شرط بندی ۳تریلیون دلاری روی هوش مصنوعی، بزرگترین حباب سرمایه‌گذاری تاریخ می‌ترکد؟
تحلیل اکونومیست از سناریوی بدبینانه درباره هوش مصنوعی
این موج سرمایه‌گذاری، هم‌اکنون در زمره‌ی بزرگترین جهش‌های سرمایه‌ای تاریخ مدرن قرار گرفته است. امسال شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکا نزدیک به ۴۰۰ میلیارد دلار برای زیرساخت‌هایی که اجرای مدل‌های هوش مصنوعی (AI) به آن نیاز دارد هزینه خواهند کرد. شرکت‌های اوپن‌ای‌آی (OpenAI) و آنتروپیک (Anthropic) که از پیشروان جهانی توسعه‌ی مدل‌ها هستند، هر چند ماه میلیاردها دلار سرمایه جذب می‌کنند؛ ارزش ترکیبی آنها به نیم تریلیون دلار نزدیک شده است. تحلیلگران برآورد می‌کنند تا پایان سال ۲۰۲۸ مجموع هزینه‌های جهانی برای مراکز داده از ۳ تریلیون دلار فراتر رود.
ابعاد این شرط‌بندی‌ها چنان عظیم است که باید پرسید هنگام زمان بازگشت سرمایه چه خواهد شد. حتی اگر فناوری موفق شود، بسیاری از سرمایه‌گذاران متضرر خواهند شد. و اگر شکست بخورد، آسیب‌های اقتصادی و مالی سریع و شدید خواهد بود.
سرمایه‌گذاران همواره به سمت فناوری‌های نویدبخش هجوم می‌آورند، اما تب‌وتاب فعلی هوش مصنوعی از بسیاری از موج‌های پیشین شدیدتر است. حامیان این حوزه می‌گویند «هوش مصنوعی عمومی» (AGI) ــ مدلی که در اغلب وظایف شناختی از یک انسان متوسط بهتر عمل کند ــ شاید تنها چند سال با ما فاصله داشته باشد. نخستین شرکتی که به آن دست یابد می‌تواند بازدهی غیرقابل تصور به دست آورد. سرمایه‌گذاران و نوآوران می‌دانند ممکن است روی مدل درستی شرط نبسته باشند، اما اگر محتاطانه و آهسته هزینه کنند، عملاً بیهوده خواهد بود.
از همین رو، یک رقابت بی‌امان سرمایه‌گذاری در جریان است؛ غول‌های فناوری میلیاردها دلار برای توان محاسباتی مورد نیاز ساخت بزرگترین مدل‌ها خرج می‌کنند. بازیگران جدیدی نیز از توسعه‌دهندگان املاک تا تولیدکنندگان برق به این عرصه کشیده شده‌اند. اوراکل (Oracle) تازه‌ترین شرکتی است که به این مهمانی پیوسته است. ارزش سهامش در ۱۰ سپتامبر پس از انتشار چشم‌انداز جاه‌طلبانه در حوزه‌ی کسب‌وکار ابری مرتبط با AI جهش یافت و مدیرعامل آن، لری الیسون، برای مدتی کوتاه به ثروتمندترین فرد جهان تبدیل شد.
فارغ از نتیجه، بسیاری از سرمایه‌گذاران پول خود را از دست خواهند داد. در خوش‌بینانه‌ترین سناریو، AGI محقق می‌شود و دنیای جدیدی از رشد اقتصادی ــ شاید تا ۲۰ درصد در سال، چنانکه در ماه ژوئیه نوشتیم ــ رقم می‌خورد. برخی سهامداران بازدهی نجومی خواهند داشت، اما بسیاری دیگر متحمل زیان‌های سنگین خواهند شد.
باید سناریوهای معمول‌تر را نیز در نظر گرفت. ممکن است فناوری به شیوه‌هایی تکامل یابد که سرمایه‌گذاران انتظار ندارند. همان‌طور که در قرن نوزدهم در آمریکا جریان برق متناوب (AC) نهایتاً بر جریان مستقیم (DC) پیروز شد و شرکت‌های DC مجبور به ادغام و انزوا شدند. امروز سرمایه‌گذاران بر این باورند برندگان احتمالی AI کسانی هستند که بتوانند بزرگترین مدل‌ها را اجرا کنند. اما همان‌طور که این هفته گزارش داده‌ایم، کاربران اولیه به سمت مدل‌های زبانی کوچک‌تر گرایش یافته‌اند؛ موضوعی که می‌تواند نشان دهد شاید به ظرفیت محاسباتی کمتری نیاز باشد.
یا اینکه مسیر پذیرش گسترده‌ی فناوری کندتر و پر دست‌اندازتر از برآوردها باشد و همین، به عقب‌ماندگان امروز شانس رقابت بدهد. مشکلات فنی، دشواری تأمین سریع برق یا رخوت مدیریتی می‌تواند سبب شود پذیرش فناوری تدریجی‌تر از انتظار باشد. در این صورت، با کاهش پیش‌بینی‌ها از درآمد AI، بسیاری از سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان تمایل کمتری به پذیرش سرمایه‌گذاری‌های عظیم خواهند داشت. جریان سرمایه می‌تواند آهسته شود و برخی استارتاپ‌ها زیر فشار زیان‌ها ورشکست شوند.
اما یک «سردی» در AI چه شکلی خواهد داشت؟ بسیاری از هزینه‌های امروز ممکن است بی‌ارزش شود. پس از تب ریل‌سازی قرن نوزدهم، بریتانیا با ریل‌ها، تونل‌ها و پل‌هایی باقی ماند که هنوز به کار مسافران می‌آیند. داده‌ها همچنان در فیبرهای نوری ساخته‌شده در سال‌های دات‌کام جابه‌جا می‌شوند. اما ممکن است رونق AI میراث بادوامی بر جای نگذارد. اگرچه پوسته‌ی مراکز داده و زیرساخت‌های برقی شاید کاربردهای دیگر پیدا کنند، بیش از نیمی از هزینه‌های سرمایه‌ای صرف سرورها و تراشه‌های تخصصی شده که ظرف چند سال منسوخ می‌شوند.
خبر خوب این است که نظام مالی امروز احتمالاً توان جذب این شوک را دارد. برخی فروپاشی‌های فناورانه در گذشته ویرانگر بوده‌اند؛ پس از ترکیدن حباب ریل در بریتانیا در دهه‌ی ۱۸۶۰ بانک‌ها با زیان‌های سنگین مواجه شدند و بحران اعتباری پدید آمد. اما تاکنون بخش بزرگی از سرمایه‌گذاری مراکز داده از سودهای کلان شرکت‌های بزرگ فناوری تأمین شده است.
گرچه شرکت‌هایی مانند متا برای تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های تازه به بدهی روی آورده‌اند، اما کسب‌وکارهای پر سود و ترازنامه‌های قوی‌شان موقعیت مناسبی برای پشتیبانی از یک رونق فناورانه فراهم می‌کند. مشتاق‌ترین تأمین‌کنندگان اعتبار، صندوق‌های خصوصی‌اند که معمولاً از سوی ثروتمندان و نهادها تغذیه می‌شوند نه سپرده‌گذاران عادی. استارتاپ‌های AI نیز عمدتاً از سوی صندوق‌های جسورانه و ثروت‌های حاکمیتی با سرمایه‌ی عظیم تأمین مالی می‌شوند که توانایی جذب زیان را دارند.
با این حال، نقاط بحرانی می‌توانند شکل بگیرند. هر چه این رونق سرمایه‌گذاری گسترده‌تر شود، ساختارهای مالی پرریسک‌تر و شرکت‌های بدهکارتر وارد میدان خواهند شد. شرکت‌های برق مشتاق افزایش سرمایه‌گذاری برای تأمین انرژی مورد نیاز AI هستند؛ یک شرکت خدماتی به‌شدت بدهکار به راحتی می‌تواند بیش از حد توان خود تعهد بدهد.
اقتصاد آمریکا نیز با شوک سختی روبه‌رو خواهد شد. بر اساس یک برآورد، رونق AI طی سال گذشته ۴۰ درصد از رشد تولید ناخالص داخلی این کشور را رقم زده است ــ عددی حیرت‌انگیز برای بخشی که سهم اندکی از تولید کل دارد. اگر پروژه‌های سرمایه‌گذاری متوقف یا کوچک شوند، این امر به معنای رنج اقتصادی ناشی از ساخت مراکز داده‌ی کمتر و اشتغال کمتر برای ساخت آنها خواهد بود.
ترس از سوختن
بدتر آنکه افت بازار سهام می‌تواند مالکان دارایی را وادار به کاهش هزینه کند. از آنجا که ارزش شرکت‌های مرتبط با AI جهش کرده، پرتفوی‌ها امروز عمدتاً در اختیار شمار اندکی از شرکت‌های فناوری است. و خانوارها بیش از سال ۲۰۰۰ در معرض بازار سهام قرار دارند؛ اگر قیمت‌ها سقوط کند، اعتماد و مصرفشان آسیب خواهد دید. فقیرترین‌ها تا حد زیادی مصون خواهند بود، چراکه سهام اندکی در اختیار دارند. اما این ثروتمندان بودند که طی سال گذشته موتور مصرف در آمریکا شدند. با از دست رفتن این منابع قدرت، اقتصاد در حالی تضعیف خواهد شد که تعرفه‌ها و نرخ‌های بهره‌ی بالا فشار بیشتری وارد می‌کنند.
هرچه رونق بزرگ‌تر شود، پیامدهای یک «سردی AI» نیز بزرگ‌تر خواهد بود. اگر فناوری در نهایت وعده‌های گزاف مطرح‌شده را برآورده کند، فصل تازه‌ای از تاریخ آغاز خواهد شد. اما داستان تعقیب تب‌آلود آن نیز بی‌تردید در کتاب‌های تاریخ ثبت خواهد شد.
