این طرح، به احتمال زیاد دسترسی کاربران به تمامی پلتفرمهای خارجی مسدود خواهد شد، تمامی زحماتی که برخی کسب‌وکارهای‌اینترنتی برای برندینگ، تولیدمحتوا، جلب مخاطب و ایجاد یک مسیر درآمدی مشخص روی پلتفرمی مانند اینستاگرام انجام داده‌اند یک‌شبه به باد خواهد رفت.
با وجود آنکه مدافعان صیانت می‌گویند که با تصویب این طرح هیچ پلتفرمی مسدود نخواهد شد، اما در عمل با محدود کردن پهنای باند این پلتفرمها، می‌توان کاری کرد که به‌طورکلی از دسترس خارج شوند و دسترسی به آنها بر خلاف آنچه در فیلترینگ اتفاق می‌افتاد، از طریق هیچ فیلترشکن و VPNای ممکن نباشد. طراحان طرح می‌گویند با حذف پلتفرمهایی مانند اینستاگرام، کسبوکارها به پلتفرمهای بومی مشابه منتقل می‌شوند. گذشته از اینکه هیچ پلتفرم بومی مشابهی که کیفیتی در حد آن پلتفرمهای خارجی ارائه دهد موجود نیست، سیاستگذاران به هزینه‌هایی که این کسبوکارها برای جا افتادن و جلب مخاطب انجام داده‌اند توجه نداشته و گمان می‌کنند با یک انتقال ساده به بستر جدید، مشکل حل خواهد شد. درحالی که هر یک از صفحات موجود در اینستاگرام، برای رسیدن به جایگاه فعلی، سالها وقت و انرژی صرف کرده اند.
با وجود آنکه آمار دقیقی از تعداد کسب و کارهای اینترنتی فعال روی پلتفرمهایی مانند اینستاگرام و تلگرام و و گردش مالی حاصل از آنها وجود ندارد، اما گفته می‌شود تعداد کسب و کارهایی که از این طرح متضرر می‌شوند بیش از ۵۰۰ هزار است. در چنین شرایطی می‌توان تصور کرد که زمزمه تصویب چنین طرحی که می‌تواند به سادگی درآمد این کسبوکارها را تحت تاثیر قرار دهد، چه تاثیرات روانی سوئی بر خانواده‌ها خواهد داشت و چه بسیار افرادی را نگران خواهد کرد. آسیب‌هایی که تصویب این طرح برای روان و شرایط اقتصادی طیف زیادی از مردم ایجاد می‌کند به حدی است که اگر از آن به عنوان یک «فاجعه ملی» یاد کنیم، چندان بیراه نیست.
