“در روز پانزدهم ماه ششم، سیاره زهره در غرب ناپدید شد، سه روز به همین شکل ناپدید ماند و در روز هجدهم ماه ششم این بار از سمت شرق پیدا شد.” این گزارش رصدی مربوط به سه هزار و 500 سال پیش است که توسط منجمان بابلی انجام گرفته و اطلاعات آن یکهزار سال بعد روی یک لوح سفالی با نام لوح زهره آمی سادوکا حک شد.
این لوح هنوز دست نخورده باقی مانده و در موزه بریتانیا در لندن نگهداری می‌شود.
ما اطلاعات زیادی در مورد بابلی‌ها در دست نداریم. اما موضوع این است که دیگر از راه دور حرکت سیاره زهره را زیر نظر نمی‌گیریم بلکه با سفینه‌های فضایی به آن سیاره سفر می‌کنیم. کارشناسان و منجمان هم‌اکنون سیاره‌های کهکشان‌های دیگر را رصد می‌کنند و به حدی رسیده‌اند که می‌توانند آغاز عالم گیتی را درک کنند.
کارخانه‌دارهای ما سنگ و نفت را به مواد کوچک‌تر تبدیل می‌کنند، ماشین‌های پیچیده می‌سازند و فلزات را به فلزات دیگر تبدیل می‌کنند؛ کاری که کیمیاگران در خواب می‌دیدند. اما با وجود اینکه علم بشر روز به روز در حال توسعه است، هنوز هم در ذخیره و ثبت دانش ضعیف هستیم و اگر تمدن امروز همانند تمام تمدن‌های گذشته رو به زوال برود، معلوم نیست تا چه اندازه می‌توانیم دستاوردها را برای آیندگان ثبت و ضبط کنیم.
البته اگر فاجعه‌ای آنقدر عظیم رخ دهد که کل نسل بشر را نابود کند، مثلا برخورد سیاره‌ای با زمین، این حرف‌ها دیگر اهمیتی ندارد.
بیایید فرض کنیم که فجعه‌ای کوچک‌تر رخ دهد و مثلا ساختمان‌ها سر پا بماند و از نسل بشر هم تعدادی کافی زنده بماند تا چند دهه یا چند قرن بعد، تمدن را بازسازی کند. برای مثال فرض کنیم که سیستم مالی جهانی از هم بپاشد یا یک ویروس جدید بخش عمده جمعیت جهان را از پا درآورد یا یک طوفان خورشیدی شبکه برق شمال آمریکا را نابود کند.
حالا به هر دلیلی اگر برق بانک های کامپیوتری که دانش بشری در آنها ذخیره شده قطع شود، دیگر مردم از این بانک‌ها مراقبت نکنند و صنایع، ریزتراشه و درایور نسازند، دانش ما تا چه زمانی باقی خواهد ماند و بازماندگان یک فاجعه، چگونه می‌توانند دانش دهه‌ها یا قرن ها پیش را احیا نند؟
فاجعه Fogbank
حتی اگر فاجعه ای رخ ندهد، از دست رفتن دانش بشری یک معضل بزرگ است. بشر امروزی بیش از پیش دانش تولید می کند، ولی مساله آنجاست که آن را در رسانه های نامطمئن ذخیره می کند. البته بیشتر اطلاعات در شرف نابودی ضروری نیست و نسل های آینده شاید بی وجود عکس ها و تصاویر خانوادگی امروزی هم می تواند به حیاتش ادامه دهد؛ اما بخشی از این اطلاعات هم مهم است. به طور مثال در سال 2008، ایالات متحده متوجه شد که برخی رموز ساخت کلاهک های هسته‌ای را به دست فراموشی سپرده است. در این حادثه که به Fogbank موسوم است، رکوردهای اطلاعاتی به طور مناسبی نگهداری نشد و بسیاری از پرسنل کلیدی یا بازنشسته شده و یا مسوولیت خود را در این آژانس از دست داده بودند. آمریکا برای جبران این ناکامی و احیای دوباره برنامه کلاهک سازی، هزینه ای بالغ بر 69 میلیون دلار متحمل شد.
در شرایط کنونی، میراث دانش بشری وابستگی زیادی به هارد درایو (فناوری که مسوولیت حافظه اجتماعی مان را بر عهده دارد) پیدا کرده است. هر چیزی از آخرین اسکن های ژنوم تا رکوردهای بانکی و دولتی و اطلاعات شخصی در هارد درایوها جا گرفته اند و حجم وسیعی از آنها در داخل سرورهایی است که مراکز داده نام دارد. اما هارد درایوها هیچ گاه برای ذخیره طولانی مدت اطلاعات طراحی نشده اند و هیچ کس نمی داند که این طلاعات تا کی روی آنها باقی می ماند.
کوین مورل امانتدار موزه ملی رایانش در بریتانیا که اخیرا توانسته یک هارد درایو 450 مگابایتی را که از دهه 1980 تاکنون بلااستفاده مانده بود، به کار بگیرد، گفت که برای گرفتن اطلاعات از این هارد درایو با مشکلی مواجه نشده است. اما درایوهای مدرن این قابلیت را ندارند. تراکم ذخیره سازی روی هارد درایوها هم اکنون از 200 گیگابیت در هر اینچ مربع هم فراتر رفته است. البته درایوهای امروزی برای بازیابی اطلاعات سکتورهای کوچک تنظیم شده اند، اما به همین نسبت هرچه خطا در سکتور کوچک‌تری صورت بگیرد، با افزایش حجم ذخیره سازی، اطلاعات بیش‌تری هم در مرض خطر نابودی قرار می گیرد.
از آن بدتر، حافظه های فلش که هر روز فراگیرتر می شود، حتی امنیت هارد درایو را ندارد و اینکه تا چه مدت اطلاعات و داده ها را نگهداری می کند، مشخص نیست و هیچ آزمون مستقلی در این زمینه انجام نشده است.
جو ایراچی که در مورد قابلیت اطمینان رسانه های دیجیتال تحقیق می‌کند، می‌گوید: از عمده اطلاعات مهم، پشتیبان تهیه می‌شود، اما فرمت های پشتیبان گیری مثل نوارهای مغناطیسی و دیسک های نوری حتی برای پنج سال هم قابل اطمینان نیست. او در بررسی های خود این ابزارهای ذخیره سازی را در معرض گرما و رطوبت قرار داده و می گوید: مطمئن ترین ابزار، CDهایی است ه لایه بازتابشی طلایی و رنگ آمیزی فتالوسیانین دارند که می توانند تا 100 سال اطلاعات را حفظ کنند. اما در سایر رسانه ها این مدت از 5 تا 10 سال فراتر نمی‌رود.
مشکل دیگری که دانشمندان ناسا از آن با عنوان «عظیم» یاد می‌کنند، بازیابی داده‌های خام از روی نوارهای مغناطیسی قدیمی است که به گفته آنان در یک مورد، بازیابی اطلاعات با فرمول‌های خاص و تبدیل به فرمتی مورد استفاده خاص نزدیک به سه ماه وقت برده است.
حال اگر دانشمندان علاقه‌مند امروز با تمامی امکانات و بودجه تحقیقاتی کلان برای بازیابی اطلاعاتی که به خوبی نگهداری شده به این همه زمان نیاز دارند، نسل پس از فاجعه احتمالی چه باید بکند؟ نسلی که احتمالا نه پول دارد و نه امکانات آزمایشگاهی.
راهبرد کنونی برای ذخیره سازی داده‌های حیاتی، ذخیره آنها در کپی‌های متعدد و در نقاط مختلف و حتی در فرمت‌های گوناگون است. این راهبرد ممکن است دانش بشری را در شرایط بحران‌های منطقه‌ای همچون زلزله و طوفان حفظ کند اما در مورد یک فاجعه فراگیر شرایط متفاوت است. الکساندر روز، رییس مرکز The long Now Foundation در کالیفرنیا می‌گوید: هیچ استاندارد دیجیتالی نیست که بتواند در دراز مدت قابل اطمینان باشد.
بخشی دیگر از مشکل این است که هیچ بازاری ابدی نیست و اطلاعات ذخیره شده در قالب‌هایی مثل بارکد در مانی که نیاز تجاری نباشد از بین می‌رود. شاید تنها قالب داده‌ای دیجیتالی که بتواند با “کاغذ” رقابت بکند، “دیسک روزتا” (Rosetta Disk) باشد که توصیفات و متون را به هزار زبان ذخیره می‌کند. دیسک‌های نیکلی هم برای ذخیره اطلاعات در فضاهای میکروسکوپی در دست ساخت است.
اما اگر بالاخره راه مناسب برای ذخیره‌سازی طولانی مدت اطلاعات دیجیتالی یافته شود، باز هم این سوال مطرح است که چه اطلاعاتی را باید نگهداری کنیم و چگونه آن را امن و قابل بازیابی بگردانیم.
منبع : فناوران
