نام نویسنده: مريم عسگري
از تغيير و دگرگوني گريزي نيست. هر چه جلوتر مي‌روي تغيير در روال زندگي انسان‌ها، شيوه كسب و كار و حتي ابزارهاي مورد استفاده آنها محسوس‌تر مي‌شود.
ديگر گذشت آن زمان كه مردم يك حلب روغن را با مقداري گندم يا چند قرص نان مبادله مي‌كردند يا زماني كه تجار اجناس خود را بار شتر مي‌كردند و چند ماه كوه و صحرا را طي مي‌كردند تا اجناس را به مقصد رسانده و به فروش رسانند.
امروز عصر تجارت الكترونيك، استفاده از خدمات پستي پيشرفته، سفارش اينترنتي كالا و داد و ستد با ابزارهاي معاملاتي مانند چك و كارت اتباري و… است. در اين دوره و زمانه در بسياري از كشورها مصرف‌كنندگان مي‌توانند به بركت استفاده از اينترنت و فروشگاه‌هاي مجازي و … بدون مراجعه به فروشگاه همچنين بدون حضور واسطه، كالاهاي مورد نياز خود را خريداري كنند.
اين كار چند حسن دارد كه مهم‌ترين آنها ارتباط بدون واسطه مصرف‌كننده با شركت توليدي، خدمات دهنده يا عرضه‌كننده رسمي است.
كاهش ميزان رفت و آمد به منظور خريد كالا، ارسال كالا توسط شركت براي مصرف‌كننده در بسته‌بندي و ضمانت سلامت كالا حين انتقال، از ساير پيامدهاي اين امر است.
متاسفانه در كشور ما چنين سيستم توزيع و خريد و فروشي طرفداران زادي ندارد و شاهد هستيم كه مصرف‌كنندگان براي خريد كالا چندين و چند بار به فروشگاه مراجعه كرده و در نهايت كالاي موردنظر را در بسته‌بندي‌هاي نامناسب به منزل برده و چه‌بسا هنگام حمل كالا مشكلاتي براي آن پيش مي‌آيد.
البته اين مشكل براي حمل كالا از گمرك يا انبار فروشگاه‌ها نيز وجود دارد.
استفاده از ماشين‌آلات نامناسب براي حمل كالا، عدم وجود انبار به ميزان كافي براي نگهداري كالاها، عدم اعتماد خريدار به ارسال كالاي سفارش داده شده يا سفارش اينترنتي و … برخي از اين مشكلات است.
سيستم توزيع نامناسب
اگر براي خريد كالاهاي كامپيوتري سري به مراكز خريد و فروش اين كالا بزنيد. حتي كارتن‌هايي كه تا سقف جلوي مغازه‌ها چيده شده‌اند، چرخ‌هايي كه تعداد زيادي كالا روي آن انباشته شده و به سرعت اين سو و آن سو مي‌روند و وانت‌هايي كه كوهي از تجهيزات كامپيوتري را حمل مي‌كنند توجه شما را به خود جلب كرده است.
به نظر شما با توجه به اين شيوه نگهداري و حمل كالا مي‌توان به سلامت كالاي خريداري شده هرچند با ضمانت‌نامه مطمئن بود؟
از اين‌ها كه بگذريم، هراز چند گاهي اخباري در مورد آتش‌سوزي در انبار كالاهاي مختلف يا وقوع سرقت و … به گوش مي‌رسد كه البته اين اواخر كمتر شاهد چنين اتفاقاتي هستيم.
يك فروشنده در مركز خريد پايتخت د اين زمينه مي‌گويد: كمبود انبار و سيستم صحيح حملونقل مشكل چندان جديدي نيست و سال‌هاست كسبه بازار كامپيوتر با اين مشكل مواجه هستند.
به گفته وي، وقتي اجاره يك مغازه 12 متري از چند ميليون تومان براي يك ماه بيشتر است، وقتي بابت نگهداري كالا در انبار مبلغ زيادي از صاحب كالا اخذ مي‌شود، وقتي گمرك جمهوري اسلامي ايران كالاها را به هر دليلي ترخيص نمي‌كند و بابت مدت توقف كالا در انبار گمرك مبلغ زيادي از واردكننده مطالبه مي‌كند، واردكننده ناچار است خود را به آب و آتش بزند و تحت هر شرايطي كالا را ترخيص كرده و به مغازه برساند تا متحمل پرداخت هزينه اضافي نشود.
يك روشنده ديگر در اين باره مي‌گويد: اين مشكل ناشي از سيستم توزيع نامناسب بازار كامپيوتر است و بارها و بارها اقداماتي در اين زمينه صورت گرفته ولي بي‌فايده بوده است.
به گفته وي، سيستم توزيع در كشور ما يك سيستم سنتي است و اين در حالي است كه بازار كامپيوتر طي سال‌هاي گذشته رشد زيادي كرده و اين سيستم سنتي هرگز نمي‌تواند جوابگوي چنين بازار گسترده‌اي باشد.
در مقابل يك فروشنده ديگر مي‌گويد: در بخش توزيع در كشور شاهد تركيبي از سيستم سنتي و علمي روز جهان هستيم. اما اين به معني اين نسبت كه سيستم توزيع در كشور ما با آنچه در كشورهاي پيشرفته رخ مي‌دهد، همخواني دارد.
دليل هم روشن است، چرا كه فاكتورهاي متفاوتي چون امكانات بازار كامپيوتر و گمركات كشور و بافت‌هاي فرهنگي و اجتماعي وجود دارند كه باعث شده‌اند سيستم توزيع ما نسبت به سال‌هاي گذشته تغيير چنداني نكند.
به گفته وي، براي مصرف كننده‌اي كه براي خريد يك لپ‌تاپ يا مادربورد يا حتي يك موس كوچك بازار را زير و رو مي‌كند، قيمت‌ها را با هم مقايسه مي‌كند و… مراجعه به يك سايت شركتي و سفارش اينترنتي كالا روش چندان مطمئني نيست. همچنين در كشورهاي اروپايي، آمريكايي و حتي بسياري از كشورهاي آسياي جنوب شرقي سيستم توزيع و نحوه انبار و انتقال كالا از انبار به فروشگاه آنچنان پيشرته، امن و كم هزينه است كه هرگز در كشور نمي‌توانيم شاهد چنين سيستمي باشيم.
اين فروشنده معتقد است، بسياري از انبارهايي كه براي نگهداري كالا وجود دارند فضاي كمي را در اختيار صاحب كالا قرار مي‌دهند و وي را ناچار مي‌كنند اجناس خود را روي هم انباشته كند كه در اين صورت كالا دچار اشكال مي‌شود. البته از آنجا كه صاحب كالا براي سرمايه‌اش دل مي‌سوزاند سعي مي‌كند كمترين صدمه به كالا وارد شود. اما انباردار به اين موضوع (حفظ سلامت كالا) توجهي نمي‌كند.
ميرزايي، مسوول فروش مركز كامپيوتر زند نيز مي‌گويد، متاسفانه براي توزيع و فروش كالا چه به همكاران و چه به مصرف كننده از سيستم توزيع سنتي استفاده مي‌شود و تنها استفاده ديجيتالي فروشندگان لپ‌تاپ و كالاهاي كامپيوتري در حال حاضر ارسال ليست موجودي و قيمت‌ها توسط فاكس به همكاران براي ايجاد تعادل در قيمت‌ها يا فروش به همكاران است.
حيدري يك فروشنده كامپيوتر نيز در اين باره مي‌گويد، طي سال‌هاي اخير شكل‌گيري فروشگاه‌هاي متعدد و شركت‌هاي كوچك كامپيوتري باعث ايجاد شرايط رقابتي ناسالم سيستم توزيع بازار كامپيوتر شده است.
به گفته وي عدم برقراري توازن در بازار تاثيرات منفي در سودآوري شركت‌ها داشته و منجر به تغيير نگرش و فعاليت برخي از شركت‌هاي قوي در بخش توزيع شده است. به طوري كه در حال حاضر شركت‌هاي توزيعي جديدي وارد عرصه شده‌اند كه تخصص چنداني در اين امر ندارند. وقوع كلاهبرداري‌هايي كه هر از چند گاهي در بازار رخ مي‌دهد يكي ديگر از نتايج ضعف سيستم كنترل و توزيع بازار است.
به گفته وي، زير ساخت‌هاي اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي نقش به سزايي در اين امر دارد و مشكل بايد در اين بخش‌ها پيگيري شود.
بازار كامپيوتر رو به سوي سيستم توزيع مدرن
در حالي كه بسياري از فعالان بازار كامپيوتر نسبت به سيستم توزيع گله‌مند هستند و معتقدند اين سيستم به دلايل ذكر شده تغييري نمي‌كند، گروه ديگري از واردكنندگان مي‌گويند، سيستم توزيع در كشور رو به سوي تغيير دارد و سيستم توزيع سنتي جوابگوي بازار امروز كامپيوتر نيست.
اميدي، مدير فروش شركت زيگورات در اين رابطه مي‌گويد، سيستم توزيع در بازار كامپيوتر كشور ما سنتي نيست. چرا كه اگر بازار كامپيوتر ما با همان سيستم توزيع سنتي سابق پيش مي‌رفت، بازار رشدي اين چنيني نداشت.
به گفته وي، در اكثر كشورها از شيوه‌هاي نوين توزيع استفاده مي‌شود كه بازار كامپيوتر ايران نيز تا حدودي از اين شيوه پيروي كرده است.
اميدي به شبكه مويرگي توزيع كالا در بازار كامپيوتر ايران اشاره كرد و گفت: امروزه اكثر واردكنندگان، كالا را به تمام نمايندگي‌ها در سطح كشور مي‌فرستند و روال كاري و قيمت‌ها در تمام نقاط كشور يكسان است و شركت واردكننده و نمايندگي رسمي روي تمام نمايندگي‌هاي سطح كشور نظارت دارد.
به گفته وي، با اين شيوه از تعداد افرادي كه كالا را به مقدار زياد از نمايندگي رسمي مي‌خريدند و با قيمت بالاتر به فروش مي‌رساندند كاسته شده است.
اميدي افزود: اخيرا اكثر شركت‌ها به سمت استفاده از سيستم توزيع مويرگي رفته‌اند و تنها فروشگاه‌هاي كوچك از اين روش استفاده نمي‌كنند؛ چرا كه اين روش هزينه‌هايي دارد كه شركت‌هاي كوچك از عهده تقبل آنها بر نمي‌آيند.
بكائي، مدير فروش شركت اپل ايران نيز مي‌گويد، بحث بسته‌بندي صحيح و ارسال كااي سالم از سياست‌هاي شركت اپل است و بسته‌بندي كالاهاي اپل بسيار متفاوت با كالاهاي ساير شركت‌هاست.
همچنين اين شركت براي ارسال كالا به مشتري (در صورتي‌كه مشتري كالا را سفارش دهد و بخواهد برايش ارسال شود) از ماشين‌آلات مطمئن استفاده مي‌كند.
وي در مورد ضمانت سلامت كالا در انبار گفت: وقتي يك لپ‌تاپ اپل قيمتي حدود چهارميليون دارد آيا منطقي است كه واردكننده براي حفظ سلامت آن اقدامي نكند.
تفاوت از زمين تا آسمان
در اينكه بين سيستم توزيع در بازار كامپيوتر ايران و ساير كشورها تفاوت از زمين تا آسمان است، شكي نيست.
راه‌اندازي شبكه مويرگي توزيع، دقت واردكننده در نگهداري كالا، رعايت نكات ايمني در انبارها به‌منظور جلوگيري از آتش‌سوزي، سرقت و… اگرچه اقدامات در خور توجهي است، اما تاكنون نتوانسته است تغييري در سيستم توزيع در بازار رايانه كشور ايجاد كند.
احمد عليپور، عضو هيات‌مديره شركت فراسو و مديرعامل شركت مرواريد لاوان در اين زمينه مي‌گويد: مهم‌ترين تفاوت بين سيستم توزيع بازار ايران و كشورهاي پيشرفته در راه رسيدن كالا از توليدكننده يا واردكننده به مصرف‌كننده است.
به گفته وي، در سيستم توزيع هرچه راه و فاصله بين توليدكننده يا واردكننده با مصرف‌كننده كوتاهتر باشد، بهتر است كه متاسفانه در ايران اين مسر بسيار طولاني و پرواسطه است. اما ما سعي كرده‌ايم با راه‌اندازي فروشگاه‌هاي لاوان به نفع مصرف‌كننده اقدام كنيم. به اين ترتيب كالاها در اين فروشگاه‌ها (لاوان) ارزان‌تر از كالاهايي توسط واسطه‌ها به دست فروشنده و در نهايت مصرف‌كننده مي‌رسد.
عليپور معتقد است: سيستم توزيع در كشور ما، يك سيستم كهنه، طولاني و پرهزينه است و تعداد افرادي كه در اين شبكه نقش واسطه را بازي مي‌كنند و باعث افزايش قيمت‌ها مي‌شوند زياد است. پس بايد اقدامي كرد تا اين واسطه‌ها حذف و در نتيجه قيمت‌ها كاهش يابند.
به گفته وي، در ساير كشورها با توجه به زيرساخت‌هاي IT فاصله بين توليدكننه و مصرف‌كننده كاهش يافته است و در اين چرخه مهره‌اي اضافي وجود ندارد مگر يك شركت حملونقل براي ارسال سفارش به مصرف‌كننده يا يك فروشگاه مجازي.
عليپور معتقد است: در صورتي كه زيرساخت‌هاي IT در كشور گسترده شود ، شهرستان‌ها نيز از اينترنت پرسرعت بهره‌مند شوند و سيستم پستي مانند DHL شكل بگيرد مي‌توان به حركت كشور به سمت سيستم توزيع مدرن اميدوار بود.
