نام نویسنده: سونیتا سراب پور
در حال حاضر سایت‌های اینترنتی گوناگونی در زمینه فروش کالا و خدمات فعالیت می‌کنند و حضور این نوع کسب و کارها نسبت به سال‌های گذشته با افزایش قابل توجهی همراه بوده است، اما هنوز هم برخی از کاربران نسبت به خرید اینترنتی اعتماد لازم را ندارند و ترجیح می‌دهند به صورت سنتی اقدام به خرید محصولات مورد نیاز خود کنند. شاید همین شرایط هم باعث شده سازمان مدیریت صنعتی، قدم پیش بگذارد و برای جلب بیشتر اطمینان کاربران به حوزه تجارت الکترونیک، شرکت‌های اینترنتی فعال در این حوزه را رتبه‌بندی کند. رتبه‌بندی که به گفته مسئولان سازمان مدیریت صنعتی برای نخستین بار در این حوزه اتفاق می‌افتد، اما این رتبه‌بندی تا چه حد می‌تواند به جلب اطمینان کاربران به فعالیت‌های بازار تجارت الکترونیک کشور کمک کند؟ و آیا قرار است رتبه‌بندی در این حوزه نیز ماننده ده‌ها جشنواره و رتبه‌بندی حوزه ICT صرفاً گزینه‌ای برای تبلیغات شرکت‌های اینترنتی باشد؟
اما و اگرهای رتبه‌بندی شرکت‌های فناوری
با یک جست‌وجوی ساده در محتوای فارسی وب، شاهد حضور سایت‌های مختلفی خواهید بود که فعالیت‌شان در بخش تجارت الکترونیک خلاصه می‌شود. حالا سایت‌های فروش اینترنتی در فضای مجازی کشور آنقدر رو به افزایش است که مشخص نیست کدام یک از دیگری برتر است یا به کدامیک می‌توان بیشتر اعتماد کرد. با این فضای روبه رشد در حوزه تجارت الکترونیک اما آمار رسمی از میزان مبادلات این حوزه هنوز به صورت دقیق مشخص نیست و هر از گاهی از اظهارت برخی مسئولان وزارت صنعت یا وزارت ارتباطات مشخص می‌شود که در یک سال اخیر میزان مبادلات در این عرصه چه میزان است. حالا در این شرایط تجارت الکترونیک کشور، سازمان مدیریت صنعتی، که پیشتر از این رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران را در کارنامه کاری خود دارد، به دنبال رتبه‌بندی شرکت‌های تجارت الکترونیک در ایران است. چندی پیش مشاور فناوری اطلاعات سازمان مدیریت صنعتی، از زیرمجموعه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت از «رتبه‌بندی 30 شرکت برتر تجارت الکترونیک در سطح کشور» توسط این سازمان برای نخستین بار خبر داد.
فرهاد وارث، مدیر گروه تحول دیجیتال سازمان مدیریت صنعتی، در گفت‌وگو با «ایران» در خصوص این رتبه‌بندی می‌گوید:« در حال حاضر کسب و کارهای اینترنتی در کشور با رشد قابل توجهی روبه‌رو هستند اما با این حال هنوز توسط مرجع قابل اعتمادی رتبه بندی نشده‌اند. در همین راستا سازمان مدیریت صنعتی در تلاش است تا شرکت‌های فعال در بخش تجارت الکترونیک کشور را در 5 حیطه که هنوز هم مشخص نشده است رتبه‌بندی کند.»
به گفته وی در حال حاضر تنها سه حیطه ارتباطات اینترنتی، خدمات اینترنتی و فروش اینترنتی مشخص شده‌اند و تا اخر دی ماه جزئیات مربوط به این رتبه‌بندی کامل خواهد شد. وارث در پاسخ به این سؤال که در این رده‌بندی چه معیارهایی در نظر گرفته شده می‌گوید:« در این خصوص سعی شد تمام استانداردهای یک رتبه‌بندی قابل قبول مورد توجه قرار بگیرد و حتی ما از رده بندی‌های خارجی معتبر مانند Interbrand امریکا نیز الگو‌برداری کرده‌ایم. برای رده‌بندی 30 شرکت برتر حوزه تجارت الکترونیک به معیارهای مختلف مانند نوآوری، سهم بازار، سودآوری، مدل کسب و کار، استراتژی حوزه فعالیت، وضعیت عملکرد سایت و… توجه خواهد شد.» براساس اظهارات وی در این رتبه بندی تمامی کسب وکارهایی که بخشی عظیمی از کارشان توسط اینترنت انجام می‌شود مانند خدمات الکترونیکی بانک‌ها،فروشگاه‌های اینترنتی، سرویس‌دهندگان اینترنتی و… مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهند گرفت.
در حالی سازمان مدیریت صنعتی در رتبه‌بندی 30 شرکت برتر حوزه تجارت الکترونیک تصمیم دارد شرکت‌های سرویس‌دهنده اینترنت را نیز مورد ارزیابی قرار دهد که وزارت ارتباطات چندسالی است با رتبه‌بندی خاص خود شرکت‌های فعال در بازار اینترنت کشور را رتبه بندی می‌کند و به نظر می‌رسد با رتبه بندی سازمان مدیریت صنعتی در کنار وزارت ارتباطات نوعی موازی کاری پیش آید، وارث معتقد است هر نهادی می‌تواند از دید خودش شرکت‌های حوزه اینترنتی را ارزیابی کند. وی در ادامه می‌افزاید:« قطعاً وزارت ارتباطات شرکت‌های اینترتنی را از بعد فنی آنها ارزیابی می‌کند اما مدیریت صنعتی تصمیم دارد این شرکت‌ها را از نظر فاکتورهایی مانند سهم بازار،رشد و عملکردشان در بازار و… را مورد ارزیابی قرار دهد.»
به گفته وارث، بعد از جمع‌بندی معیارها و حیطه‌های رتبه‌بندی شرکت‌های برتر حوزه تجارت الکترونیک برترین‌های این حوزه در اواخر فصل بهار سال 95 اعلام خواهند شد.
جشنواره‌های رنگا‌رنگ حوزه ICT
بحث رتبه بندی شرکت‌های حوزه تجارت الکترونیک درحالی داغ شده که پیش از این وزارت ارتباطات و دیگر نهاد‌های خصوصی با برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های مختلف برترین‌های حوزه کسب و کار اینترنتی را معرفی کرده‌اند.
اما به باور بسیاری از فعالان حوزه آی‌سی‌تی در حال حاضر نه تنها برگزاری این جشنواره‌ها کمکی به افزایش رقابت در حوزه کاری فعالان آی‌سی‌تی نکرده، بلکه این جشنواره‌ها به دلیل شفاف نبودن ساختار فعالیت‌شان، به یک بنگاه اقتصادی برای برخی فعالان و برگزارکنندگان‌شان تبدیل شده‌اند.
حالا این نگرانی در خصوص رتبه‌بندی شرکت‌های تجارت الکترونیک توسط سازمان مدیریت صنعتی نیز وجود دارد. پویا محمودیان، مسئول کمیسیون تجارت الکترونیک سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران، در گفت و گو با «ایران»، در خصوص رتبه‌بندی جدید سازمان مدیریت صنعتی به «ایران» می‌گوید:« هنوز به صورت دقیق معیارهای این رتبه‌بندی مشخص نشده و نمی‌توان نظر دقیقی در خصوص آن داد اما اینکه این سازمان در این رتبه‌بندی فعالان حوزه‌هایی مانند بانکداری الکترونیک یا خدمات‌دهندگان اینترنت را نیز مورد توجه قرار داده چندان منطقی به نظر نمی‌رسد چرا که تجارت الکترونیک یک تعریف مشخص دارد.»
او با اشاره به اینکه در حال حاضر رتبه‌بندی در حوزه ICT به صورت شفاف صورت نمی‌گیرد و تنها به عاملی برای تبلیغات شرکت‌ها تبدیل شده است می‌افزاید:« در تمام دنیا شرکت‌های این حوزه براساس ارزش بازار و میزان رشد و توسعه شان مورد ارزیابی و رتبه‌بندی قرار می‌گیرند اما در ایران تجربه سال‌های گذشته در رتبه بندی فعالان حوزه ICT نشان داده که این رتبه بندی‌ها به صورت دقیق و براساس استانداردهای بین‌المللی نبوده و همیشه به دلیل شفاف نبودن در عملکرد، این رتبه‌بندی‌ها با اما و اگرهایی همراه بوده است.»
به باور وی در صورتی چنین رتبه‌بندی‌هایی می‌تواند موفقیت به دنبال داشته باشند که باعث جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی شوند و در نهایت نیز به شکل واقعی عاملی برای جذب اعتماد مشتریان باشند.
در همین زمینه حمید محمدی، مدیرعامل دیجیکالا، در گفت و گو با «ایران»، می‌گوید:« رتبه‌بندی در بخش تجارت الکترونیک باید عاملی باشد تا فضای ابهام آلودی را که در بین کسب و کارهای اینترنتی است برطرف کند و همچنین مشخص کند که چه تفاوتی بین یک سایت فروش معمولی و خوب وجود دارد. اما رسیدن به چنین هدف‌هایی از یک رتبه‌بندی در صورتی محقق می‌شود که توسط یک نهاد غیر دولتی و مستقل صورت گیرد. »
این فعال بازار فناوری با غیر شفاف خواندن رتبه‌بندی‌هایی که در چند سال گذشته در حوزه ICT صورت گرفته می‌افزاید:« رتبه‌بندی‌هایی که در این حوزه با آن روبه رو بودیم هیچ وقت شفاف نبوده و از استانداردهای بین‌المللی نیز پشتیبانی نکرده است. به همین خاطر چنین رتبه‌بندی‌هایی نتوانسته‌اند اعتماد و رضایت مشتریان نهایی را به دنبال داشته باشند و در واقع رتبه‌بندی حوزه ICT از این نظر که تا چه حد واقعی هستند مورد سؤال و ابهام بوده‌اند.» او تنها راهکار موفقیت رتبه‌بندی جدید سازمان مدیریت صنعتی را تحقیقات از بازار و دریافت نظرات مستقیم مشتریان سایت‌های اینترنتی با کمک پرسشنامه می‌داند و معتقد است با اندازه‌گیری کیفیت خدمات از این راه می‌توان یک نتیجه معتبر به دست آورد که هم مطمئن است و هم احتمال دست بردن در نتایج آن وجود ندارد.
در مقابل انتقاد فعالان حوزه کسب و کار اینترنتی به غیر معتبر بودن رتبه‌بندی‌های حوزه ICT، مدیر گروه تحول دیجیتال سازمان مدیریت صنعتی معتقد است، اعتبار یک رتبه‌بندی را نهاد انجام دهنده آن مشخص می‌کند. به همین خاطر از آنجا که سازمان مدیریت صنعتی تجربه خوبی در رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران داشته، در زمینه معرفی 30 شرکت برتر تجارت الکترونیک نیز می‌تواند موفق عمل کند. وارث با بیان اینکه نتایج رتبه بندی سازمان مدیریت صنعتی حتی در کشورهای خارجی نیز معتبر شناخته می‌شود می‌گوید:«معیارهای این سازمان برای انتخاب شرکت‌های برتر حوزه تجارت الکترونیک براساس واقعیت است و این رتبه بندی هر سال تکرار خواهد شد.» او تأکید می‌کند قرار است این رتبه بندی جدید نوعی قدردانی از زحمات افرادی باشد که در این حوزه موفق عمل کرده و با خلاقیت خود یک نوع نوآوری در بازار تجارت الکترونیک کشور به وجود آورده‌اند همچنین این رتبه بندی علاوه بر تشویق کسب و کارهای اینترنتی باعث افزایش اعتماد کاربران به خدمات آنها می‌شود.
منبع : ایران
