دنياي اقتصاد : فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال‌های اخیر صنایع و بخش‌های مختلف زیرمجموعه آنها را به خوبی متحول کرده است. در دنیای مدرن که عصر داده‌هاست، فرآیندها می‌توانند ساده‌تر و سریع‌تر انجام شوند. در همین راستا کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد یا آنکتاد به تازگی گزارشی از تجربه ۲۲ کشور جهان از مشارکت در برنامه سیستم اتوماسیون داده‌های گمرکی را منتشر کرده است که آمارهای جالبی را در خود دارد. این برنامه که با عنوان ASYCUDA اجرا شده، بزرگ‌ترین برنامه همیاری فنی آنکتاد است که به مدیران گمرک بیش از ۱۰۰ کشور جهان کمک می‌کند تا فرآیند ترخیص کالاهای‌شان تسریع و تجارت آنها تسهیل شود.
این گزارش که سومین نسخه از گزارش‌های مطالعات موردی ASYCUDA است، موفقیت این برنامه در تسهیل فرآیند تجارت فراگیر به کمک ارتباطات دیجیتال را نشان می‌دهد. «شامیک ان.سیریمان» مدیر بخش تکنولوژی و لجستیک آنکتاد در این مورد می‌گوید: «همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، اهمیت دیجیتالیزه شده فرآیند تجارت و بخش‌های زیرمجموعه آن را بیشتر نشان داد. تجارب کشورها در این دوره سخت نشان داد که برنامه ASYCUDA چطور به کشورهایی که از آن بهره گرفته‌اند، کمک کرده است تا فعالیت‌های تجارت بین‌المللی‌شان را گسترش داده و همزمان اقتصادشان را رونق ببخشند.»
ترخیص سریع‌تر، درآمد بیشتر
همان‌طور که انتظار می‌رفت، این طرح در کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه‌یافته محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. بر اساس آمارهای منتشر شده در این گزارش، درآمد گمرک بنگلادش در فاصله سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ تا ۵۰ درصد افزایش یافته و از ۴۳/ ۶ میلیارد به ۶۲/ ۹ میلیارد دلار رسیده است. بر این اساس، ۷۳ درصد از کالاهای وارداتی این کشور در سال ۲۰۲۱ تنها در طول سه روز ترخیص شده‌اند. در کشور بوسنی و هرزگوین هم به‌کارگیری این برنامه، رشد قابل‌توجهی را به دنبال داشته است. آمارهای آنکتاد نشان می‌دهد که تراکنش‌های مالی مربوط به واردات در این کشور در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ تا ۳۲ درصد افزایش داشته است.
استفاده از الگوی برنامه ASYCUDA در کشور جمهوری بوروندی – که کشوری محصور در خشکی مرکز قاره آفریقاست- تحول چشمگیری در معاملات مربوط به وزارت بهداشت این کشور ایجاد کرده است. به این ترتیب وزارت بهداشت جمهوری بوروندی، به کمک این برنامه امکان نظارت و کنترل بیشتر و بهتری روی تجارت بین‌المللی داروها و تجهیزات پزشکی پیدا کرده است تا در نهایت در سال ۲۰۲۱، فرآیند واردات ۷۱ درصد از داروهای مورد نیاز این کشور در کمتر از ۲۴ ساعت انجام شود. در کشور کوچک جیبوتی که در شاخ آفریقاست، این برنامه کمک کرده که درآمدهای گمرکی در یک دهه گذشته تا ۹۵ درصد رشد کرده و از ۱۱۶ میلیون دلار به ۲۲۶ میلیون دلار برسد. جالب آنجاست که این کشور در سال گذشته میلادی فرآیند ترخیص ۹۴ درصد از کالاهای ترانزیتی‌اش را در کمتر از ۲۴ ساعت انجام داده است.
برنامه سیستم اتوماسیون داده‌های گمرکی آنکتاد همچنین کمک کرده تا ۶۵ درصد از واردات کالاهای تجاری در کشور دومینیکا که جزیره‌ای کوچک در دریای کارائیب است، در طول ۲۴ ساعت توسط گمرک این کشور ترخیص شود. کشور کوچک و مشترک‌المنافع پاپوآ گینه‌نو هم از مزایای این برنامه به خوبی بهره برده و توانسته است زمان ترخیص کالاهای گمرکی خود را از هفت روز به دو ساعت در سال ۲۰۲۱ برساند. جمهوری گامبیا در آفریقای غربی به کمک برنامه ASYCUDA توانسته است متوسط زمان ترخیص کالاهای گمرکی خودش را در فاصله سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ تا ۵۰ درصد کاهش دهد. پادشاهی تونگا که در شرق استرالیا و اقیانوس آرام جنوبی قرار دارد، با استفاده از این برنامه ارزش تراکنش‌های مالی مربوط به وارداتش را در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ تا ۲۸ درصد افزایش داده است. این برنامه به دولت جزیره ترینیداد و توباگو در دریای کارائیب کمک کرده است تا زمان فرآیند ترخیص کالاهای گمرکی را از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ تا ۵۲ درصد کاهش دهد. ترکمنستان هم با استفاده از برنامه ASYCUDA آنکتاد در سال ۲۰۲۱ توانست به‌طور متوسط روزانه هزار کالا را از گمرک ترخیص کند.
تقویت اقتصادهای آسیب‌پذیر
سومین گزارش آنکتاد از موفقیت برنامه ASYCUDA نشان می‌دهد کشورهایی که این برنامه را به‌کار گرفته‌اند، چطور از اتوماسیون مبادلات داده و اطلاعات تجاری سود برده‌اند.
این گزارش با جزئیات و آمارهای دقیق به خوبی نشان می‌دهد که برنامه ASYCUDA آنکتاد ارتباطات را تقویت کرده و مداخله‌ها و اختلافات میان سهامداران تجاری شامل نهادهای شریک دولتی را حل و فصل کرده است.
در واقع این برنامه به کمک ابزارهای جدید مبتنی بر آی‌تی، به کشورها این امکان را داده است تا سیستم‌های مدیریت گمرک خودشان را مدرن کرده و اطلاعات و داده‌های تجاری‌شان را به خوبی به‌روز کنند. این برنامه برای اجرای راهکارهای تکنولوژیک و فنی خودش، فعالیت‌هایی را ارائه می‌دهد که با ایجاد فرصت‌های رشد، می‌توانند تداوم، پایداری و مالکیت سیستم گمرک کشورها را تضمین کرده و همچنین قوانین تجارت داخلی‌شان را هم با عرف‌های تجارت بین‌المللی هم‌تراز و هماهنگ کنند.
این گزارش مصداقی است بر قدرتمندتر شدن اقتصادهای آسیب‌پذیر با استفاده از برنامه‌های مشابه که از ابزارهای مدرن تکنولوژی و آی‌تی بهره می‌برند. در این میان کشورهای کمتر توسعه‌یافته، کشورهای محصور در خشکی که منابع طبیعی کمتری دارند و همچنین جزایر کوچک و دورافتاده، قطعا بیشترین بهره را از این ابزارها می‌برند و می‌توانند از آنها برای مدیریت خطرها، بازدهی، شفافیت و مسوولیت‌پذیری بیشتر استفاده کنند.
در حقیقت برنامه ASYCUDA برای هماهنگی و راحتی بیشتر در فرآیند ادغام و تبادل داده‌های تجاری از یک پلتفرم استاندارد برای پردازش و تجمیع داده‌ها میان این برنامه و سیستم‌های متفرقه دیگر، کمک می‌گیرد. این راهکار همچنین یک چارچوب هوشمند را ارائه می‌دهد که به‌طور موثری سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی دولت‌ها را به هم مرتبط می‌کند.
