فردای اقتصاد – در روزهای اخیر، مصاحبه‌ای ویدیویی از احمد حدادی مدیرعامل از سوی روبیکا منتشر شده که در آن آمارهای جدیدی از تعداد کاربران و که به عنوان مدیرعامل این شرکت معرفی شده است منجر به انتشار آماری از تعداد کاربران و ماهیت رفتاری این برنامه موبایلی اعلام شده است. ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهانه عددی است که با توجه به ابعاد جغرافیایی فعالیت این اپلیکیشن مورد توجه و بحث قرار گرفته است. ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهانه در مقابل جمعیت ۸۴,۷۱۶,۶۵۳ نفری ایران یعنی حداقل از هر سه نفر ایرانی حتما یک نفر کاربر این برنامه است. احتمالا سنجش این آمار به روش‌های ابتدایی کار سختی نیست. کافی است در اجتماع‌های دوستانه و یا کاری از چپ و راست خود بپرسید که آیا کاربر روبیکا هستند یا خیر. البته اگر در خصوص ارزش این سنجش ابتدایی شکی وجود دارد، دانستن این نکته که بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن بیش از ۶۰٪ جمعیت ایران در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس، خوزستان، آذربایجان شرقی، مازندران، آذربایجان غربی و کرمان مستقر هستند، بد نیست.
در این نوشته در خصوص معرفی ابتدایی برنامه‌های ارائه دهنده خدمات شبکه‌ی اجتماعی و رسانه‌ی اجتماعی، رفتار کاربران و مقایسه کاربران فعال در دوره‌های ماهانه و روزانه و همچنین بررسی آمار ارائه شده توسط روبیکا صحبت خواهیم کرد.
شبکه‌ی اجتماعی و یا رسانه‌ی اجتماعی
برنامه‌های موبایل بخشی جدایی نشدنی از زندگی دیجیتال ما هستند. این برنامه‌ها بسته به اهمیت و نقش خدمتی که برای مردم دارند، دارای رفتار و پارامترهای متفاوتی هستند. اضافه شدن شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی به بسته‌ی سرگرمی فردی و خانوادگی نیز بخشی از زندگی دیجیتال به عنوان خدمات سرگرمی برای هر فرد است.
تفاوتی که برای شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی باید در نظر بگیریم، نقش تعامل دو طرفه و تولید محتوا است. بنیان شبکه‌ی اجتماعی بر اساس امکان ایجاد ارتباط دو طرفه و یا چند طرفه، یک به یک یا چند به چند و بنیان رسانه‌ی اجتماعی تولید محتوا است.
محتوای تولید شده در رسانه‌ی اجتماعی می‌تواند به صورت اختصاصی (توسط تولیدکنندگان مبتدی و یا حرفه‌ای) و یا مبتنی بر تولید از طرف کاربر UGC باشد. خط تمایز بین User-generated content و محتوای تخصصی در طول سال‌های اخیر در حال تکامل و تغییر است.
همچنین ابزارهایی که به صورت سنتی به عنوان پیغام‌رسان دیجیتال و یا شخصی وجود دارند نیز در حال تکمیل و تغییر در ماهیت هستند. بسیاری از پیام‌رسان‌هاپیغام‌رسان‌ها با افزودن امکاناتی، خود را تبدیل به شبکه‌ی اجتماعی و میزبان رسانه‌های اجتماعی متعددی کرده‌اند.
تفاوت رفتار بین اپلیکیشن‌های شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی با سایر اپلیکیشن‌ها
اگر برنامه‌های موبایل را به سه گروه مفهومی تقسیم کنیم، شاید بیان تمایز رفتار این اپلیکیشن‌ها قابل لمس‌تر باشد.
دسته‌ی اول – بازی‌ها و یا پلتفرم‌های بازی
دسته‌ی دوم – برنامه‌های خدماتی و تخصصی (مالی، مهندسی، تجاری، محاسباتی، آموزشی، کاربردی، سرگرمی…)
دسته‌ی سوم – شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی
برای تمای این دسته‌ها، مجموعه‌ای از پارامترهای سنجشی را می‌توان برای تخمین رفتار کاربران در نظر گرفت. به عنوان مثال تعداد نصب، تعداد نصب فعال، تعداد کاربران، تعداد کاربران ثبت‌نام شده، تعداد کاربران فعال ماهانه (MAU) و تعداد کاربران فعال هفتگی (WAU) و تعداد کاربران فعال روزانه (DAU) احتمالا در تمامی دسته‌بندی‌ها قابل محاسبه و سنجش است.
به جز این پارامترهای عمومی هر دسته نیز بایدمی‌بایست KPI سنجش مربوط به خود را داشته باشد.
به عنوان مثال در دسته‌ی بازی‌ها می‌توان تعداد دفعات بازی، تعداد برد و باخت و یا کسب امتیاز، میزان زمان سپری شده در هر روز را به عنوان KPIهای عمومی در نظر گرفت. همچنین هر دسته، تعدادی KPI تجاری و تخصصی نیز می‌تواند داشته باشد. مثلا در همین دسته‌ی بازی‌ها مثلا دفعات و تکرار خرید امتیاز، دفعات نصب و پاک کردن یک کاربر و تعداد تبلیغ‌های نمایش داده شده را می‌توان در نظر گرفت.
در این جدول زیر، بخشی از اطلاعات کلی مربوط به چند شبکه‌ی اجتماعی در حوالی سال ۲۰۱۷ را می‌توانید مشاهده کنید:
شباهت آمار سال ۲۰۱۷ این پلتفرم‌ها با زمان کنونی در بخش شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی در درجه‌ی بلوغ محصول و میزان پراکندگی کاربران است. شبکه‌های اجتماعی داخلی مانند روبیکا و بله، رسانه‌های اجتماعی مانند ایتا، شاد و آپارات هر کدام کاربران وفادار و بعضا جدید متعلق به خود را دارند. همچنین این اپلیکیشن‌ها، در کنار خدمات اصلی خود به سمت توسعه پلتفرم و استفاده مجدد از کاربران رفته‌اندپرداخته‌اند.
در جدول بالا نسبت تعداد کاربران فعال روزانه به ماهانه (تقسیم Daily Active User به Monthly Active User) نشان دهنده‌ی میزان عادت و استفاده‌ی کاربران یک پلتفرم در فعالیت‌های روزانه خود است. به عنوان نمونه در سال ۲۰۱۷ (که بلوغ فیس‌بوک به سطح مطلوبی رسیده بود)، کاربران در این پلتفرم به صورت فعالانه مشارکت داشتند و نرخ مشارکت قابل قبولی داشتند. همچنین محدودیت‌های اینستاگرام در آن زمان با نسبت تعداد کاربران فعال روزانه به ماهانه ۲۸٪ نشان دهنده‌ی مشکلات و تفاوت این محصول در سال ۲۰۱۷ نسبت به زمان حال است. همچنین درباره برنامه ژاپنی لاین که بیشتر به عنوان یک پیغام‌رسان شخصی کاربرد داشت تقریبا تفاوتی بین کاربران فعال ماهانه و روزانه آن وجود ندارد. در حالی که این نرخ برای واتساپ در آن زمان حدود ۱۵٪ است.
اعداد اعلام شده از سوی روبیکا
در مصاحبه‌ای که از احمد حدادی مدیرعامل روبیکا در ۸ مهرماه ۱۴۰۱ منتشر شده است، این اعداد در خصوص روبیکا اعلام شده است:
-
تعداد کل نصب فعال در حدود ۵۰ میلیون عدد
-
تعداد کاربران فعال ماهانه در حدود ۳۵ میلیون نفر
-
تعداد کاربران فعال روزانه در حدود ۱۷ میلیون نفر
-
تعداد پیغام تبادل شده در روز حدود ۵۰۰ میلیون پیغام
-
تعداد نمایش روزانه محتوا بین ۲ تا ۴ میلیارد در روز
-
بیشترین پهنای باند مصرف شده معادل ۱۱۰ گیگابیت در ثانیه
در صورت فرض بر صحت این اعداد یعنی نسبت تعداد کاربران فعال روزانه به ماهانه حدود ۴۹٪ است.
همچنین با فرض توزیع یکسان (که حتما اشتباه است و این عدد بر اساس خوشه‌بندی رفتاری باید محاسبه شود) هر کاربر روزانه حدود ۲۹ پیغام و یا محتوا تولید می‌کند. همینطور در صورت نمایش ۴ میلیارد بار محتوای روزانه، احتمالا هر کاربر حدود ۲۳۶ بار مطالب را مشاهده می‌کند.
واقعیت این است این اعداد بدون تحلیل و خوشه‌بندی هیچ معنای خاصی ندارند. تنها معنی متصور این است که باید انتظار داشت روبیکا حداقل امکانات (شامل مخاطبان و محتوا) هم عرض فیس‌بوک و جذابیت اسنپ‌چت را داشته باشد.
چرا آمار اعلام شده از سوی روبیکا، با درک عمومی از جذابیت‌های زندگی دیجیتال روزمره تفاوت دارد؟
همانطور که در خصوص انواع برنامه‌های موبایل و بخصوص اپلیکیشن‌های شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی صحبت شد، بسته به خدمات ارائه شده و گستردگی جغرافیایی پارامترهای ارزیابی این برنامه‌ها می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال یک برنامه پیغام‌رسان شخصی در روز به صورت میانگین (The Manifest Mobile App Usage Statistics) حداقل حدود ۱۷ بار توسط کاربران باز و بسته می‌شود. این عدد در خوشه‌های آماری متفاوت می‌تواند بسیار متفاوت باشد. تعریف کاربر فعال روزانه، هفتگی و یا ماهانه با توجه به این موضوع بسیار متفاوت است. چه درصدی از کاربران بین ۷ تا ۱۷ بار روبیکا را در روز باز و بسته می‌کنند؟
مثلا اگر فرض کنیم کاربران فعال روزانه ۱۷ میلیون نفری روبیکا از این برنامه به عنوان ابزار ارتباطی و یا سرگرمی استفاده می‌کنند، می‌توان با دانستن زمان حضور هر بار استفاده از این برنامه درک بهتری داشت. آیا این ۱۷ میلیون نفر برای دیدن تصاویر و ویدیوهای سرگرم کننده استفاده می‌کنند؟ از این ۱۷ میلیون نفر چه درصدی بیشتر از ۵ دقیقه یا ۵۰ دقیقه در اپلیکیشن هستند. درصد کاربرانی که میزان حضور روانه آن‌ها در روبیکا بین ۵ ثانیه تا ۵۰ ثانیه است چقدر است؟ بین ۵۰ ثانیه تا ۵ دقیقه چقدر است.
فرض این نوشته، بر درستی ارقام و آمار ارائه شده از سوی روبیکا است. در چنین حالتی، برای درک بهتر برداشت عمومی کاربران از این برنامه، هر اطلاعات بیشتری می‌تواند این موضوع را تسهیل کند.
ضریب نفوذ ۳۵٪ درصدی مطرح شده از سوی روبیکا، مانند این است که به صورت ممتد از هر ۳ نفر یک نفر حتما در معرض محتوایی از سوی روبیکا قرار دارد. لازم به ذکر است بر اساس گزارش شاخص‌های آماری بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات جلد چهل دوم مربوط به شهریور ۱۴۰۱ تا به حال ۲۰۷,۷۲۶,۱۸۹ سیم کارت موبایل واگذار شده است. از این تعداد سیم‌کارت ۱۴۳,۵۷۴,۹۰۵ خط فعال هستند. یعنی ۶۹٪ خطوط موبایل واگذار شده فعال هستند. بر اساس همین گزارش درصد پوشش جمعیتی دو اپراتور اصلی در تکنولوژی ۴G معادل ۶۱ و ۸۱ درصد است. حال اگر فرض کنیم از جمعیت ۸۴,۷۱۶,۶۵۳ نفری ایران ۷۱ درصد موبایل هوشمند دارای اینترنت فعال داشته باشند، ضریب نفوذ روبیکا بر اساس آمار اعلام شده این شرکت ۵۸٪ خواهد بود.
آیا از هر دو نفر کاربر موبایل ایرانی، یک نفر کاربر فعال ماهانه روبیکاست؟
