نام نویسنده: سونيتا سراب‌پور
وقتی خبر ادغام وزارت راه و وزارت ارتباطات با تعجب بین همه دهان‌به‌دهان گشت، تصور اولیه این بود که یک خبر غیر واقعی اعلام شده است، اما پس از مدتی مشخص شد نه تنها خبر غیرواقعی نیست، بلکه عزم جدی نیز در این مورد وجود دارد.
همین موضوع باعث بروز نظرات مخالف و موافق فراوانی در این زمینه شد. نظراتی از توسعه خصوصی‌سازی و کوچک‌سازی دولت تا ضربه به ICT دو سوی این ماجرا است.
ادغام و پیشرفت بخش خصوصی
هفته گذشته سخنگوي كميسيون صنايع و معادن مجلس از تشكيل دو وزارتخانه جديد با نام‌هاي «صنايع و تجارت» و «حمل‌ونقل و ارتباطات» خبر داد. علي‌اصغر يوسف‌نژاد، اظهار داشته بود که در جلسه كميسيون صنايع و معادن، بحث ادغام وزارت صنايع و معادن با وزارت بازرگاني و سازمان صنايع‌دستي و صنايع روستايي و تشكيل وزارت «صنايع و تجارت» تصويب شده است. همچنین از آن سو نیز اعضاي اين كميسيون راي به ادغام وزارتخانه‌هاي ارتباطات و فناوري اطلاعات با راه و ترابري دادند و تشكيل وزارتخانه جديدي با نام «حمل‌ونقل و ارتباطات» را تصويب كردند. طرح ادغام سازی برخی وزارتخانه‌ها یکی از طرح‌های کوچک‌سازی دولت است که به موجب آن تعداد وزارتخانه‌های کنونی از 22 به 16 وزارتخانه کاهش مي‌یابد. ادغام وزارتخانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات و راه و ترابری در صورت تصویب مجلس در قالب طرح اصلاح ساختار اداری دولت به اجرا گذاشته خواهد شد. این دو وزارتخانه در حالی قرار است با یکدیگر ادغام شوند که موافقان و مخالفانی را نیز در پی دارند. گفته می‌شود که طرح این ادغام‌سازی در سال‌های گذشته نیز مطرح بوده، اما به دلایلی مسکوت مانده بود.
بنابر اظهارات نمایندگان مجلس که اکثرا از موافقان این ادغام سازی نیز به شمر می‌روند، این دو وزارتخانه با یکدیگر سنخیت کامل داشته و با ادغام این دو وزارتخانه تعارضات بین آنها در زمینه توسعه شبکه از بین مي‌رود. به باور این گروه اجرای چنین طرحی توجیه‌پذیر بوده، در عین حال که بحث کوچک سازی دولت نیز مورد توافق همه است.
علی مطهری، مسوول کميته مخابرات مجلس شوراي اسلامي و از موافقان این ادغام‌سازی براین باور است که وظايف وزارتخانه‌هاي راه و ترابري و ارتباطات و فناوري اطلاعات با هم سنخيت دارد و مناسب است، اين دو وزارتخانه با هم ادغام شوند.
مطهری دراین خصوص می‌گوید: «با خصوصي شدن پست، پست‌بانک و مخابرات، ادغام وزارت ارتباطات با وزارت راه توجيه پذير شده است و با ادغام اين دو وزارتخانه، تعارضاتي که بين آنها در زمينه توسعه شبکه مخابراتي وجود دارد، از بين خواهد رفت.» به گفته وی، اگر وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات بخواهد به کار خود با ساختار فعلي ادامه دهد، بهترين تصميم ادغام اين وزارتخانه با وزارت راه و ترابري است، ولي چنانچه وزارت ارتباطات بيشتر به جنبه فراموش شده وظايف خود يعني فناوري اطلاعات بپردازد و ماموريت جديد خود را در رابطه با حرکت جهشي در زمينه توسعه فناوري اطلاعات و دولت الکترونيک تعريف کند، وجود وزارتخانه مستقل ارتباطات و فناوري اطلاعات ضرورت پيدا مي‌کند.
رمضانعلی صادق‌زاده، رييس سابق کمسیون مخابرات مجلس و معاون صنایع پیشرفته سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران که این طرح در گذشته و در دوران نمایندگی او نیز مطرح شده بود، در توضیح موافقت خود با این ادغام سازی اظهار می‌دارد: «در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، براساس واگذاری‌هایی که طبق سیاست‌های اصل 44 صورت می‌گیرد، سازمانی به غیر از سازمان رگولاتوری (سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی)، زیرساخت و بخشی از شرکت پست باقی نمی‌ماند و تمامي‌زیرمجموعه‌ها واگذار می‌شوند. بنابراین وزارت ارتباطات تبدیل به مجموعه کوچکی شامل آن سه نهاد یاد شده می‌شود که وظایف سیاست‌گذاری و حاکمیتی ارتباطات مجازی و ارتباطات مربوط به مراسلات پستی را انجام می‌دهد. در بخش وزارت راه نیز سازمان‌هایی که به صورت سیاست‌گذاری و نظارتی باقی می‌مانند، سازمان‌هایی همچون سازمان هواپیمایی (متولی فرودگاه‌های کشور)، سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان حمل‌ونقل (بخش ریلی و جاده‌ای) هستند و سایر زیرمجموعه‌های آنها واگذار می‌شوند.» به باور وی نیاز نیست که ابتدا واگذاری‌هايی صورت بگیرد و سپس دست به ادغام وزارتخانه‌ها زده شود. در واقع همین نوع ادغام سازی به اجرای قانون اصل44 و واگذاری سریع زیرمجموعه‌ها کمک شایانی می‌کند، بنابر آنچه که صادق‌زاده عنوان می‌کن با این ادغام وزارت راه، بخش مربوط به ارتباطات فیزیکی، هوایی، زمینی، دریایی را انجام می‌دهد و وزارت ارتباطات نیز ارتباط فضای مجازی را فراهم می‌کند.
صادق‌زاده همچنین یادآور می‌شود که ادغام این دو وزارتخانه در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا با موفقیت انجام شده و اجراي آن در کشور ما نیز مورد نیاز است و می‌تواند به رشد و توسعه بخش خصوصی کمک شایانی کند.
ادغام و شکست ICT
در کنار کسانی که با طرح ادغام‌سازی دو وزارتخانه ارتباطات و راه‌وترابری موافق هستند و آن را عاملی جهت ارتقای بهره‌وری دستگاه‌های اجرایی و پیشرفت بخش خصوصی عنوان می‌کنند، فعالان و کارشناسای نیز وجود دارند که براین باور هستند که ادغام این دو وزارتخانه بسیار غیرمنطقی است و چیزی جز ضربه زدن به صنعت ICT کشور را به دنبال نخواهد داشت. حسين طالبي، عضو شوراي عالي انفورماتيک با بيان اين كه موضوع ادغام دو وزارتخانه ICT و راه و ترابري باعث بهت و تعجب كارشناسان شده می‌گوید: «اين دو وزارتخانه از جنبه‌هاي مختلفي همچون عملياتي، ماهيتي، مخاطب‌ها، سرويس‌هايي كه ارائه ميشود، تجهيزات و از نظر ساختاري با یکدیگر متفاوت هستند و هیچ سنخیتی نمی‌توانند با یکدیگر داشته باشند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «وزارت راه ارتباط بين شهرها را از طريق جاده برقرار مي‌كند، اما اتباط در وزارت ICT از طريق ارتباطات الكترونيكي برقرار ميشود و از سويي مهندسان و متخصصان اين وزارتخانه نيز از نظر تخصصي با يكديگر كاملا متفاوت هستند و علوم و فنون، كاربران، متخصصان و مهندسان و تخصص آنها با هم تفاوت دارد.»
به باور وی، ادغام وزارتخانه‌هايي كه به لحاظ فعاليت، مشابهت‌هاي بسياري با هم دارند كار درستي است، اما با توجه به اين كه وزارت ICT و مباحث فناوري اطلاعات به عنوان موتور حركت توسعه براي كليه دستگاه‌هاي اجرايي محسوب ميشود، با ادغام آن در وزارتخانه‌اي كه تجهيزات و ماشين‌آلات غول پيكر و افراد آن با عمليات اجرايي فيزيكي در ارتباطند، باعث ميشود فعاليت‌هاي ICT كندتر شود و اين موضوع لطمات و صدمات زيادي به كشور وارد مي‌كند.
طالبی به این نکته اشاره می‌کند از زماني كه IT در وزارت ICT ادغام شده مي‌توان گفت كه فناوري اطلاعات به حالت كما رفته و فعاليت‌هاي توسعه‌اي در اين حوزه كند و در بسياري از جهات متوقف شده، اين در حالي‌‌است كه به جاي جدايي اين دو از هم و تشكيل دو وزارتخانه مستقل تصميم بر ادغام اين وزارتخانه مهم و بزرگ و پيچيده با وزارت راه را گرفتند كه اين موضوع عجيب است. به باور برخی از فعالان این دو حوزه، با توجه به اینکه دو وزارتخانه راه و ترابری و ارتباطات زیرساخت و تخصص مجزایی دارند، ادغام این دو معقول و منطقی نیست و منجر به شکست خواهد شد. محمود رستم‌افشار كارشناس حمل و نقل، در گفت‌وگویی ضمن تصدیق این نظر تصریح کرده بود که هر چند كه اين دو وزارتخانه هر دو برقراركننده و اتصال‌دهنده هستند، اما ساختار و تخصص كاملا جداگانه‌اي دارند كه مديريت واحد بر آن نتيجه‌‌بخش نخواهد بود.
وي در ادامه افزوده بود که وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات مجموعه‌اي تخصصي و پيچيده است. وزارت راه‌و‌ترابري نيز برنامه‌هاي ساخت و توسعه و طرح‌هاي مختلف و گسترده‌اي دارد كه هم‌اكنون عمده فعاليت‌ها و اجراي طرح‌ها با مشكلاتي مواجه است كه اگر با وزارتخانه گسترده، تخصصي و غيرمرتط ديگري همچون ارتباطات ادغام شود، مشكلات آن چندين برابر خواهد شد و نهايتا منجر به شكست و افت عملكرد دو بخش ميشود. به باور این کارشناس نمي‌توان اين دو وزارتخانه را تحت لواي يك مديريت واحد اداره كرد.
فراموشی فناوری اطلاعات
یکی از مسائلی که در ادغام این دو وزارتخانه به فراموشی سپرده شده است، فناوری اطلاعات است، چرا که در مطرح شدن این طرح بیشتر صحبت از ارتباطات است تا فناوری اطلاعات. به باور اکثر فعالان تا این زمان که نام این وزارتخانه، وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات بود به صنعت آی‌تی کشور توجه ویژه‌ای نمی‌شد و حال با ادغام این وزارتخانه در وزارت راه و ترابری مشخص نیست که حوزه آی‌تی کشور به چه سرنوشتی دچار خواهد شد.
عباس پورخصالیان، کارشناس در حوزه مخابرات، به فراموشی سپردن حوزه فناوری اطلاعات در کشور را به کم کاری وزیر این وزارتخانه ارتباط می‌دهد و می‌افزاید: «اینکه چرا بیشتر توجه کشور ما روی ارتباطات است تا فناوری اطلاعات به قصور و غفلت مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برمی‌گردد. در واقع مسوولان این وزارتخانه بیشتر ارتباطی فکر می‌کنند. انتظار می‌رفت غفلت به وجود آمده در دوره آقای سلیمانی برطرف شود که متاسفانه نه تنها این غفلت برطرف نشده، بلکه اوضاع این حوزه بیش از بیش دچار دگرگونی و بی‌ثباتی شده است.» به باور این کارشناس، اگر روی این ادغام سازی همه جانبه کار و مطالعات منطقی و درستی انجام شود، می‌توان این امید را داشت که کندی پیش آمده در حوزه ای تی کشور را جبران كند.
پورخصالیان معتقد است که این ادغام‌سازی نباید به صنعت ای‌تی کشور صدمه وارد کند و این فکر که ادغام این دو وزارتخانه به ضرر آی تی کشور تمام خواهد شد به وابستگی‌های غیراصولی قبلی برمی‌گردد که اگر این نهاد از وزارتخانه جدا شود، به بلوغ خواهد رسید.
منبع : دنیای اقتصاد
