نام نویسنده: م.ر.بهنام رئوف
مخابرات در ايران همچون ديگر نقاط جهان با نصب اولين خط تلگراف در سال ١٢٣٦ هجري خورشيدي يعني چهارده سال بعد از موفقيت مورس، بين تهران و چمن سلطانيه در نزديكي زنجان ( اردوگاه تابستاني ناصرالدين شاه) تحقق يافت. دو سال بعد خط تلگراف سلطانيه به سمت زنجان و تبريز و جلفا امتداد يفت و به شبكه تلگرافي روسيه پيوست. توسعه تلگراف بسياري از شهرها را سال به سال درنورديد، تا اينكه ايران در سال ١٢٤٨ به عضويت اتحاديه بين‌المللي تلگراف درآمد. اداره تلگراف در سال ١٢٥٥ به وزارت تلگراف ارتقا يافت.
مرحله دوم توسعه فن‌آوري مخابرات با نصب تلفن آغاز مي‌شود، اگر چه اولين خط تلفن در حدود دوازده سال پس از اختراع آن، يعني سال ١٢٦٩ در تهران راه‌اندازي شد، اما گسترش شبكه تلفن در سرزمين پهناور ايران از سال ١٣٢٠ شروع شد.در سال ١٢٦٩ بين دو ايستگاه ماشين دودي و شهرري ارتباط تلفني برقرار شد، بعد از آن بين كامرانيه (شميران) و عمارت سلطنتي وزارت جنگ (تهران) و سپس مقر ييلاقي شاه (سلطنت آباد) و عمارت سلطنتي تهران ارتباط تلفني داير شد، در آبان ماه ١٣٠٥ تلفن جديد روي ٢٣٠٠ رشته كابل آماده بهره برداري شد، در مرداد ١٣٠٨ به موجب مصوبه‌اي، رسيدگي به امور تلفن كه در دست شركت‌ها بود، به وزارت پست و تلگراف واگذار و نام آن وزارتخانه به وزارت پست و تلگراف و تلفن تبديل شد.
دو سال بعد سهام شركت‌هاي تلفن براي دولت خريداري و شركت سهامي تلفن ايران تاسيس شد. پس از شهريور ١٣٢٠ همزمان با خروج نيروهاي متفقين از ايران، خطوط تلفن جديد (كارير) كه توسط آنان در ايران تاسيس شده بود، خريداري شد. روند توسعه كيفي و كمي مخابرات از مرحله تلفن مغناطسي تا مرحله سيستم خودكار به تدريج ادامه يافت و در سال ١٣٤٣ استفاده از شيوه ريزموج (مايكروويو) در مخابرات ايران آغاز و به دنبال آن در سال١٣٤٥ اولين كارخانه مخابراتي ايران تاسيس شد. راه‌اندازي و بهره‌برداري از ايستگاه زميني ماهواره‌اي شهيد قندي (اسدآباد) همدان و استفاده از اولين كابل ارتباطي بين شهري PCM بين تهران-كرج و ايجاد مركز آموزش مخابرات اقدامات بعدي بود.
در سال 1349 مركز تحقيقات مخابرات پايه‌گذاري و در سال 1350 شركت مخابرات با ساختاري جديد متولي توسعه و تجهيز شبكه مخابراتي كشور شد كه به منظور توليد تجهيزات مخابراتي صنايع مخابراتي راه دور ايران شكل گرف. با پيروزي انقلاب و آغاز جنگ تحميلي توسعه مخابرات در كشور با چالش روبه‌رو شد، اما باز هم از سال 57 تا سال 63 تعداد 351هزار شماره تلفن ثابت داير و يك‌هزار و 300 روستا داراي ارتباط شد. 101 شهر ارتباط بين شهري يافتند و 4 هزار و 83 دستگاه تلفن همگاني شهري و راه دور در نقاط مختلف كشور نصب شد. توسعه شبكه مخابراتي، اما بعد از جنگ تحميلي سرعت يافت به شكلي كه در سال 1373 توسعه شبكه تلفن تهران به يك‌ميليون و 945 هزار شماره رسيد و يك سال بعد از آن يعني در سال 1374 ايجاد شبكه تلفن‌همراه در كشور آغاز شد.
بررسي شاخص‌هاي ارتباطي
به طور طبیعی شاخص‌ها در کشورهای در حال توسعه تمایل به رشد دارد. شاخص‌هاي ارتباطي كشور شامل بخش‌هاي متنوعي همچون؛ دايري تلفن ثابت، ضريب نفوذ تلفن ثابت، دايري تلفن همراه، ضريب نفوذ تلفن همراه، شهرهاي تحت پوشش تلفن همراه، جاده‌هاي تحت پوشش سيستم تلفن همراه (كيلومتر)، شبكه ارتباطات سيار BTS تعداد آنتن‌ها، تعداد كشورهاي داراي ارتباط رومينگ بين‌الملل با ايران، روستاهاي داراي ارتباط، تلفن‌هاي همگاني (شهري + راه دور)، نقاط داراي ارتباط بين شهري، كانال‌هاي انتقال، ترانك بين شهري، پهناي باند بين‌الملل (مگابيت برثانيه)، تعداد پورت‌هاي دسترسي ديتا (نصب شده)، ايجاد شبكه انتقال اطلاعات (شهر) و وضعيت شبكه فيبرنوري كشور (كيلومتر) است، اما به دليل كمبود فضا مهم‌ترين شاخص‌هاي ارتباطي كشور را با توجه به آمارهاي ارائه شده از سوي شركت مخابرات ايران طي چهار سال گذشته بررسي مي‌كنيم.
تلفن ثابت
ضريب نفوذ تلفن ثابت در سال 57 با دايري 850هزار خط در كل كشور تنها 34/2درصداست، اين درحالي است كه هم‌اكنون ضريب نفوذ تلفن ثابت در كل كشور با دايري 36ميليون خط تلفن نزديك به 34درصد است كه براساس آمارهاي موجود در دولت نهم نزديك به 5ميليون و 213هزار خط واگذار شده است. گفتني است؛ در آغاز به كار دولت نهم تعداد دايري تلفن ثابت در كشور بالغ بر 18ميليون و 744 خط بوده است. هم اكنون قيمت واگذاري تلفن ثابت 51هزار و 500تومان بوده و بر اساس ادعاي دولت واگذاري در بسياري از نقاط كشور به روز صورت مي‌گيرد.
تلفن‌همراه
شايد بتوان مهم‌ترين عملكرد در ارتباطات كشور در دولت نهم را در بخش تلفن‌همراه عنوان كرد. چرا كه در اين بخش علاوه بر آغاز به كار اپراتور دوم تنها اپراتور كشور يعني همراه اول نيز توانست با واگذاري‌هاي بي‌شماري علاوه بر ركودشكني تا حدي عرضه و تقاضا در بازار را به تعادل رساند.
با كاهش قيمت سيم كارت در چند مرحله و واگذاري تقريبا به روز سيم كارت‌هاي اعتباري و 150هزار توماني، بازار سياه موجود در بخش سيم‌كارت كشور از بين رفت؛ چرا كه تا پيش از دولت نهم قيمت فروش يك خط لفن همراه تا مرز يك‌ميليون و 400هزار تومان نيز رسيده بود و واگذاري‌هاي صورت گرفته در آن زمان عمدتا سالانه صورت مي‌گرفت. هرچند كه كارشناسان معتقدند كه زيرساخت‌هاي شكل گرفته در دولت هشتم باعث شد تا واگذاري‌ها و كاهش قيمت سيم كارت در دولت فعلي با سرعت بيشتري صورت گيرد، اما متاسفانه و حتي با وجود اعتراف برخي از مسوولان دولتي در بخش كيفيت شبكه تلفن همراه هم در اپراتور اول و هم در اپراتور دوم تغييرات چشمگيري صورت نگرفته و به باور بسياري دولت نهم بيشتر به كميت در اين حوزه بها داده تا كيفيت.
در بخش تلفن همراه پيش‌بيني مي‌شود تا پايان سال 88 بالغ بر 36ميليون و 300هزار سيم‌كارت دولتي واگذار شده كه با اين واگذاري‌ها ضريب نفوذ اين بخش به بالغ بر 50درصد مي‌رسد. اين درحالي است كه در شهريور ماه سال 84 با واگذاري تنها 7ميليون سيم‌كارت ضريب نفوذ اين بخش 29/10درصد بوده است.
همچنين دوبخش نيمه دولتي تاليا و ايرانسل نيز بر اساس آمارهاي ارائه شده تا پايان سال 86 بيش از 4ميليون و 500هزار سيم كارت واگذار كرده‌اند. هم‌اكنون گفته مي‌شود كه تاليا يك‌ميليون سيم‌كارت و ايرانسل نيز نزديك به 15ميليون كاربر فعال دارد.
شبكه فناوري اطلاعات
بر اساس آمارهاي ارائه شده در حال حاضر 23ميليون كاربر اينترنت در سطح كل كشور وجود دارد كه در برنامه چهارم وسعه (پايان 88) اين رقم به 30ميليون كاربر افزايش خواهد يافت. گفته مي‌شود؛ در شهريور ماه سال 84 تنها 8ميليون و 800هزار كاربر اينترنت در كشور وجود داشته است. پهناي باند بين‌الملل نيز از 3هزار و 510 مگابيت بر ثانيه در شهريور 84 به 9هزار و 626 مگابيت بر ثانيه در پايان سال 86 افزوده شده است. در بخش فيبر نوري نيز، تا شهريور 84، معادل 56هزار كيلومتر فيبر نوري در شبكه مخابراتي (شبكه زيرساخت و استان‌ها ) اجرا شد كه اين رقم در ارديبهشت 88 به 125هزار كيلومتر فيبرنوري افزايش يافته است. گفتنی است؛ در زمینه اینترنت پرسرعت و ضریب نفوذ این نوع اینترنت هیچ‌گونه آماری از سوی وزارت ارتباطات اعلام نشده است.
منبع : دنیای اقتصاد
