آتش‌سوزی یک واکنش شیمیایی است که برای ایجاد و گسترش، نیاز به سه عنصر گرما یا منبع اشتعال، سوخت و اکسیژن دارد. این سه عنصر معمولا به عنوان «مثلث آتش» شناخته می‌شوند. آتش حاصل واکنش بین سوخت و اکسیژن هوا است. مفهوم مثلث آتش برای درک بهتر علت آتش‌سوزی‌ها و نحوه‌ی جلوگیری و خاموش کردن آنها بیان می‌شود. گرما، سوخت و اکسیژن به روش دقیقی با هم ترکیب می‌شوند و آتش آغاز می‌شود. اگر یکی از این عناصر وجود نداشته باشد یا حذف شود، آتش خاموش می‌شود. این مطلب را از وبلاگ مرکز اعلام حریق آرات الگوبرداری کردیم که یکی از بزرگترین تاجران ایرانی بخش اعلام و اطفا حریق بوده و در سال های اخیر توانسته اند جهت صادرات محصولات ایرانی به کشورهای همسایه گام های موثری بردارند.
منبع اشتعال
منبع اشتعال می‌تواند هر ماده، تجهیزات یا عملیاتی باشد که جرقه یا شعله ساطع می‌کند (مواردی مانند مشعل، سیگار روشن و همینطور الکتریسیته‌ی ساکن). تجهیزات یا اجزایی که گرما ساطع می‌کنند، مانند کتری‌ها، مبدل‌های کاتالیزوری و اگزوز نیز می‌توانند منبع اشتعال باشند.
طبقه‌بندی آتش
آتش‌ها بر اساس نوع ماده‌ای که منبع سوخت می‌شود، به 5 کلاس آتش طبقه‌بندی می‌شوند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:
کلاس A – آتش‌سوزی‌هایی که شامل مواد قابل‌احتراق معمولی مانند کاغذ، زباله، برخی پلاستیک‌ها، چوب و پارچه می‌شود. یک قانون کلی این است که اگر حریق از خود خاکستر به جا بگذارد، آتش کلاس A است.
کلاس B – آتش‌سوزی شامل مایعات یا گازهای قابل اشتعال، مانند پروپان، نفت و بنزین
کلاس C – آتش‌سوزی شامل اجزای الکتریکی پرانرژی
کلاس D – آتش‌های فلز مانند آلومینیوم، منیزیم، بریلیم و سدیم.
کلاس F – آتش‌سوزی‌های شامل روغن‌ها یا چربی‌های پخت‌وپز گیاهی یا حیوانی.
حفاظت در برابر حریق: کپسول‌های آتش‌نشانی اطفای حریق
انواع مختلفی از کپسول آتش نشانی برای حفاظت در برابر حریق و اطفای حریق با کلاس‌های مختلف آتش، وجود دارد. انتخاب کپسول آتش نشانی مناسب یکی از نکات مهمی است که حتما باید به آن توجه شود؛ چرا که انتخاب یک کپسول نامناسب و اشتباه می‌تواند وضعیت اضطراری آتش‌سوزی را بدتر کند. برای مثال، عدم استفاده از خاموش‌کننده‌ی گروه C برای اطفای حریق آتش‌سوزی الکتریکی دارای انرژی، با انتقال جریان برق، می‌تواند جان افراد را به خطر اندازد. کپسول‌های آتش‌نشانی گروه C با استفاده از یک ماده‌ی شیمیایی که هادی الکتریسیته نیست، آتش را خاموش می‌کنند و بنابراین در اطفای حریق این نوع آتش‌سوزی‌ها حتما باید از خاموش‌کننده‌ی آتش کلاس C استفاده شود.
کپسول اطفای حریق چیست؟
وظیفه‌ی یک کپسول اطفای حریق قابل حمل، مقابله با آتش‌سوزی‌های کوچک است که بلافاصله پس از اشتعال، شناسایی می‌شوند. تجهیزات آتش‌نشانی باید به عنوان وسیله‌ای برای پیشگیری و حفاظت از آتش درنظر گرفته شوند. برای مثال، تجهیزات آتش‌نشانی قابل حمل مانند کپسول‌های اطفای حریق می‌توانند از رشد یک آتش‌سوزی کوچک و خارج شدن آن از کنترل و گسترش آن به خارج از منطقه‌ی مبدا که ممکن است باعث خطرات بیشتری شود، جلوگیری کند. تهیه‌ی کپسول اطفای حریق باید بر اساس ارزیابی خطر آتش‌سوزی انجام شود. کارفرمایان باید به الزامات BS 5306-8:2012 تاسیسات و تجهیزات اطفاء حریق در محل و انتخاب و تعیین محل نصب، مراجعه کنند. ارزیابی خطر آتش‌سوزی باید نوع، مکان، قابلیت دسترسی و علائم کپسول‌های اطفای حریق و همینطور ترتیب راه‌اندازی و نگهداری را در نظر بگیرد.
حفاظت ساختمان در برابر حریق
حفاظت در برابر حریق در ساختمان‌ها مستلزم تفکیک سه عنصر مثلث آتش است. در عمل، یک روش دستیابی به این هدف، نصب و اجرای علائم سیگار ممنوع در اطراف مایعات و گازهای قابل‌اشتعال و نصب ساعت‌های آتش‌نشانی در تمام کارهایی که شامل استفاده از مشعل می‌شوند، حداقل دو ساعت پس از خاموش شدن آخرین مشعل است.
حفاظت در برابر حریق: مایعات قابل‌احتراق و اشتعال‌پذیر
یکی از اصول حفاظت در برابر حریق، نگهداری و جابجایی مناسب مایعات قابل‌اشتعال است. طبق قوانین و آیین نامه حفاظت در برابر حریق، تنها باید از ظروف دربسته و تاییدشده برای نگهدای مایعات قابل‌اشتعال استفاده شود. چنین ظروفی شامل قوطی‌های ایمن می‌شود. یک قوطی ایمن، ظرفی است که دارای درپوش خودبسته‌شونده، فشارگیر داخلی و شعله‌گیر و ظرفیت حداکثر 5 گالن است. مایعاتی قابل‌اشتعالی که چسبناک هستند یا ریختن آنها دشوار است (مانند چسب تک‌لایه) را می‌توان در ظرف حمل‌ونقل اصلی آنها نگهداری کرد. همچنین مایعات قابل‌اشتعالی که در مقادیر 1 گالن یا کمتر هستند را می‌توان در ظرف اصلی آنها نگهداری کرد. (برای معرفی انواع تجهیزات آتش نشانی به این مطلب مراجعه کنید. )
ایمنی در انتقال مایعات اشتعال‌پذیر
هنگام انتقال مایعات، گازها یا جامدات ممکن است از طریق لوله‌ها یا شلنگ‌ها، الکتریسیته‌ی ساکن ایجاد شود. دفع این بار الکتریکی هنگام دست زدن به مواد قابل‌اشتعال بسیار مهم است. هنگام انتقال مایعات قابل اشتعال از یک ظرف به ظرف دیگر، این دو ظرف باید به یکدیگر متصل شوند. این فرآیند اتصال از طریق اتصال یک سیم به هر دو ظرف می‌شود. گیره‌ی سیم باید به طور کامل با ظرف فلزی تماس داشته باشد. برای دفع الکتریسیته‌ی ساکن، ظرف دریافت‌کننده‌ی مایع باید با زمین در تماس باشد و روی پوشش عایق قرار نگیرد. برای مثال، آسترهای پلاستیکی یا کف‌پوش‌های عایق از جریان الکتریسیته به زمین جلوگیری می‌کنند. ظرف باید با تماس مستقیم یا استفاده از سیم اتصال به زمین، مسیر مشخصی به زمین داشته باشد تا به طور موثری الکتریسیته‌ی ساکن را از بین ببرد.
