دنیای اقتصاد – برای نشان دادن میزان توسعه یک محصول یا سرویس در یک کشور همیشه لازم نیست که به آمارهای خود آن کشور بسنده کرد . گاه می‌توان با نگاهی به کشورهای همسایه و یا هم‌عرض، به نوعی میزان رشد کشور مزبور را سنجید و یا تخمین زد.
افغانستان در همسایگی ایران اما به تنهایی نیز یک بازار جذاب برای تحلیل رشد تلفن‌همراه به شمار مي‌رود. این کشور 30ميليون نفری هر چند كه چندسال قبل توانست از سلطه طالبان رها شود، اما به‌رغم درگیر بودن با ناآرامی‌ها و مصائب مختلف داخلی و خارجی رشد ارتباطات قابل توجهی را تجربه کرده است.
اندکی بعد از سقوط طالبان، افغان بي‌سيم، نخستین شرکت تلفن‌همراه در افغانستان شروع به کار کرد و با توجه به بازار بکر پیش‌رو، به سرعت در میان مردم گسترش یافت.
یک سال بعد از آن، یک شرکت چند ملیتی دیگر به نام روشن نیز اجازه فعالیت یافت تا جایی که اکنون، سه شرکت تلفن‌همراه (افغان بي‌سيم، روشن و اریبا) درحال فعالیت هستند و به چند شرکت دیگر، از جمله اتصالات که یک شرکت اماراتی است نیز، اجازه فعالت داده شده است.
طی چند سال گذشته در افغانستان سه اپراتور تلفن‌همراه کار خود را آغاز کرده و در‌حال‌حاضر نیز بیش از 10درصد از جمعیت این کشور از خدمات تلفن‌همراه نسل دو و نیم و سوم بهره‌مندند.
تلفن ثابت برگ برنده موبایل افغانی
به باور بسیاری از کارشناسان نبود زیرساخت‌های لازم برای استفاده از شبکه تلفن ثابت و نیز از بین رفتن اندک زیرساخت‌های موجود در بخش تلفن ثابت طی سال‌ها جنگ در شهرهای اصلی افغانستان همانند کابل و هرات باعث شده تا این روزها استفاده از تلفن‌همراه با اقبال بیشتری توسط کاربران افغانی روبه‌رو شود.
تا همین چهار سال پیش خدمات تلفنی در افغانستان در بدترين وضعيت ممکن قرار داشت. تا اواخر حکومت دکترنجيب‌ا… در آغاز دهه هفتاد در افغانستان، تنها در چند شهر بزرگ اين کشور تلفن‌های آنالوگ فعال بود که آن هم با آغاز جنگ‌های ميان گروهی از بين رفت و تا سال‌های آخر رژيم طالبان، هيچ وسيله ارتباطی در افغانستان وجود نداشت.
اين روزها در کابل و ساير شهرهای بزرگ افغانستان کمتر کسی را مي‌توان يافت که حداقل يک تلفن‌همراه با خود نداشته باشد. بيشتر کارهای روزمره در افغانستان از کارهای رسمي‌دفتری گرفته تا معاملات تجاری و روابط شخصی ميان خانواده‌ها با استفاده از تلفن‌های همراه صورت مي‌گيرد و به نظر مي‌رد اين موضوع تحول بزرگی را در ارتباطات افغانستان ايجاد کرده است.
امروزه در بازارهای افغانستان يک سيم‌کارت با يک گوشی تلفن‌همراه بین ۹۰ تا صد دلار آمريکا به فروش مي‌رسد. نخستین مکالمه تلفنی از طریق تلفن‌همراه در افغانستان توسط حامد کرزای و در ارتباط با یکی از خانواده‌های افغانی پناهنده در آلمان صورت گرفت و در‌حال‌حاضر نیز سه اپراتور افغان بي‌سيم، اریبا و روشن جی‌اس‌ام، در افغانستان مشغول فعالیت هستند و گفته میشود به زودی مجوز اپراتور چهارم این کشور نیز صادر میشود.
افغانستان به انقلاب تلفن‌های همراه مي‌پيوندد و اين درحالی است که اين کشور ويرا شده فاقد شبکه مخابراتی است.
علت اصلی توجه بیش از حد به شبکه‌های تلفن‌همراه در افغانستان نیز فقدان شبکه خطوط ثابت تلفن است، یعنی درست چیزی شبیه به آنچه که این روزها در کشورهای آفریقای مرکزی و جنوبی دیده میشود. پراکندگی جمعیت در سطح وسیعی از کشور باعث شده تا هزینه بکارگیری و راه‌اندازی شبکه‌های مخابراتی تلفن ثابت بسیار افزایش یابد، در نتیجه در چنین شرایطی به باور بسیاری از کارشناسان بکارگیری شبکه تلفن‌همراه می‌تواند علاوه بر آنکه امکان ارتباطات بین شهری را فراهم کند امکان ارتباطات راه دور را نیز در پی داشته باشد.
در آغاز به کار شبکه‌های تلفن‌همراه در افغانستان، داشتن تلفن‌همراه تنها یک امتياز محسوب می‌شد، اما همانند هر کشور دیگری که پس از گذشت زمان استفاده از این وسیله ارتباط جمعی بیشتر به یک مد تبدیل میشود، در افغانستان نیز شکل‌گیری بازارهای گوشی و لوازم جانبی باعث شده که دیگر استفاده از تلفن‌همراه فقط به عنوان یک وسیله ارتباطی دیده نشود، بلکه امکاناتی که یک گوشی برای مشترک می‌تواند به ارمغان آورد نیز این روزها به عنوان مهم‌ترین فاکتورهای گوشی تلفن‌همراه محسوب مي‌شود و این وسیله می‌رود تا به یک پای اصلی در زندگی روزمره افغان‌ها تبدیل شود.
امروزه گوشی‌های تلفن‌همراه که امکاناتی همانند پخش فایل‌های MP3، فيلمبرداری و عکاسی دارد، تا بيش از هشتصد دلار در بازارهای کابل به فروش مي‌رسد که خريداران اين گوشی‌ها را بيشتر جوانان مدگرا و پولدار تشکيل مي‌دهند.
اما در این بین فقط گوشی‌های گران نیستند که در افغانستان طرفدار دارند. همانند هر بازار دیگری گوشی‌های ارزان قیمت نیز در میان بزرگسالان و افراد عمدتا وابسته به قشر متوسط جامعه، طرفدار دارد.
امروز در حقيقت تلفن‌همراه بخش مهمي از زندگی افغان‌ها را تشکيل مي‌دهد و استفاده از این وسیله باعث ایجاد بازارهای گوناگون در بخش‌های فروش سیم‌کارت و گوشی و لوازم جانبی در این کشور شده است، اما به باور بسیاری از کاربران افغانی استفاده از امکانات شبکه‌های تلفن‌همراه در این کشور همچنان از قیمت‌های بالایی برخوردار است، هرچند که مقامات افغانستان با ایجاد بازارهای رقابتی و سپردن اموری از این دست به بخش‌خصوصی در نظر دارند قیمت خدماتی از این دست را تا حد امکان کاهش دهند.
قیمت‌ها کاهش می‌یابد
وزارت مخابرات افغانستان اعلام کرده است که در نظر دارد تا سه سال آينده، قيمت هر دقيقه تماس تلفنی با موبايل در داخل اين کشور از 10 تا 15 سنت را به دو تا سه سنت کاهش دهد.
ايجاد رقابت ميان شرکت‌ها با وارد کردن شرکت‌های جديد در عرصه فعاليت‌های مخابراتی، اجرای برنامه دولتی فيبر نوری و گسترش شبکه برق به اکثر مناطق افغانستان از جمله برنامه‌هایی است که وزارت مخابرات افغانستان رسيدن به اين هدف را دنبال می‌کند.
به اعتقاد کارشناسان افغانی، افزایش تعداد عرضه‌کنندگان خدمات تلفنی، به خودی‌خود باعث میشود تا علاوه بر افزایش تعداد کاربران تلفن‌همراه، نرخ مکالمات نیز کاهش یابد.
هم‌اکنون بيشتر ارتباطات داخلی و خارجی در افغانستان از طريق دستگاه‌های ماهواره‌ای برقرار مي‌شود، بر‌همین اساس، وزير مخابرات افغانستان معتقد است که اتکا به تجهيزات ماهواره‌ای مخصوصا در داخل کشور، برای دراز مدت به صرفه نيست. گفته میشود که يکی از دلايل بالا بودن ارزش تماس‌های تلفنی در افغانستان، نبود برق شهری در بسياری از مناطق و استفاده شرکت‌های خدمات مخابراتی از ژنراتورهای تامین‌کننده برق است. در‌حال‌حاضر اشتراک سالانه هر خط تلفن‌همراه در افغانستان 450دلار آمريكا و هر دقیقه تماس در داخل شهر كابل ده سنت معادل 3هزار افغانی است. ارتباط با سایر شهرهای این کشور نیز در هر دقیقه 30سنت یعنی معادل 9هزار افغانی در هر دقيقه است.
همه مشتری‌اند حتی طالبان
با وجود آنکه طالبان خود هر‌گونه وسیله ارتباطی را حرام مي‌دانستند حال گزارش‌ها حاکی از آن است که این گروه خود از تلفن‌همراه به شکل گسترده‌ای بهه مي‌برد. تازه‌ترین گزارش‌ها حاکی است که طالبان به جز آنکه برای ارتباطات خود از این وسیله استفاده مي‌کنند، بلکه با خرید تکنولوژی‌های شنود به مکالمات سربازان انگلیسی گوش مي‌دهند و گاه با برقراری تماس با خانواده آنها به دروغ خبر مرگ وی را مي‌دهند. به نظر مي‌رسد هر چند طالبان نتوانست در تسلط بر افغانستان راه موفقی را طی کند، اما حداقل گسترش تلفن‌همراه فضایی را برای ضربه زدن به دشمنان آن فراهم کرده، هر چند این ضربات در مقایسه با ضربات فیزیکی این گروه خسارت چندانی ندارد. گفته مي‌شود بسیاری از فرماندهان طالبان از تلفن‌های همراه ماهواره‌ای برای ارتباط با یکدیگر بهره مي‌گیرند، هر چند پس از لو‌رفتن مکان اقامت برخی از مقامات طالبان به نظر مي‌رسد طالبان همچنان ارتباطات قدیمي را به تکنولوژی جدید ترجیح مي‌دهند.
