نام نویسنده: احسان شارقي
“نازیها چطور می دانستند، چه تعداد یهودی را باید هر روز به کمپ قتل عام آشویتز و تربلینکا منتقل کنند؟ چطور حرکت قطارها آنقدر منظم برنامه ریزی شده بود؟ چگونه حکومت رایش سوم موفق ه سازماندهی کردن تمامی منابع طبیعی کشور لهستان شده بود؟” تمام آنچه پای آی بی ام را در جریان رویدادهای جنگ جهانی دوم بند می کند درهمین چند سوال ساده خلاصه می شود.
پیروزی حزب ناسیونال سوسیالیست نازی در انتخابات سال 1933 و به قدرت رسیدن ادلف هیتلر ، آغازی بود برهمکاری های مشترک کمپانی آی بی ام با دولت آلمان نازی. بطوریکه که رئیس وقت آی بی ام توماس جی واتسون درست در روزهای نخست به قدرت رسیدن هیتلر قراردادهای کاری گسترده ای را با دولت رایش منعقد ساخت، همکاری که تا تا پایان دوران جنگ جهانی دوم همچنان ادامه داشت. این قراردادهای کاری بقدری برای آی بی ام پرسود و با اهمیت بودند که آلمان نازی را به بزرگترین خریدار محصولات آی بی ام در خارج از خاک ایالات متحده تبدیل كرد.
محققین آی بی ام در کنار دانشمندان نازی آنچه قصد ساختش را داشتند طراحی می کردند و در ادامه کمپانی آی بی ام بطور اختصاصی اقدام به ساخت دستگاه ها و راه حلهای تکنولوژیکی می کرد که هیتلر را به تسریع شکنجه هایش علیه یهودیان ، همجنس گراها و مسیحیان جیوهوو ( فرقه ای از مسیحیت که از سال 1872 در ایالات متحده شکل گرفت و معتقد بودند باید مردم را برای ظهور مجدد مسیح پیامبر آماده کرد) و هر کسی که به عنوان دشمن تلقی می کرد قادر می‌ساخت.
نمونه‌های دست کاری شده پانچ کاردها که آی بی ام اولین بار، برای سازماندهی فعالیت های اداره سرشماری ایالات متحده در سال 1915 براي اولين بار آنرا ساخته بود ، این بار نه برای سرشماری جمعیت ایالات متحده که برای پیگیری و تفکیک سریع اقلیتی از دیگر شهروندان، زندانی کردن و تبعید آنها ، ضبط اموالشان و در نهایت نابودی آنها بکار گرفته شد.
نام هرمان هولریث رئیس وقت کمپانی آی بی ام که خود یک دو رگه آمریکایی – آلمانی بوده و از او به عنوان کلیدی‌ترین رهبر آی بی ام یاد می کنند با تمامی اتفاقات جنگ جهانی دوم عجین شده بود. دورانی که بی شک آلمان نازی و هم پیمانانش دول ژاپن و ایتالیا بزرگترین دشمنان ایالات متحده بشمار می آمدد، کمپانی آی بی ام برای کمک به حکومت رایش سوم در رسیدن به اهدافش از هیچ تلاشی دریغ نکرد.
توماس واتسون دو بار در سالهای 1933 و 1939 برای پیگیری روند تولید محصولات به شعبه کمپانی آی بی ام در آلمان که با نام (Deutsche Hollerith Maschinen GmbH (Dehomag فعالیت می کرده سفر کرده بود. ساختار پانچ کارد در آن دوران توسط خود آی بی ام یا نماینده آن درخاک برلین به نحوی دستکاری شده بودند که اطلاعات مورد نیاز نازیها بخوبی استخراج مي‌كرد. دستگاه هایی که در شش بعد “تشخیص هویت ، محرومیت، ضبط اموال،تبعید ، زندانی کردن و در نهایت قتل عام ” فعالیت های نازی ها را سرعت می بخشیدند.
طراحی و ساخت پانچ کاردها مدام تغییر می کرد بطوریکه به عنوان نمونه ، یکی از انواع پانچ کاردهای ساخته شده دارای قابلیت طبقه بندی اطلاعات بر اساس مذهب ، ملیت و زبان مادری افراد بود. نتایج یکی از این طبقه بندی ها که بر اساس دین یهودی ، شهروندان لهستانی الاصل ، کسانی که به زبان لهستانی صحبت می کردند ، تاجر بودن و سکونت در شهر برلین انجام می گرفت، بخوبی مشخصات تاجرین یهودی لهستانی الاصلی را که در برلین سکونت داشتند مشخص می کرد.
استفاده از پانچ کاردها در حالی صورت می گرفت که بدون استفاده از این تکنولوژی ، استخراج اطلاعات مورد نیاز آلمان ها که ظرف مدت 48 ساعت در اختیارشان قرار گرفت ، زمانی نزدیک به 2 هفته بطول می انجامید.
فعالیت آی بی ام با سقوط لهستان توسط نازی ها با راه اندازی یک شعبه ی جدید در خاک این کشورادامه یافت. دامنه فعالیت های آی بی ام در سال 1941 و با ورود رسمی ایالات متحده در جریان جنگ جهانی دوم ظاهرا متوقف شد ، اما واتسون با اعطای مجوز به شعبه دیگر خود در چکسلواکی ، امکان تامین نیازهای بعدی آلمان ها را میسر ساخت. از این دوران به بعد ماشین های پانچ کارد با مارک “ماشین های چکسلواکی ” مجددا تولید می شد.
تیترهای روزنامه نیویورک تایمز در ایام جنگ جهانی دوم که ابعاد مختلف اقدامات نازی ها در خاک لهستان را بخوبی به تصویر می کشید اوضاع وقت را این چنن توصیف می کند “نازی ها قصد دارند لهستان را از یهودیها پاکسازی کنند” هم چنین در ادامه این تیتر می آورد که “3 میلیون یهودی در خطر هستند” این روزنامه در ادامه اینچنین می نویسد که ” دولت آلمان قصد دارد تمام خاک اروپا را از یهودیان پاکسازی کند، چگونه خاک اروپا از یهودیان پاک خواهد شد، بدون اینکه کسی کشته شود؟”
در دوران اشغال خاک لهستان توسط نیروهای متحدین، نزدیک به 21 میلیون دستگاه پانچ کارد وارد خاک این کشور شد که قادر به کنترل نزدیک به 95 درصد از کل ترافیک ریلی لهستان بودند. معمولا اتاقهای کاری شامل 15 نفر پانچ زن ، 2 نفر مرتب کننده اوراق و 3 افسر ناظر آلمانی بود که ندیک به 10 ساعت در روز کار می کردند.
کرزینسکی یکی از کارمندان مرتب کننده ای اوراق ، امکانات و تجهیزات مورد استفاده را اینطور توصیف می کند ” من فقط می دانم که استفاده از این تجهیزات امکان کنترل تمام خطوط راه آهن را فراهم می کرد” وی همچنین به یاد می آورد که ” عده ای تکنیسین خارجی که به زبان آلمانی و لهستانی صحبت می کردند و جز کارکنان راه آهن نبودند برای بازدیدهای ماهیانه به دستگاه ها سر می زدند، به خاطر دارم که آن ماشین ها آلمانی نبودند بلکه برچسب های روی آنها به انگلیسی بود”. ا
دوین بلک روزنامه نگار مطرح و نویسنده کتاب “آی بی ام و هولوکاست ” در گوشه ای از کتاب خود به پرس و جویی میان خود و کرزینسکی کارمند سالهای 1939 تا 1941 راه آهن لهستان اشاره می کند و این چنین می نویسد ” زمانی که از او پرسیدم روی ماشینها به زبان لهستانی ، آلمانی یا انگلیسی نوشته شده بودند او در جواب گفت ‘ به انگلیسی نوشته شده بود’ Business Machine ‘ از او پرسیدم منظورت ‘ International Business Machine ‘ است؟ در جواب گفت نه
‘ Watson’s Business Machine ‘. “
نزدیک به 500 نفر پانچ زن هر روز مشغول دادن اطلاعات به پانچ کاردها بودند، اطلاعاتی که بعد از دسته بندی به دفتر مرکزی “ستاد تحقیقات آماری کشورهای بیگانه” در برلین که مشتمل بر شش گروه کاری مختلف “نظارت، جمعیت و فرهنگ ، غذا و محصولات کشاورزی ، حمل و نقل های تجاری ، آمارهای اجتماعی و مالیات و وضع اقتصادی” بود فرستاده می شد.
اي‌بي‌ام و شكاتي عليه كتاب هولوكاست
“این مسئله مشخص شده که در طول یک دهه ، نازی ها استفاده گسترده ای از تجهیزات هولریث و شعبه آلمانی آی بی ام (Dehomag) بعمل آورده اند. همانطوریکه صدها کمپانی دیگری که در آلمان به هنگام روی کارآمدن نازیها تحت سلطه این حکومت در آمده و مجبور به همکاری بودند،Dehomag هم در دوران جنگ جهانی دوم در اختیار نازی ها قرار گرفته بود. اقدامات توماس واتسون در بازگرداندن مدالهای اهدایی دولت آلمان نازی بواسطه کمکهایی که به این حکومت در دوران جنگ جهانی دوم کرده بود، بخوبی از موضع گیری ما در آن دوران نسبت به استفاده از محصولاتمان خبر می‌دهد. ما اطلاعات زیادی در مورد فعالیت های آن دوره در اختیار نداریم. اکثر مدارک در آن دوره سوزانده شده و هر آنچه که باقی مانده بود را به عنوان اسناد تاریخی در اختیار دانشگاه های نیویورک آمریکا و هوهنهین اشتوتگارت آلمان قرار گرفته است. آی بی ام و تمام کارمندانش در سراسر دنیا اتفاقات جنگ جهانی دوم را به شدت محکوم می کنند.”
آنچه خواندید بخشی از متن شکایت آی بی ام بعد از انتشار کتاب “آی بی ام و هولوکاست” بود. پرونده این شکایت که در سال 2001 به دادگاه تقدیم شده بود، بعد از مدتی با استفاده از وکلای زبده مختمه اعلام شد.اگر فرض بر این باشد که شعبه آلمانی آی بی ام ناچار به همکاری با نازی ها بوده، علت صدورمجوز شعبه جدیدی در خاک لهستان با نام Watson Business Machines پس از اشغال خاک این کشور توسط آلمانها در سال 1339 بوسیله شعبه مرکزی آی بی ام مستقردر نیویورک چه بوده است؟ این سوال همچنان بی پاسخ است.
گستره فعالیت های آی بی ام در جنگ جهانی دوم به حدی در اروپا گسترده بود که با گذشت مدتی از اشغال لهستان ، کمبودهای شعبه های لهستانی و آلمانی آی بی ام توسط شعبه های دیگری که در خاک فرانسه و سوئد تاسیس شده بودند تامین می شد.
به هرحال گفته مي‌شود بعد از گذشت 60 سال تا به امروز آی بی ام نه تنها از یهودیان و مردم لهستان برای آن خشونتی که در اعمالش بر آنها نقش داشته عذر نمی خواهد که اجازه دسترسی به آرشیو اطلاعاتی خود را به هیچ گروه مجاز و مردمی نمی دهد و با تکرار جمله ” ما اطلاعات کافی از آن دوران در اختیار نداریم ” از زیر بار هر آنچه کرده شانه خالی می کند.
در چند خط
در سالهای جنگ جهانی دوم، از یک طرف اقدامات آی بی ام به فتح لهستان و دیگر تصرفات متحدین کمک های فراوانی کرد و از طرف دیگر در سال 1945 نتایج تحقیقاتش در ساخت بمب اتم به ثمر نشست و آخرین آتش های جنگ با فرود آمدن دو بمب اتم درهیروشیما و ناکازاکی به خاکستر مرگ تبدیل شد.
الگوی تجاری آی بی ام که بی شک یکی از 10 کمپانی برتر ایالات متحده محسوب میشود ، در سالهای جنگ ، نمونه ای است بارز از الگوی اقتصادی نظامهای سرمایه داری. الگوی توسعه ای که فارغ از هر نوع محدودیتی، تنها به دنبال تامین منافع خود است. به هر حال بخش میانی نام آی بی ام (Business) تجارت است و این هر آنچه باید را بخوبی توجیه می کند. همه ما به به خوبي اين جمله را در ياد داريم كه ” سیاست پدرومادر ندارد” اما با چنين داستان‌هاي بايد گفت به درستي تجارت هم پدر و مادر ندارد.
منبع : هم‌ميهن
