رشد گردشگری ایران و رقابت با کشورهایی همچون ترکیه و امارات در جذب گردشگر، از اصلی‌ترین برنامه‌های چندین دولت اخیر بوده است. برخی این برنامه‌های اجرایی دولت‌ها مانند Majestic Iran را موفقیت‌آمیز می‌دانند و برخی هم آن را رویکردی شکست خورده خطاب می‌کنند. برای درک بهتر،باید به داده‌های موثق تکیه کرد. فلایتیو در گزارش جامع گردشگری ایران تحلیل کاملی از وضعیت گردشگری ایران در چند سال اخیر ارائه داده است. نسخه کامل گزارش جامع گردشگری ایران را می‌توانید در وبسایت فلایتیو مطالعه کنید.
فاصله چند برابری با کشورهای همسایه
اندازه اقتصاد ایران همچنان کوچک است و این مسئله در بودجه‌های سالانه‌ای که توسط دولت ارائه شده می‌توان مشهود است. فلایتیو برای مشخص کردن این قضیه، نگاهی به گردشگری فرانسه داشته و آن را با بودجه سالانه ایران مقایسه کرده است. ارزش گردشگری کشور فرانسه (پیش از کرونا) چیزی در حدود سالانه ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است. این درحالی است که ارزش کل بودجه امسال کشور ایران تنها ۱۲۱ میلیارد دلار بوده است.
فرانسه یکی از ایده‌های گردشگری است و مطمئنا ایران از نظر زیرساختی، بازاریابی و برندینگ، قدرت ویزا و تمایل گردشگران به سفر فاصله فراوانی با این کشور دارد. این فواصل را می‌توان به روایت آمار و ارقام نیز مشاهده کرد. گردشگری ایران در مقایسه با امارات و عربستان چگونه بوده است؟ فلایتیو داده های سال ۲۰۱۸ را به عنوان یک سال با داده قابل‌اعتماد منتشر کرده است.
بر اساس گردشگر ورودی:
- ایران: مجموع ۷.۳۰ میلیون توریست
- امارات: مجموع ۲۳.۰۹ میلیون توریست
- عربستان: مجموع ۱۷.۵۷ میلیون توریست
- عمان: مجموع ۳.۲۴ میلیون توریست
- قطر: مجموع ۱.۸۲ میلیون توریست
- ترکیه: مجموع ۴۶.۱۱ میلیون توریست
با نگاهی ساده به این آمار می‌توان متوجه شد که در سال ۲۰۱۸ ایران عملکرد ضعیفی را نسبت به کشورهای منطقه داشته و برنده این رقابت هم ترکیه بوده است که توانست در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۴۶ میلیون گردشگر را جذب کند. ایران تنها از عمان و قطر گردشگر بیشتری داشته که اگر وارد داده‌های «میانگین خرج گردشگران» شویم، متوجه می‌شویم که اوضاع چندان مطلوب نیست. فلایتیو دوباره برای اطمینان بیشتر از داده‌ها سال ۲۰۱۸ را انتخاب کرده و به بررسی Income Per Tourist پرداخت.
بر اساس میانگین خرج گردشگران:
- ایران: ۷۲۰ دلار
- امارات: ۱۴۹۹ دلار
- عربستان: ۹۶۶ دلار
- عمان: ۸۸۶ دلار
- قطر: ۸۳۷۸ دلار
با نگاه به این اعداد می‌توان متوجه شد که گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند هزینه کمی را متقبل می‌شوند. بخشی از این به خاطر ارزش کم پول ملی ایران است. بخش دیگری هم ساختار سوبسیدی است که در کشور رواج دارد و بسیاری از محصولات را نسبت به دلار ارزان می‌کند. از طرفی هم باید توجه کرد که شکل و شیوه سفر به ایران، ماجراجویی بیشتری دارد و به همین خاطر هزینه اقامت هم کاهش پیدا می‌کند. یک گردشگر به جای اینکه در لوکس‌ترین هتل‌های ایران اقامت کند، فرصت کشف را مغتنم می‌شمارد و اقامت‌گاه‌هایی که در نقاط دورافتاده قرار دارند را انتخاب می‌کند. همین مورد هزینه نهایی را به میزان قابل توجهی کاهش خواهد داد.
در نهایت این میزان گردشگر و هزینه نهایی آن‌ها تاثیر مستقیمی بر روی GNP و GDP ایران دارد. فلایتیو GNP را به عنوان یک ابزار صحیح استفاده کرده و بر این اساس میزان موفقیت استراتژی گردشگری ایران را سنجیده است. در ادامه داده‌هایی از GNP ایران در مقایسه با کشورهای رقیب در سال ۲۰۱۸ ارائه شده است.
درصد تاثیر گردشگری در GNP:
- ایران: ۱.۸ درصد (بر اساس ۵.۲۵ میلیارد دلار درآمد)
- عربستان: ۲.۲ درصد (بر اساس ۱۶.۹۷ میلیارد دلار درآمد)
- امارات: ۸.۲ درصد (بر اساس ۳۴.۱۶ میلیارد دلار درآمد)
- عمان: ۳.۱ درصد (بر اساس ۲.۸۷ میلیارد دلار درآمد)
- قطر: ۸.۳ درصد (بر اساس ۱۵.۲۴ میلیارد دلار درآمد)
- ترکیه: ۹ درصد (بر اساس ۲۹.۵ میلیارد دلار درآمد)
با این داده می‌توان نتیجه گرفت که گردشگری ترکیه بیش‌ترین سهم نسبت به GNP و ایران هم کم‌ترین سهم را بین کشورهای منطقه دارد. همانطور که اشاره کردیم، در زمینه چینش استراتژی گردشگری تنها باید به اعداد و ارقام اعتماد داشت و از نظر دادن‌های سطحی پرهیز کرد. ترکیه و امارات هر دو از موفق‌ترین کشورهای منطقه در زمینه گردشگری بودند. چطور می‌توانیم بر اساس مدل ترکیه پیش‌روی کنیم؟
الهام‌گیری از مدل گردشگری ترکیه
ترکیه با سند Vision 2023 توانسته تمامی فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی خود را هماهنگ کند. این سند تمرکز خاصی بر روی گردشگری پایدار دارد. فلایتیو با بررسی این سند به دو نکته اساسی رسیده است:
- بهبود زیرساخت به صورت جمعی، طبیعی و پایدار
- برندینگ مشخص برای هر نقطه از کشور
در زمینه زیرساخت باید پروژه‌ای ملی ایجاد شود. ذهنیت ترکیه دوری از توسعه نقطه نقطه کشور است. مقامات این کشور با این شکل از توسعه کاملا مخالف هستند و ترجیح آن‌ها برای جذب سرمایه، اهمیت به توسعه کلی یک شهر است. در حقیقت ترکیه این دید را دارد که از تولید نقاط توریستی دوری کند و به جای آن شهرهایی مناسب گردشگر ایجاد کند.
در زمینه برندینگ هم ترکیه توانسته با تکیه بر ایجاد یک هویت بصری مشخص برای هر شهر و معرفی آن از طریق کانال‌های مختلف مثل اینفلوئنسر مارکتینگ، گردشگر فراوانی را جذب کند. این بخش از پروژه ترکیه را می‌توان به صورت خصوصی اجرا کرد. در حقیقت فلایتیو با همکاری Feel Iran پروژه فم تریپ ایران را در دو نوبت اجرا کرده است. در نوبت اول سهم ایران از گردشگر ترکی افزایش پیدا کرد. نوبت دوم این کارزار بر روی اروپا، آمریکا و آسیا تمرکز دارد. این روند را می‌توان ادامه داد و بر روی هویت بصری و معنوی و فرهنگی شهرهای مختلف ایران کار کرد. عناصر زیبایی‌شناختی، تاریخی و اجتماعی مختلفی در شهرهای ایران نهفته که این پروژه توانایی کشف آن‌ها را دارد.
