پرویز رحمتی رییس منتخب شورای مرکزی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور، به نمایندگی از صنف فناوری اطلاعات، در نامه‌ای به کاندیداهای ریاست جمهوری دوره دهم، از آنها خواسته است در قالب پاسخ‌های خود به 30 سوال اهالی صنف، جهت‌گیری برنامه‌های خود در حوزه IT را مشخص کنند.
رحمتی همچنین به کاندیداها وعده داده پاسخ‌های آنان عینا از طریق پورتال‌ها و رسانه‌های تخصصی IT منتشر شود.
سی سوال بخش خصوصی حوزه فناوری اطلاعات از رییس جمهور آینده را می‌خوانید.
***
نامزد محترم رياست جمهوري
تا برگزاري دهمين انتخابات رياست جمهوري كمتر از شش هفته زمان باقي است و اين در حالي است كه پس از برگزاري ده‌ها انتخابات در سطوح مختلف، امروز ديگر همه جناح‌هاي سياسي و شركت‌كنندگان در انتخابات به اين نكته پي برده‌اند كه آن چه باعث جلب مردم مي‌شود، صرف گرايش سياسي نامزدها نيست، بلكه جهت‌گيري درست در جهت توسعه اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي كشور و رفع مشكلات و تنگناها دقيقا همان چيزي است كه مردم در انتخاب گزينه خود بدان توجه خواهند كرد.
نقش كليدي فناوري اطلاعات در توسعه و رشد اقتصادي، اجتماعي فرهنگي و سياسي كشور و حل معضلات مربوطه باعث مي‌شود كه ديدگاه و برنامه رييس جمهور آينده در خصوص اين فناوري از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشد. به همين دليل سازمان نظام صنفي رايانه‌اي كشور كه به عنوان اصلي‌ترين نهاد غيردولتي فناوري اطلاعات كشور دربرگيرنده طيف گسترده‌اي از فعالان اقتصادي اين صنعت است، وظيفه خود مي‌داند با كمك به نامزدهاي محترم در تبيين ديدگاه‌هايشان در خصوص فناوري اطلاعات، نسبت به شفا‌ف‌سازي اين امر در سطح ملي اقدام كند. لذا در اين يادداشت مختصر با تاكيد بر كليدي‌ترين مسايل مرتبط با فناوري اطلاعات، با طرح سوالاتي مشخص، درصدد است تا ديدگاه‌ها و نظرات نامزدهاي محترم را در ارتباط با آن مسايل جمع‌آوري كرده و سپس آنها را به طريق مقتضي در اختيار هزاران فعال اين صنعت و ديگر آحاد مردم ايران قرار دهد:
1- رويكرد به بخش خصوصي
امروز پس از يك دوره بي‌عنايتي به نقش كليدي و مهم بخش خصوصي كه منجر به تصدي‌گري گسترده دولت در امور اقتصادي كشور شد، همه مسوولان نظام بر اهميت اين بخش تاكيد داشته و خواستار وجود بخش خصوصي قوي و فعال و احراز نقشي تعيين كننده توسط آن در اقتصاد هستند. از همين رو است كه در راستاي سياست‌هاي اجرايي و قانون اصل 44، هدف‌گذاري ارزشمند و اميدآفريني صورت گرفته و نگاه ويژه‌اي به تقويت بخش خصوصي و تعاوني شده است. اما به‌‌رغم اين توجهات هنوز كاستي‌هايي جدي در اين زمينه شاهده مي‌شود و سرعت اجراي آن بسيار كند است. در اين ارتباط سوالات زير مطرح است:
1-1- مطابق قانون برنامه پنج ساله چهارم مقرر شده بود كه سالانه 20% از تصدي‌گري دستگاه‌ها و سازمان‌هاي دولتي كاسته شود و به حجم فعاليت‌هاي بخش خصوصي و همچنين تعاوني اضافه شود، در حاليكه متاسفانه اين هدف‌گذاري درست و اميدبخش، جامه عمل نپوشيده است. دلايل اين عدم توفيق را چه مي‌دانيد و چه برنامه‌اي براي تحقق آن در صورت انتخاب داريد؟
2-1- تجربه بخش قابل توجهي از دولت‌هاي گذشته نشان مي‌دهد كه در كنار سازمان‌هاي مردم نهاد با پشتوانه قانوني برخي دستگاه‌هاي دولتي ساختارهاي موازي تحت امر و داراي تداخل وظايف با سازمان‌هاي موجود ايجاد كرده‌اند و يا آنها را مورد حمايت جدي قرار داده‌اند. راهكار پيشنهادي شما براي برون رفت از اين وضعيت چيست و چه برنامه‌اي در اين زمينه داريد؟
3-1- به نظر شما، نوع و ميزان حمايت از فعاليت‌هاي بخش خصوصي در مقابل بنگاه‌هاي دولتي و شركت‌هاي خارجي چگونه بايد باشد؟ نقش سازمان‌هاي مردم نهاد نظير «سازمان نظام صنفي رايانه‌اي كشور» در اين خصوص و همچنين برنامه‌ريزي و هدايت بخش خصوصي چيست؟ آيا در ارتباط با سازمان‌هاي غيردولتي برنامه خاصي داريد؟
4-1- از مداخله مديران و مسوولان دولتي كشور در تملك (پيدا و پنهان) سهام خش خصوصي و يا سهم خواهي و تحت تاثير قرار دادن آنان با روش‌هاي گوناگون، چگونه جلوگيري خواهيد كرد؟
2- توسعه اقتصادي
الگوي توسعه اقتصادي از جمله مهم‌ترين مسايلي است كه هر نامزد لازم است ديد، راهبرد و برنامه خود را نسبت به آن روشن كند. در اين ارتباط سوالات زير مطرح است:
1-2- ديدگاه شما نسبت به اقتصاد دانش‌محور (Knowledge Based Economy) چيست؟ آيا به نظر شما مي‌توان اقتصاد كشور را بدان سو سوق داد؟ در صورت وجود پاسخ مثبت، برنامه حضرتعالي در اين خصوص كدام است؟ همچنين در صورت وجود پاسخ منفي، ممكن است بفرماييد كشور ما در قرن بيست و يكم با چه ابزاري و چگونه در محيط بين‌المللي به رقابت و تنازع خواهد پرداخت؟
2-2- در توسعه اقتصادي، براي فاوا نقش‌هاي متفاوتي را قايل شده‌اند كه همگي دال بر اهميت فوق‌العاده آن در توسعه هستند. آيا رويكرد شما به اين صنعت بيش‌تر متكي به ظرفيت توانمندسازي بخش‌هاي اصلي اقتصادي كشور است و يا عمدتا به آن در جايگاه بخشي و ظرفيت بالاي توسعه‌يابي آن در مقياس بخش توجه داريد؟
3-2- با توجه به اينكه مهم‌ترين مجراي تاثيرگذاري فاوا در اقتصاد، تجارت الكترونيكي (eCommerce) و كسب و كار الكترونيكي (eBusiness) است و در اين خصوص علي‌رغم تلاش‌هاي مثبت صورت گرفته در سال‌هاي گذشته، از جمله عقب‌افتاده‌ترين كشورهاي داراي عقب افتادگي جدي محسوب مي‌گرديم، ديد و برنامه جنابعالي در خصوص توسعه تجارت الكترونيكي و كسب‌وكار الكترونيكي چيست؟
4-2- تحقق اقتصاد دانش‌محور مستلزم وجود بستر مناسب براي نوآوري، توليد فناوري و محصولات جديد و بديع است. يكي از مهم‌ترين لوازم و پيش‌نيازهاي اين امر، بلوغ و گستردگي بازار سرمايه از طريق ايجاد بازارهاي خاص و به خصوص بازار سرمايه مربوط به صنايع پيشرفته است. اين بازار كه داراي ويژگي‌هاي خاص خود است، در كنار خود به نهادهاي سرمايه‌گذاري خطرپذير (VC) و همچنين قانون تجارت متناسب با نيازهاي عصر صنايع و شركت‌هاي فناوري پيشرفته نياز دارد. برنامه جنابعالي براي توسعه بازار سرمايه در ايران چيست؟ نگاه شما به نهادهاي سرمايه‌گذاري خطرپذير در صنايع پيشرفته از جمله فناوري اطلاعات چيست؟ در ارتباط با قانون تجارت و اصلاحات مورد نياز آن چه مي‌انديشيد و چگونه عمل خواهيد كرد؟
5-2- يكي از مهم‌ترين مشكلات كشور ما، بهره‌وري بسيار اندك آن است. به نظر شما فاوا چه نقشي در افزايش بهره‌وري ملي ايران مي‌تواند داشته باشد؟ برنامه شما در اين خصوص چيست؟
3- تعامل جهاني
يكي از واقعيت‌هاي جهان امروز حركت نسبتا سريع در زمينه توسعه تعاملات بين‌المللي است. به‌‌رغم آنكه فرآيند اين گسترش عمدتا معلول نقش جدي فاوا در ساده، گسترده و ارزان شدن ارتباطات است، اما از طرف ديگر ميزان سرعت و استفاده كشورها از نتايج آن تحت تاثير عواملي چون باز يا بسته بودن اقتصاد و نوع تعامل يك كشور با ساير كشورها قرار دارد. در اين خصوص سوالات زير مطرح است:
1-3- بر اساس شاخص‌هاي بين‌المللي موجود، اقتصاد ايران يكي از اقتصادهاي بسته و بعضا غيرشفاف نسبت به برخي كشورهاي ديگر جهان است. نظر و برنامه حضرتعالي در خصوص تغيير اين شرايط چيست؟
2-3- توسعه اقتصادي مستلزم سرمايه‌گذاري است و سرمايه‌گذاري خود محتاج منابع مالي. از جمله اين منابع مي‌توان از سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي نام برد. اين نوع سرمايه‌گذاري كه علاوه بر منابع مالي با خود مديريت و دانش طرف خارجي را نيز به همراه مي‌آورد، مورد علاقه بسياري از كشورهاي جهان است. متاسفانه شاخص‌هاي موجود منطقه‌اي و جهاني نشان مي‌دهد كه ايران در رده‌هاي مناسب جذب چنين سرمايه‌گذاري‌هايي قرار ندارد. برنامه شما براي حل اين مشكل چيست؟
4- توسعه صنعتي
يكي از اركان مهم توسعه اقتصادي توسعه صنعتي است. در ارتباط با توسعه صنعتي نيز همانند توسعه اقتصادي ديدگاه‌ها و رويكردهاي متفاوتي وجود دارد. در طي سال‌هاي پس از انقلاب با توجه به جهت‌گيري نظام در خصوص حمايت از توليدات داخلي، در اين زمينه اقدامات و سياست‌هاي مختلفي به خدمت گرفته شدند. اره‌اي از اين سياست‌ها موجب رشد و اعتلاي صنايع داخلي شد و پاره‌اي ديگر نيز آثاري منفي مانند رانت‌خواري يا افت كيفيت محصولات داخلي را با خود به همراه آورد. در نتيجه، جهت‌گيري‌هاي دولت آينده در ارتباط با توسعه صنعتي براي همه دست‌اندركاران صنعت از جمله فعالان اين صنعت حايز اهميت بسيار است. لذا در خصوص صنعت سوالات زير مطرح است:
1-4- الگوي توسعه صنعتي شما چيست؟ صنايع مورد تمركز از ديد شما كدامند؟
2-4- جايگاه رقابت در توسعه صنعتي چيست؟ رقابت سالم و سازوكارهاي ايجاد آن كدامند؟ نقش انحصارات در اقتصاد ما و پارادوكس نياز به بنگاه‌هاي بزرگ اقتصادي و ممانعت از اياد انحصار در كشور را چگونه تحليل مي‌فرماييد؟
3-4- ممكن است بفرماييد ديد جنابعالي در مورد نقش و اهميت بنگاه‌هاي كوچك و متوسط (SME) در اقتصاد ما چيست؟ چه برنامه‌هايي براي حمايت از آنها در دستور كار خود داريد؟ چگونه روابط بنگاه‌هاي بزرگ با شركت‌هاي كوچك و متوسط را تنظيم خواهيد كرد؟
4-4- بر اساس گمانه‌زني‌هاي متكي به تجارب كارشناسي در پنج ساله آتي براي حركت در مسير ترسيم شده چشم‌انداز بيست ساله و برنامه در شرف تدوين پنج ساله پنجم، صنعت فناوري اطلاعات بايستي از رشدي حداقل دو برابر صنعت ارتباطات و قريب 6 برابر رشد اقتصادي پيش‌بيني شده سالانه برخوردار باشد. يعني حداقل سالانه 46 درصد رشد كند. با توجه به اين هدف چالش‌برانگيز صنعت فناوري اطلاعات چه جايگاهي در برنامه‌هاي شما دارد و چگونه امكان تحقق اين رشد شتابان را در برنامه‌هايتان پيش‌بيني كرده‌ايد؟
5-4- در دو دهه اخير بسياري از كشورهاي جهان سرمايه‌گذاري‌هاي وسيعي را در زمينه توليد داخلي و توسعه صادرات نرم‌افزار انجام داده‌اند. با توجه به اينكه كشور ما داراي جمعيت جوان و با استعدادي است كه دستاوردهاي درخشان نيز در آوردگاه‌هاي علمي جهان به دست آورده است و از طرفي سازمان توسعه تجارت نيز در اين خصوص در راستاي استراتژي جهش صادراتي رشد سالانه صددرصد را براي نيل به يك ميليارد دلار صادرات نرم‌افزار پيش‌بيني كرده است، نظر و برنامه حضرتعالي در مورد توسعه بازار و صادرات نرم‌افزار چيست؟ اگر اين امر را ممكن تلقي مي‌كنيد، رويكرد شما توانمندسازي صنعت نرم‌افزار داخلي و سپس توسعه صادرات آن است و يا رويكرد مستقيم و معطوف به بازارهاي هدف خارجي را در دستور كار قرار مي‌دهيد؟
5- توسعه منابع انساني
وجود خيل عظيم جوانان از يك طرف پتانسيل رشد در صنايع پيشرفته را فراهم آورده و از ديگر سو كشور را با معضل بيكاري و به تبع آن ساير معضلات اجتماعي منتج از بيكاري مي‌تواند دچار كند. اگرچه در طي ساليان پس از انقلاب، كشور توانسته تا شاخص‌اي توسعه انساني نظير نرخ باسوادي و شاخص نسبت دانشجويان به كل جمعيت و امثالهم را به طرز چشمگيري بهبود بخشد، اما اكنون با دو مساله مهم روبه‌رو است. از يك سو در سال‌هاي اخير شاخص‌هاي جديدي (نظير سواد انفورماتيكي) مطرح شده است كه لازم است در مورد آنها نيز برنامه‌ريزي و بهبود صورت پذيرد و از طرف ديگر توسعه منابع انساني در پي خود نيازمند توليد شغل در سطحي مناسب نيز است. در خصوص اين محور سوالات زير مطرح است:
1-5- امروزه مهارت رايانه‌اي تبديل به يك مهارت پايه‌اي براي تصدي هر شغلي شده و بنابراين از آن با نام «سواد انفورماتيكي» ياد مي‌شود. براي توسعه سطح سواد انفورمايكي در جامعه و ارتقاي جدي پارامترهاي كمي و كيفي آن چه برنامه‌اي داريد؟
2-5- با توجه به امكان اشتغال نيروهاي جوان در صنعت فاوا با هزينه‌هاي به مراتب پايين‌تر از ساير صنايع سرمايه به نظر جنابعالي از اين صنعت در جهت افزايش و اشتغال و كاهش يا تخفيف مشكل بيكاري در كشور چگونه مي‌توان سود جست؟
3-5- آموزش الكترونيكي (eLearning) يكي از پديده‌ها و نتايج كاربرد فاوا در حوزه آموزش است كه از يك طرف امكان آموزش در همه نقاط و همه زمان‌ها را فراهم آورده و از طرف ديگر به شدت از هزينه‌هاي آموزش كاسته است. برنامه جنابعالي براي توسعه آموزش الكترونيكي و استفاده از آن در توسعه مناع انساني كشور چيست؟
6- توسعه علمي
اقتصاد دانش‌محور بدون توسعه علمي ممكن نيست. توسعه علمي از يك طرف به نوآوري در توليد فناوري منجر شده و از طرف ديگر به طور مستقيم بر نوآوري در توليد كالا و ارايه خدمات تاثير مي‌گذارد. بدين ترتيب اقتصاد دانش محور با تكيه بر توسعه علمي و تحقيق و توسعه مداوم، عنصر مهم نوآوري را در درون خود به صورت ذاتي دارا است.
آنچه در توسعه علمي توليد مي‌شود دانش، فناوري و نرم‌افزار يا به ديگر سخن اموال فكري است. اما دارايي‌هاي فكري تنها در صورتي كه كشور داراي زيرساخت مالكيت فكري بوده و از دارندگان چنين اموالي به شايستگي حمايت كند، تويد ثروت كرده و از اين طريق به توسعه اقتصادي كشور كمك مي‌كند.
بنابراين صرف پرداختن به پژوهش و تلاش براي نوآوري منجر به توسعه اقتصادي نمي‌شود. سرمايه‌گذاري در تحقيق و توسعه در كشوري كه داراي زيرساخت‌هاي مناسب مالكيت‌هاي فكري نيست، باعث تشديد فرار مغزها در آن كشور مي‌شود.
زيرا از يك طرف كشور دانشمند و مهندس توليد كرده ولي از طرف ديگر قادر به حفظ و نگهداري آنان نيست. از اين رو است كه كشوري مثل ژاپن اگرچه داراي قوي‌ترين ساختارها و بنيادها در زمينه اموال فكري است، ولي در مقايسه با آمريكا، وضع موجود خود را مناسب ارزيابي نكرده و يك برنامه ملي براي جبران عقبماندگي خود تهيه و به موقع اجرا گذاشته است.
متاسفانه در ارتباط با دارايي‌هاي فكري نيز كشور ما داراي كاستي‌هاي بسيار و عميق بوده و از جمله كشورهاي مساله‌دار در اين خصوص محسوب مي‌شود.
بنابراين، رفع كاستي‌هاي موجود در خصوص زيرساخت‌هاي مالكيت فكري و حمايت جدي از اين نوع دارايي‌ها، صرفا مربوط به صنعت فاوا و به ويژه نرم‌افزار نبوده، بلكه گام مهمي در جهت ايجاد اقتصاد دانش‌محور محسوب مي‌شود.
با توجه به نكات فوق، سوالات زير مطرح است:
1-6- نگاه جنابعالي به مساله مالكيت‌هاي فكري مثل حق تكثير (Copyright)، حق اختراع و غيره چيست؟ آيا فكر مي‌كنيد از دارندگان چنين اموالي در مقابل سواستفاده و سرقت دارايي‌هايشان حمايت كافي به عمل مي‌آيد؟
2-6- برنامه شما براي ايجاد و توسعه زيرساخت مالكيت فكري در كشور چيست؟ با توجه به عدم تحقق اهداف برنامه چهارم در اين زمينه چه راهكارهايي را پيشنهاد مي‌كنيد؟
3-6- هرچند به دليل شرايط بحران اقتصادي جهاني پديده فرار مغزها در وضعيت حاضر روند فزاينده نداشته ليكن براي جلوگيري از آثار منفي اين پديده كه در سنوات گذشته منابع ارزشمند داخلي را دست خوش ريزش و تعديل كرده است، نظر حضرتعالي در خصوص مشكل فرار مغزها چيست و برنامه شما براي حل اين مشكل كدام است؟
7- توسعه اجتماعي و فرهنگي
گستردي مسايل حوزه اجتماع و فرهنگ و تاثيرات عميقي كه تصميمات در اين حوزه بر ساير حوزه‌ها از جمله حوزه اقتصاد و علم مي‌گذارد، از يك طرف و تاثير فراگير فاوا بر حوزه‌هاي مذكور سوالات زير را مطرح مي‌كند:
1-7- نظر شما در مورد مساله شكاف اطلاعاتي در درون كشور (شكاف بين مناطق جغرافيايي مختلف، شكاف بين طبقات اجتماعي مختلف و غيره) و ميزان جديت و اهميت آن در ايران چيست؟ آيا برنامه خاصي در اين خصوص داريد؟
2-7- ديد جنابعالي در خصوص ماهيت رسانه‌اي اينترنت و مسايلي نظير ميزان و شكل كنترل آن، حق مردم در دسترسي به اطلاعات، لزوم وجود شفافيت و تاثير اين امر بر كاهش فساد اداري چيست؟ برنامه شما براي تشويق توليد محتواي بومي براي مردم ايران و محتواي جهاني براي مخاطبان خارجي كدام است؟
3-7- نظر حضرتعالي در خصوص جامعه اطلاعاتي و مباحث مرتبط با آن مثل «امنيت»، «حريم خصوصي» و قوانين و مقررات در فضاي اطلاعاتي و حق تامين پهناي باند توسط بخش خصوصي با اعمال كنترل‌هاي حاكميتي چيست؟ آيا برنامه خاصي در اين زمينه داريد؟
4-7- در خصوص فرهنگ ايران اسلامي در فضاي اطلاعاتي و مباحث مرتبط (تاثيرات فرهنگ از جامعه اطلاعاتي، تهاجم فرهنگي، فرصت توسعه فرهنگي، مباحث مربوط به فيلترينگ، شكل و ميزان فيلترينگ، چگونگي مصون داشتن جامعه از آسيب‌هاي فرهنگي و در عين حال استفاده بهينه از فرصت‌هاي به دست آمده) چه مي‌انديشيد و برنامه‌تان چيست؟
8- نقش دولت
در همه كشورهاي دنيا، دولت نقش مهمي را در زندگي مردم ايفا مي‌كند. اين نقش در كشورهايي مثل ايران كه دولت با تصدي‌گري فزاينده، نقش بسيار پررنگ‌تري نيز در حيات اقتصادي اجتماعي افراد يافته، از اهميت بيش‌تري برخوردار است.
از اين رو است كه مسايل مرتبط با دولت نظير نقش‌هاي سه‌گانه آن (مديريت جامعه، خدمت‌رساني، تصدي‌گري) نوع و ميزان تصدي‌گري دولت در امور اقتصادي و اجتماعي، شفافيت عملكرد، فساد اداري، پاسخگو بودن، ساختار و سازمان دولت و ميزان بهره‌وري در آن، شكل مشاكت مردم در تصميماتي كه دولت اتخاذ مي‌كند و غيره از اهميت فوق‌العاده براي مردم برخوردار است.
فاوا در حوزه دولت نيز تاثيرات مثبت عميقي بر جاي گذاشته و در همه موارد بر شمرده شده در بالا توانسته تاثيرات مثبت خود را نشان دهد. به علاوه، امكانات گسترده ارتباطي موجود و حركت به سمت جامعه اطلاعاتي، باعث شده تا ساختار فعلي دولت‌ها پاسخگوي نيازهاي جامعه‌اي كه در حال شكل گرفتن است، نباشد.
در نتيجه، شكل دولت كه زماني منتسكيو آن را بر مبناي وجود سه قوه مستقل از يكديگر تعريف كرده بود، امروز به چالش كشيده شده و در حال تغيير و تحول است. مهم‌ترين جنبه اين تغيير، مشاركت متقيم‌تر و بسيار گسترده‌تر مردم در امور مربوط به اداره جامعه‌اي است كه در آن زندگي مي‌كنند.
اين امر از يك طرف، نظارت مردم بر عملكرد قواي مجريه و قضاييه را جدي‌تر و پررنگ‌تر كرده و از طرف ديگر باعث شده تا مردم مستقيما بر تصميماتي كه نمايندگانشان در قوه مقننه مي‌گيرند تاثير بگذارند. بر مبناي چنين تعاملي است كه عده‌اي پيش‌بيني مي‌كنند در آينده‌اي نه‌چندان دور شيوه قانونگذاري نسبت به شيوه امروز تغيير زيادي خواهد كرد. در خصوص موارد فوق، سوالات زير مطرح است:
1-8- در خصوص ميزان تحقق اهداف دولت الكترونيكي، مطالعات و طبقه‌بندي‌هاي جهاني نشان مي‌دهد كه ايران در جهان و در منطقه از جايگاه مورد انتظار و درخور برخوردار نيست. برنامه شما براي تحقق دولت الكترونيكي و بهبود وضعيت ايران در مقايسه با ساير كشورها چيست؟
2-8- نظر جنابعالي در خصوص مفاهيمي مانند فرصت برابر، عدالت در ارجاع كار، شفافيت، پاسخگويي و مسووليت‌پذيري دولت در مقابل بخش خصوصي چيست؟ به نظر شما اين مفاهيم را چگونه مي‌توان در فرآيند خريدهاي دولتي و ارجاع كار توسط آن پياده‌سازي كرد؟
3-8- به نظر حضرتعالي شكل و ماهيت دولت در جامعه اطلاعاتي چگونه بايد باشد؟ برنامه شما در اين خصوص چيست؟
4-8- به لحاظ ساختار، جايگاه فناوري اطلاعات و عالي‌ترين مسوول آن در دولت آينده شما كجا است؟ شايسته سالاري براي انتخاب مديران دولتي در حوزه فاوا را چگونه تعبير مي‌كنيد؟ و اين مهم در دولت آينده شما چه شاخص‌هايي را دربر دارد؟
