ضربه‌پذیری کاربران ایرانی اپل از تحریم تکنولوژی

بازارهای اپلیکیشن‌های ایرانی در سال‌های اخیر و به لطف استارت‌آپ‌ها با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده‌اند، اما هرچه در حوزه اپلیکیشن‌های تحت اندروید اوضاع با بازارها و برنامه‌های ایرانی به جایگاه بهتری متمایل شد در عرصه اپلیکیشن‌های تحت آی‌اواس اوضاع هم برای توسعه‌دهندگان و هم برای کاربران سخت‌تر و پیچیده‌تر شد. عامل اصلی این دو رویکرد مختلف در دو پلت‌فرم، تحریم‌های سختگیرانه تکنولوژی و ویژگی‌های متفاوت دو پلت‌فرم با هم بود. از یکسو پلت‌فرم نسبتا باز اندروید این اجازه را می‌داد که گوشی‌های اندرویدی با استفاده از بازارهای اپلیکیشن ایرانی رشد کنند. این اتفاق حتی در بازار ایران باعث شد که فروشگاه‌های اپلیکیشن محلی حالا تا یک قدمی ورود به بورس هم پیش رفته‌‌اند. در سمت دیگر ماجرا، اما پلت‌فرم محدود و بسته اپل سدی برای توسعه استورهای آی‌اواس شده است. برنامه‌های تولید شده در این زمینه به هر شکلی برای نصب روی گوشی کاربران نیازمند استفاده از اپل استور هستند و این جایی است که این شرکت به‌رغم محبوبیت قابل توجه محصولاتش در ایران جلوی بهره‌مندی و دسترسی کاربران ایرانی را به اپلیکیشن‌های ایرانی گرفته است.

طی چند سال اخیر به‌رغم تقاضای زیاد توسعه برنامه‌های مبتنی بر آی‌اواس‌، نحوه دسترسی به این برنامه‌ها برای کاربران ایرانی سخت‌تر و سخت‌تر شده است. در ابتدا توسعه اپلیکیشن‌های آی او اس به دلیل سختگیری در رجیستر کردن برنامه‌ها در اپ‌استور دشوارترین مرحله بود، اما بعدا با شکل‌گیری استورها یا فروشگاه‌های اپلیکیشن ایرانی مسیر جایگزینی ایجاد شد تا سختی این فرآیند کمتر شود. بعدا که کسب و کارها و استارت‌آپ‌های ایرانی (که بخش قابل توجهی از تقاضای کاربران آی او اس را به خود اختصاص داده بودند ) از مسیرهای دیگر انتشار اپلیکیشن‌های خود ناامید شده و به استورهای ایرانی روی آوردند تزلزل فعالیت این استورها (به دلیل سخت‌گیری‌های روزافزون اپل ) بسیار به چشم آمد. در سال ۱۳۹۷ موج گسترده‌ای از اپلیکیشن‌های مبتنی بر آی‌اواس که در این استورها حضور داشتند از کار افتادند و از آن زمان تاکنون به‌رغم پیاده‌سازی روش‌های دیگر دورزدن تحریم‌ها از جمله ایجاد اکانت‌های اینترپرایز یا استفاده از مدل اد-هاک و حتی استفاده از وب-اپ   ثبات به بازاربرنامه‌های آی‌اواس بازنگشته و هر از گاهی شاهد از کار افتادن این فروشگاه‌ها یا حذف متعدد این برنامه‌ها از روی گوشی کاربران هستیم.

در همین راستا، طی روزهای اخیر نیز شاهد موج دیگری از غیر فعال شدن مسیرهای دورزدن نصب اپلیکیشن‌های ایرانی ایجاد شده است.

 آمارها چه می‌گویند؟

تا سال ۱۳۹۶ گوشی‌های آی‌فون بین ۸ تا ۹ درصد سهم بازار تلفن‌همراه ایران را تشکیل می‌دادند. محمد علمداری، رئیس وقت کارگروه واردکنندگان گوشی‌های اپل در ایران در گفت‌وگویی که در آن زمان با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» انجام داد گفت که بازار ایران به سالانه بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون تلفن همراه نیاز دارد که تقریبا از این میان بین ۸ تا ۹ درصد (حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون) به گوشی‌های آی‌فون اختصاص دارد.

براساس آمارهای گمرک در سال ۹۹ از ابتدای سال تا نیمه تیرماه حدود دو میلیون و ۴۰۰ هزار گوشی وارد کشور شده است.

آمارهای واردات سال  ۹۹ که اخیرا توسط عضو هیات‌مدیره انجمن واردکنندگان موبایل به نقل از همتا منتشر شده نشان می‌دهد میزان واردات گوشی‌های آی‌فون  از ابتدای سال ۹۹ تا تیرماه بالغ بر ۱۵۱ هزار دستگاه بوده و این تازه در شرایط رشد سرسام‌آور قیمت ارز و احتمالا تمایل کمتر مردم به خرید آی‌فون صورت گرفته است.

براساس گفته این عضو انجمن واردکنندگان موبایل آمارهای ارائه شده همچنین نشان‌دهنده تمایل بالای قاچاق گوشی آی‌فون به کشور است به طوری که در برابر هر صد هزار آی‌فون تنها ۷ هزار گوشی سایر برندها به کشور قاچاق می‌شود (‌برخی معتقدند به رغم راه‌اندازی رجیستری و ایجاد سامانه همتا به خاطر ضعف قانونی بسیاری از گوشی‌های آی‌فون ابتدا توسط یک فرد مسافر رجیستر شده و سپس به خریدار اصلی فروخته می‌شود ) .

از میزان تعداد گوشی‌های فعال آی‌فون در ایران آماری منتشر نشده است، اما آمار گوشی‌های وارد شده به کشور در سال ۹۸ نشان می‌دهد در سال گذشته ۹۱ درصد گوشی‌ها یعنی ۱۳ میلیون و ۹۶۰ هزاردستگاه گوشی، دستگاه‌های زیر ۳۰۰ یورو هستند که مشخص است هیچ کدام از مدل‌های آی‌فون به دلیل قیمت بالاتر آنها در این رده جای نمی‌گیرند. در مقابل یک میلیون و ۳۴۰ هزار دستگاه از گوشی‌های وارد شده در سال ۹۸ را گوشی‌های بالای ۳۰۰ یورو تشکیل می‌دادند که آمارهای ارائه شده از سوی انجمن واردکنندگان موبایل نشان می‌دهد از ۱۰ گوشی اول در رده‌بندی واردات گوشی هشت گوشی از جمله چهار گوشی نخست متعلق به نسخه‌های مختلف آی‌فون است.  سهم ارز مصرف‌شده برای گوشی‌های آی‌فون هم قابل توجه است. به طورکلی ۳۵ درصد ارز مصرف شده واردات گوشی، به کشور  یعنی ۸۴۰ میلیون یورو به گوشی‌های بالای ۳۰۰ یورو اختصاص دارد که با توجه به اعداد گفته شده مشخص است که باز هم مهم‌ترین سهم به آی‌فون اختصاص دارد.

 ایرانیان مغضوب و دوستدار اپل

چنین اعدادی به وضوح نشان‌دهنده این است که ایرانیان پول قابل توجهی برای خرید گوشی حتی در شرایط گرانی سرسام‌آور ارز برای اپل می‌پردازند، اما روز به روز خدمات اپل به این کاربران وفادارش کمتر و کمتر می‌شود. در بازار تلفن دست دوم، گوشی‌های اپل یکی از محبوب‌ترین برندها هستند و حتی مدل‌های قدیمی با قیمت‌های بالایی خرید و فروش می‌شوند. بازار خدمات و به خصوص تعمیرات محصولات اپل نیز در غیاب اپل استور با انبوهی از تجهیزات جانبی تقلبی و غیر اصل  پرشده است و یک بازار بسیار پرسودبرای فعالان آن است .به رغم آنکه قیمت خرید و ریسک نگهداری  و محدودیت‌های اپلیکیشنی روز به روز در حال بیشتر شدن است، اما هیچ کدام از این محذوریت‌ها باعث نشده محبوبیت آی‌فون در بین ایرانیان کم شود، به‌رغم اینکه اپل حتی نام کشور ایران و شماره تلفن‌های آن را (برای تایید دو مرحله‌ای و افزایش ضریب  امنیتی حساب‌ها) به رسمیت نمی‌شناسد.