گسترش کارآفرینی مبتنی بر نوآوری
وقتی اولین گزارش سالانه استارت‌آپ ژنوم از اکوسیستم استارت‌آپی جهان در سال ۲۰۱۲ منتشر شد، دنیای کارآفرینی بسیار کوچک‌تر از امروز بود. ۶ مرکز نوآوری از ۱۰ مرکز برتر آن در ایالات متحده آمریکا بودند و تنها یک شهر آسیایی یعنی بنگلور هندوستان توانسته بود به جمع ۲۰ مرکز نوآوری برتر جهان راه پیدا کند. در آن زمان چهار اکوسیستم استارت‌آپی در مجموع میزبان ۹ تک‌شاخ بودند؛ عبارتی که در آن زمان هنوز وجود نداشت و در سال ۲۰۱۳ آن را به استارت‌آپ‌هایی نسبت می‌دادند که ارزشی بیش از یک‌میلیارد دلار داشته باشند. در آن سال تقریبا دو سوم تامین مالی و سرمایه‌گذاری‌های اولیه روی استارت‌آپ‌ها، در منطقه شمال آمریکا متمرکز بودند. در همان سال شرکت تحقیقاتی و آماری استاتیستا (Statista) اعلام کرد که ارزش کل بازار جهانی نرم‌افزار حدود ۳۵۰میلیارد دلار بود و تنها یک شرکت تکنولوژی در فهرست مجله معتبر فورچون از۵۰ شرکت بزرگ جهان قرار داشت.
برای اولین بار در سال ۲۰۲۳، بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی کشورها از طریق کسب و کارهای دیجیتالی به دست خواهد آمد
حالا بعد از گذشت ۱۰ سال همه چیز به کلی تغییر کرده است؛ میزان تامین مالی و سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها تا ۶۵.۱ تریلیون دلار رسیده، هزار و ۲۲۷ استارت‌آپ تک‌شاخ در جهان وجود دارند، در حال پشت سر گذاشتن یک همه‌گیری کشنده هستیم و انقلاب‌های عظیمی در حوزه فناوری رخ داده است؛ از هوش مصنوعی و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا خودروهای خودران و پزشکی از راه دور. امروزه اقتصاد دیجیتال، اقتصاد حاکم یا دست‌کم اقتصاد آینده است؛ تا جایی که مجمع جهانی اقتصاد به تازگی تخمین زده است که تا ۱۰ سال آینده ۷۰درصد از ارزش اقتصادی تولید شده در جهان بر اساس مدل‌های تجاری دیجیتال خواهد بود. بر اساس آمار منتشر شده از سوی استاتیستا، انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ برای اولین بار بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی کشورها از طریق کسب و کارهایی به دست بیاید که مبتنی بر تحولات دیجیتالی هستند.
آمارهای منتشر شده از سوی شرکت تحقیقات حرفه‌ای PWC هم نشان می‌دهند که هوش مصنوعی به تنهایی ۷.۱۵ تریلیون دلار از ارزش اقتصاد جهانی را تا سال ۲۰۳۰ تولید کرده و به خودش اختصاص خواهد داد.
با وجود سایه‌ای که شیوع کووید-۱۹ در ابتدا بر افق رشد استارت‌آپ‌ها انداخت، اما به دنبال رونق تحولات دیجیتالی در این دوره و نیاز به انجام فرآیندها و امور مختلف به صورت مجازی و از راه دور، در نهایت به رشد چشمگیر اکوسیستم استارت‌آپی در جهان منجر شده است. به این ترتیب است که بررسی‌های آماری وب‌سایت استارت‌آپ ژنوم نشان می‌دهند شرکت‌های تکنولوژی در دوران همه‌گیری تا ۳.۲ برابر بیشتر از شرکت‌های غیرتکنولوژی رشد کرده‌اند.
از سال ۲۰۱۲ تا حالا میزان سرمایه‌گذاری مرحله A در استارت‌آپ‌های جهان با رشد سه برابری به بیش از ۱۸میلیون دلار رسیده است.
با این همه میزان سرمایه‌گذاری در مراحل پایانی در طول ۱۰ سال گذشته رشد قابل‌توجه ۲۳۹درصدی را به ثبت رسانده و بیشترین میزان رشد آن در سال‌های اخیر، در سال ۲۰۲۱ رقم خورده است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی استارت‌آپ ژنوم، در ۱۰ سال گذشته میزان سرمایه‌گذاری در مرحله B تا ۱۲۵درصد و میزان سرمایه‌گذاری در مرحله C تا ۱۵۹درصد رشد کرده است. با این حال، تورم بالا، افزایش نرخ بهره و مناقشات بین‌المللی در سال ۲۰۲۲ به نوسان بازارها منجر شده و به ناچار اصلاحاتی را بر این بازارها اعمال کرده است. اگرچه تورم پدیده تازه‌ای نیست، اما در کنار شرایط دیگر باعث شده است تا روند تامین مالی استارت‌آپ‌ها و فرآیند خروج آنها تغییر کرده و در بسیاری از موارد با رشد همراه شود.
تاثیرگذاری قوانین و سیاست‌های حاکمیتی
روندهای نوآوری اصلی در دنیای دیجیتال این روزها به وب ۳، صنعت ۵، زنجیره تامین ۴ و البته شبکه ارتباطی ۵G اختصاص دارند. این روندها در کنار بخش‌های دیگری از جمله فرآیندهای مالی دیجیتال و الگوهای هوش مصنوعی، نه تنها دنیای کسب و کارها، بلکه جوامع و دنیای واقعی و فیزیکی را هم تحت‌تاثیر قرار داده‌اند. به همین دلیل هم هست که کارشناسان از مجموعه این روندها به عنوان تکنولوژی عمیق یاد می‌کنند که انتظار می‌رود در سال‌های پیشرو، اکوسیستم استارت‌آپی را به شدت متحول کند.
نیروهای مستعد عامل مهم دیگری در روند رشد اکوسیستم استارت‌آپی هستند که اساسا سیلیکون‌ولی یا دره تکنولوژی در طول دو دهه گذشته با اتکا به همین سرمایه‌های انسانی توانست فرهنگ فضاهای کاری و اقتصادی کسب و کارها را متحول کند. در طول دوره همه‌گیری کووید-۱۹ شرکت‌های تکنولوژی توانستند در زمینه به‌کارگیری روش‌های کاری جدید از جمله الگوی مجازی و دورکاری پیشرو باشند و حتی بعضی از این شرکت‌ها مانند DropBox الگوی دورکاری را به عنوان اساس کاری جدید و دائمی خود انتخاب کردند.
با این اوصاف است که سرمایه‌گذاری‌ها در اکوسیستم استارت‌آپی هم دیگر محدود و متمرکز به مکان نیستند. در میان کشورهای مختلف جهان، در سال ۲۰۲۱ هندوستان بیشترین رشد را در فضای استارت‌آپی خود تجربه کرده است.
به این ترتیب و بر اساس آمارهای منتشر شده در این زمینه، این کشور در سال گذشته میلادی شاهد ظهور ۴۴ تک‌شاخ جدید بود و به طور کلی ۷۲میلیارد دلار در فرآیند خروج استارت‌آپی به دست آورده است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۰ تنها برابر ۸.۱میلیارد دلار بود. در حال حاضر سه شهر بنگلور، بمبئی و دهلی سه مقر اصلی استارت‌آپ‌های هندی هستند.
در مقابل اما اکوسیستم استارت‌آپی چین در یک سال گذشته فرآیندی انقباضی را پشت سر گذاشته است. صنعت تکنولوژی این کشور در مواجهه با فشارها و سختگیری‌های دولت، ناچار به محدود کردن فعالیت‌هایش شده است؛ تا جایی که در جنجالی‌ترین مورد، دولت چین از عرضه اولیه سهام شرکت Ant Group که زیرمجموعه شرکت بزرگ علی‌بابا و فعال در حوزه فین‌تک است، جلوگیری کرد و متعاقب آن «جک ما» بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت علی‌بابا ناپدید شد.
خاورمیانه؛ بهشت استارت‌آپ‌های فین‌تک
اکوسیستم استارت‌آپی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) هم در سال ۲۰۲۱ روزهای خوبی را پشت سر گذاشته است؛ تا جایی که بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی استارت‌آپ ژنوم، کشورهای این منطقه در فاصله سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ شاهد رشد ۶۰درصدی در میزان سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در مراحل اولیه رشد استارت‌آپ‌هایشان بوده‌اند. این منطقه رشد ۸۹درصدی را در میزان خروج استارت‌آپ‌ها تجربه کرده است.
در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، تل‌آویو بزرگترین اکوسیستم استارت‌آپی را در اختیار دارد و در فهرست برترین اکوسیستم‌های استارت‌آپی جهان جایگاه هفتم را به خودش اختصاص داده است. ارزش اکوسیستم استارت‌آپی تل‌آویو در سال میلادی گذشته به ۱۰۰میلیارد دلار رسیده و میزان اختراعات ثبت شده در آن نسبت به سال ۲۰۲۰ تا ۱۶۹درصد افزایش یافته است.
این در حالی است که اکوسیستم استارت‌آپی امارات متحده عربی هم یکی دیگر از اکوسیستم‌های بزرگ این منطقه به حساب می‌آید و در سال ۲۰۲۱ میزان سرمایه‌گذاری‌های مراحل اولیه در آن رشد ۱۴۴درصدی داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استارت‌آپ‌های فعال در بخش فین‌تک، کشاورزی و تغذیه نوین در امارات بیشترین میزان رشد را داشته‌اند که به عقیده کارشناسان ناشی از برنامه‌های حمایتی دولت و قانون‌گذاری‌های هماهنگ و سازگار با اکوسیستم استارت‌آپی در این کشور است.
در اکوسیستم استارت‌آپی بحرین هم شرکت‌های فعال در بخش فین‌تک و بلاک‌چین در طول یک سال گذشته رشد چشمگیری داشته‌اند. تحلیلگران معتقدند که دلیل این رشد فضای رشد سازگار با کسب و کارها، نیروی انسانی ماهر و دانش‌آموخته و نرخ پایین مالیات در این کشور است. در قاهره هم استارت‌آپ‌های فین‌تک، لجستیک و حمل‌ونقل روزهای رونق را پشت سر می‌گذارند. منابع تحصیلی و مالی غنی، نیروی کاری جوان و بااستعداد و همچنین دسترسی استارت‌آپ‌ها به بازارهای جهانی، دلایل اصلی رشد اکوسیستم قاهره در سال‌های اخیر بوده‌اند. عربستان سعودی هم در سال‌های اخیر توانسته رشد خوبی در زمینه استارت‌آپ‌ها داشته باشد. این کشور در اواخر سال۲۰۲۰ شاهد ظهور اولین تک‌شاخ خود در حوزه فین‌تک بود که حالا این تک‌شاخ ارزشی در حدود ۳.۱میلیارد دلار دارد.
