شهر مجازي؛ گزارش يك نشست
نام نویسنده: زهرا رفيعي
همشهري آنلاين – مفاهيم شهر مجازي و موقعيت زيرساختهاي تكنولوژيك ايران در يك نشست بررسي شد.
اين نشست كه با عنوا شهر مجازي، بررسي و ارزيابي شاخص هاي فناوري اطلاعات ايران و كشورهاي جهان برگزار شد؛ دومين نشست تخصصی انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی در قالب نشست های ماهانه بود
رياست نشست را دكتر شهيندخت خوارزمي؛ نائب رئيس انجمن ايراني مطالعات جامعه اطلاعاتي (IRASIS) بر عهده داشت.
دكتر سعيد رضا عاملي عضو گروه ارتباطات و رئيس موسسه مطالعات آمريكاي شمالي و اروپا دانشگاه تهران به عنوان اولين سخنران ديدگاههاي خود را تحت عنوان شهر و شهر نشيني مجازي، منطق و مفاهيم مجازي ارائه كرد.
وي با طرح 6 پرسش اساسي در حوزه شهر مجازي گفت: در مسير فهم شهر مجازي ابتدا بايد بدانيم با چه منطقي شهر مجازي را درك ميكنيم. ديگر اينكه منطق عام فضاي مجازي و منطق خاص شهر مجازي چيست. سوم اينكه اساسا شهر مجازي را با چه متغير هايي ميتوان تعريف كرد. چه نسيتي بين شهر مجازي و شهر واقعي وجود دارد. تيپهاي قابل اجرا براي شهر مجازي چيست و آخر اينكه با توجه به شرايط موجود چه نوع تيپي براي تهران مناسب است.
وي در ابتدا معاني و كاربردهاي لغوي مجاز را برشمرد و گفت: امر مجازي را گاهي در مسائل اعتباري در مقابل امر حقيقي بهكار ميبريم. امر مجازي از منظر ديگر گاه بهعنوان يك امر وهمي و خيالي فرض ميشود. گاه مجاز در مقابل واقعيت محسوس و يا با بدن استفاده ميشود. مجاز گاهي به عنوان امر ذهني در مقابل امر عيني به كار برده ميشود. در ادبيات، استفاده لغت در خارج از معناي اوليه را نيز معناي مجازي ميگويند. معمولا كلمه ربط وجود دارد كه معناي مجازي را با معناي متبادر ربط ميدهد.
وي افزود: مجاز را به اثر يك ذات هم ميگويند. كساني كه در صنعت مجازيسازي كار ميكنند مدعي حذف فاصله فضاي مجازي با واقعيت هستند. به هر حال ما با اثر ذات در فضاي مجازي روبهرو هستيم نه با خود ذات. لذا بحث از نزديك كردن مجاز به واقعيت است نه تكرار عين به عين واقعيت.
جهان مجازي در واقع تلاشي است براي بازنمايي واقعي جهان واقعي است. جهان مجازي اثر جهان واقي است. وقتي ميگوييم شهر مجازي و فضاي مجازي با محتواي جديد به اثر ذات، مجاز واقعيت و پيامدهايي كه در اين فضاست روبهرو هستيم.
دكتر عاملي با اشاره به اينكه سه فضاي ارتباطي در نظام فراگير واقعي – مجازي وجود دارد گفت: هر سه فضا به صورت جدي قابل بحث است. نظام فراگير واقعي – مجازي از نظام فراگير كامپيوتري گرفته شده است. در اين سه نظام سه نوع ارتباط وجود دارد. 1- فضاي ارتباطي حاضر با حاضر 2 – فضاي ارتباطي حاضر با غايب ( زيرساختيترين بنياد جهاني شدن فضاي مجازي و صنعت واقعيت مجازي همين نوع از ارتباط است و با مورس آغاز شد). نوع سوم، ارتباط غايب با غايب است به اين معنا كه ماشين با ماشين ارتباط برقرار ميكند و در اينجا با يك نظام ارتباطي كاملا صنعتي و اتوماتيك و در عين حال برنامه اي شده مواجه هستيم.
وي افزود: براساس تقسيم متافوريك (استعارهاي) سه جهان بهوجود ميآيد. 1- جهان واقعي كه ميتوان با آن تعامل برقرار كرد دنيايي كه در آن بوي برف را ميشنويد و فضاي برنده سرما را حس مي كنيد. 2- جهان ديگر مجاز واقعي است و اين غير از صنعت واقعيت مجازي است. مجازي است كه به رقابت جهان واقعي آمده است و تلاش ميكند تا آنچه در جهان واقعي است را تكرار كند. 3. جهان ديگري نيز وجود دارد و آن جهان واقعي – مجازي است جهاني است كه وقتي تركيب ميشود ديگر off و on در آن بيمعنا ميشود.
وقتي بخشي از تعاملات اجتماعي خود را در فضاي مجازي انجام داديد و بخش ديگر در فضاي واقعي قدم به جهان واقعي – مجازي گذاشتهايد.اين جهاني است تركيبي.
وقتي از جهان مجازي صحبت مي كنيم در واقع از نظام ارتباطي حاضر با غايب و غايب با غايب و همچنين از جهان دوم يعني جهان مجاز واقعي صحبت مي كنيم.
منطق شهر مجازي و فضاي مجازي
دو منطق عام و خاص وجود دارد كه با هم ارتباط معناداري دارندكه منطق خاص شهر مجازي را با منطق عام فضاي مجازي مرتبط مي كند. اين منطق چرايي و چگونگي شكلگيري اين فضا را تفسير ميكند. بدون فهم منطق عام فضاي مجازي و منطق خاص شهر مجازي سياستگذاري و عملكردها بدون نتيجه ميماند.
5 منطق عام حاكم بر فضاي مجازي:
دكتر عاملي در مورد منطقهاي حاكم بر فضاي مجازي گفت: اولين منطق توسعه فضاي جهاني انسان است. انسان هميشه دنبال توسعه خود بوده است. نگاه فراگير در ادبيات و دين هم وجود دارد. خطابات دين همواره عام بوده و همه انسانهاي جهان را مورد هدف قرار مي داده است. سلطه بر جهان و با جهان حرف زدن و در جهان بودن جزو آمال انسان بوده و همان نگاه باعث شده است با بهوجود آمدن صنعت همزمان ارتباطات جرقههاي يكي كردن جهان شكل بگيرد. ايده اينترنت از اين نقطه نشات مي گيرد.
وي با تاكيد بر اينكه توسه جهاني انسان منطق و فلسفه محكمي دارد گفت: اگر سياستگذاريهايمان به گونهاي باشد كه انسان را در اين فضا محدود كند، نميتوان انتظار پيشرفت در اين فضا را داشت.
توسعه جهاني دسترسيها ، منطق دومي است كه پشت فضاي مجازي وجود دارد. با اين نگاه صنعت همزمان ارتباطات خلق شد و از سوي ديگر مفهوم زمان و مكان باز تعريف شد و جهان بدون مرز و جهان خارج از جغرافياي زندگي شكل گرفت.
وي در مورد منطق سوم گفت: اين منطق در مورد رقابت جهان مجازي با واقعيت است. جهان مجازي غير از آرمانشهرهايي است كه ما به عنوان عالم مجاز ميسازيم. جهان مجازي بهوجود آمده است تا عين واقعيت را تكار كند و به همين دليل است كه ما در اين فضا آشنا و خود راهبر هستيم و يك نوع احساس در فضاي خود بودن و آشنا بودن در فضا وجود دار. تلاش بر اين است كه آدمها خودشان پيشرفت كنند تنها ترس موجود در اين فضا، ترس ندانستن است.وقتي اين فضا شكسته ميشود وارد شدن به اين فضا كار مشكلي نخواهد بود.
وي افزود:با شروع به كار رسانهها نظريه «واقعيت، واقعيت نيست» شكل گرفت. واقعيت فرض كردن واقعيت به قول «بودري لارد» وهمي بيش نيست. به عبارتي همه چيز ميتواند روايت باشد. چيزي كه شما تصوير ميگيريد از يك آدم روايتي است كه از يك فردي وجود دارد. اين فضا در عينحال نگاهش به دنبال رقابت با واقعيت در فضاي فرا واقعيت است.
بخش بزرگي از صنايع دنيا به دنبال محو مرز واقعيت و مجازند. اين نگاه تا مرز از بين بردن انسان واقعي و خلق انسان مجازي و ماشيني در حركت است.اينكه انسان ماشيني را طوري طراحي و برنامهريزي كنند كه به مانند انسان طبيعي رفتار كند.
عضو هيات علمي دانشكده ارتباطات دانشگاه تهران در مورد منطق چهارم گفت:منطق چهارم انعطاف در تكثرهاي موازي است. از آنجايي كه فضاي مجازي برخلاف فضاي واقعي ديجيتال است انعطاف بيشتري دارد. امر آنالوگ شيء است و امر ديجيتال عدد است. امر ديجيتال ذاتاً منعطف است. مثل نور، صدا و … اصولا منطق آنالوگ با ديجيتال فرق ميكند.
منطق آنالوگ براساس يك توليد براي يك كار مشخص است اما منطق ديجيتال يعني يك توليد براي بينهايت كار و براين اساس ميتوان تفاوت شهر آنالوگ و ديجيتال را در شهر تك كاركردي و شهر چند كاركردي تعريف نمود. در واقع ظرفيت شهر مجازي، ظرفيت كار ديجيتال است و يا بي نهايت كار است.
منطق ديجيتال مبتني بر منطق تغيير با ظرفيت زبان رياضي است. همانطور كه با چهار عمل اصلي n مقدار فرمول و تغيير عددي ميتوانيد ايجاد كنيد، ميتوانيد در فضاي ديجيتال كارهاي متعددي تعريف نمود.
وي افزود: خصيصههاي امر ديجيتالي قابل دستكاري بودن، شبكهاي شدن، قابل فشرده و متراكم شدن و كچك شدن است. اطلاعات ديجيتال اطلاعات خنثي است و بنابراين عكسالعملهايش سيستمي است نه براساس انتخابهاي قومي و نژادي و يا سليقه هاي حزبي و ايدئولوژيك.
پنجمين منطق فضاي مجازي «تفاوت زمان در فضاي مجازي با زمان فيزيكي است». به اعتقاد دكتر عاملي ما هميشه زمان را براساس منطق انيشتين و نيوتن فهميدهايم و زمان را در نسبت با حركت و سرعت انتقال درك كردهايم.
فضاي مجازي مفهوم زمان را دچار تحول كرده است. زمان فيزيكي به منزله اجسادي است كه با افتادن يك جسد، حيات جسد بعدي تحقق پيدا ميكند و لذا زمان موضوع مرگ و حيات است و از يك روند جبري غير قابل برگشت برخوردار است.
زمان مجازي، زمان موازي است. زمان در جهان مجازي همزمان و به معناي متافيزيكي و ماورايي است. چرا كه به يك معنا مفهوم ابديت زمان را بهوجود ميآورد.
فهم منطق خاص شهر مجازي به ما راهبرد فلسفي را معرفي ميكند كه چه جنبههايي از شهر بايد مجازي شود. كسي كه به دنبال مجازي كردن يك روستا براساس منطق شهر مجازي است بيگمان منطق شهر مجازي را به درستي درك نكرده است. روستا مسالهاش چيز ديگري است.شهر مجازي بايستي با منطق شهر مجازي و متناسب با واقعيت ها در شهر فيزيكي به جلو برود.
وي تصريح كرد:بايد توجه داشت شهر مجازي به لحاظ بهينه سازي و همگني و همسازي به مراتب آسيبپذيرتر از شهر واقعي است. هر چه جهان تخصصيتر ميشود، تخريبهايش نيز گسترده تر است. اگر چندين ميليون نفر جمعيت كنكوري كشور پشت سايت سازمان سنجش نتوانند پاسخ نيازشان را بگيرند مشكل ايجاد ميشود، بنابر اين شهر مجازي بدون برنامه قدرتمندو محاسبه شده، سرگرداني هاي به مراتب پيچيده تر از شهر فيزيكي را بدنبال مي آورد.
منطق خاص شهر مجازي
شهر مجازي نيز 5 منطق كلي دارد. دكتر عاملي در مورد آنها مي گويد: منطق اول شهر مجازي جهانگرايي شهر است. جهاني شدن شهر و شهري شدن جهان به معناي بوميسازي جهان و فرامحلي كردن شهر است. شهر مجازي، امكن دسترسي شهر در جهان و دسترسي به جهان در شهر را فراهم مي آورد. شهر مجازي يك نوع بومي سازي هاليوودي نياز دارد كه با يك استاندارد بالا همه سليقه ها را جذب كيفيت كار كند.
شهر مجازي از اين منطق استفاده ميكند. توليدات شهرهاي مجازي در فضاي جهاني است. بوميسازي جهان به معناي وجود وطن در همه جا و يا در دسترس بودن وطن در همه جا است.
وي در موردمنطق دوم گفت:منطق دوم توسعه دسترسيهاي شهري است. در شهرهاي فيزيكي دور بودن امكانات محسوس است. در شهرهاي مجازي، شهر نسبت مساوي براي همگان فراهم ميكند. در شهر واقعي با استبداد فاصله يا مكان مواجه هستيم. به همين دليل جبر پائين شهر بودن و با بالاي شهر بودن، امكانات متفاوت شهر را تحميل مي كند.
واقعي- مجازي بودن فضا سومين منطق فضاي مجازي شهري است.دكتر سعيد رضا عاملي گفت: براساس منطق سوم شهرهاي مجازي بر منطق نوع ارتباط با فضاي شهرهاي واقعي تعريف تعريف ميشوند و نوع رابطه لاله و لادن و يا دوقلو هاي به هم چسبيده بر شهر واقعي و شهر مجازي حاكم است.
وي تصريح كرد: شهرهاي مجازي سه نوع رابطه را با شهرهاي واقعي برقرار ميكنند: 1- گاهي نقصها و ضعفهاي شهر واقعي در شهر مجازي جبران ميشود. كه به آن رابطه «xy» ميگويند. گاهي اوقات فضا رابطه «xx» است. عين امكاناتي را كه در شهر واقعي وجود دارد به اين فضا هم منتقل ميكنند و نوعي تكرار شهر واقعي در شهر مجازي اتفاق مي افتد. مثل خريد آنلاين و يا خريد از سوپر محل.
بعضي اوقات اين ارتباط به شكل y است به اين معني كه شهر مجازي به عنوان شهر مستقل و بدون ارتباط با فضاي شهر واقعي شكل مي گيرد و نوعي Second life محسوب مي شود.
به نظر من در ايران اولويت اول ما بايد كلانشهرها و اولويت بعدي شهرهاي توريستي باشد.
توسعه انتخابهاي شهري منطق ديگر شهرهاي مجازي است. به اين معنا كه فرد در مسير انتخابهاي جهاني قرار دهد. در اين منطق فرد در ميان 6 ميليارد جمعي جهان با ظرفيت هاي ان زندگي مي كند.
تغيير در مفهوم زمان و كار مجازي، منطق پنجم شهر مجازي است. به اين معنا كه زمان در فضاي مجازي از وسعت بيشتر برخوردار است. با اين نگاه شهر حضوري دائمي پيدا مي كند و استبداد زمان از بين ميرود يا مي توان گفت كم رنگ مي شود.
ماشين بر خلاف انسان خسته نميشود. حضور مجازي شهر، حضور دائمي و شهردائمي و شهر همزمان خواهد بود كه ساعت كار و تعداد تراكم در آن از بين مي رود.
براساس محتواي شهر 7 تيپ مختلف شهر مجازي را ميتوان از هم متمايز نمود. شهرهاي تاريخي، ماهوارهاي، دادهاي، كارگاهي، خدمات شهري (شهر كامل مجازي)، توريستي و شهر هاي انتخاب دوم: زندگي متفاوت با زندگي واقعي (زندگي دوم).
دكتر عاملي در توضيح بيشتر اين تيپ ها گفت: شهرهاي تايخي به شهرهايي گفته ميشوند كه ايده ساخت فضاي شهري در فضاي واحد را دنبال ميكند. پروژه گوست در آلمان (شبيهسازي دو جنگ جهاني) از اين ايده پيروي ميكند. شهر هاي تاريخي مجازي تلاشي است براي نزديك كردن تاريخ شهر و متراكم نمودن موازي مقاطع مختلف تاريخي شهر در كنار يكديگر.
شهرهاي نوع دوم، شهرهاي مجازي كارگاهي است كه در آن افراد ميتوانند شهردار شوند و در سايتهايي چون Zanpo.com به شهرسازي مشغول شوند. بسياري از شهرهاي ما با آزمون و خطا ساخته ميشوند. از اين طريق ميتوان خطاها را كاهش داد.
شهرهاي مجازي ماهوارهاي با گوگل مپ تحقق پيدا كرده است. ماهوارهها سعي يكنند تعامل ما را با شهر بيشتر كنند. در جهان جديد حوزه عمل آگاهانه تقويت شده است.
شهر مجازي دادهاي تيپ چهارم شهر مجازي است. ژئوتكنولوژي امكان دادهاي كردن كليه ظرفيتهاي جغرافيايي را فراهم ميكند. شركتهاي زيادي جغرافيا را به داده تبديل ميكنند تا شهر جغرافيايي و سياسي به وجود بيايد. شهر مجازي نوع پنجم بحث مفصلي دارد كه در فرصت مناسب مطرح ميكنم اولين شهر كامل مجازي آمستردام بود كه سال 94 راه افتاد.
شهر ششم شهرهاي مجازي توريستي است مثل نيويورك. تمام ظرفيتهاي شهر را در اختيار ديگران قرار دهند. شهر هاي توريستي، شهر اطلاعات صرف نيست، بلكه تلاشي بري ايجاد تعامل نزديك به فضاهاي شهر.
شهرهاي نوع هفتم، براي آن دسته از افراد كه بدنبال تجربه متفاوت و زندگي با نامي ديگر و شرايط ديگر را دنبال مي كنند، جذاب مي باشد. اين نوع شهرهاي مجازي براي زندگي متفاوت با زندگي واقعي است. در www.secondlife.com تا امروز دو ميليون و 652 هزار نفر شهروند شده اند. و فقط امروز 26 ديم ماها گردش مالي آن 855 هزار دلار بوده است.
وي با اشاره به خصوصيات شهر واقعي گفت: شهر مجازي كاربران بومي، منطقهاي و جهاني دارد. هر كسي كه كد شناسايي تهراني بودن را دارد عضو رسمي شهر تهران به حساب ميآيد . كدي كه بعنوان مثال شهروندان بومي آمستردام را با توريستهاي آنجا متفاوت مي كند.
وي با تفكيك دو نوع شهر مجازي از هم گفت: شهر مجازي سازمان يافته و شهر مجازي غير سازمان يافته دو نوع متفاوت از اين گونه شهر ها هستند.. نوع غير سازمان يافته را هر كس ميتواند توليد كند. آنها شهرهايي رها شدهاند. اما نوع سازمان يافتهاش بايستي در اختيار دولت باشد و از يك سامان و سازمان دقيق برخوردار باشد.
وي در مورد فرهنگ در شهر مجازي گفت: انتقال هيجانات و احساسات مهمترين ركن ارتباطات در فضاي مجازي است. اين امكان از طريف نمادين كردن هيجانات، صدا، تصوير زنده و حتي انتقال بو و همچنين انتقال حس توسط سنسورها فراهم مي شو.
از آنجايي كه منطق تكرار، تكميل و تضادها ، برقراري تعامل با فضاي واقعي است فرد همواره تجربههاي واقعي خود را در فضاي مجازي تعميم ميدهد. فضاي مجازي هم به صورت گسترده از صنعت بدل سازي هيجانات استفاده ميكند.
فرسايش انرژي، آسيبهاي گسترده نظام صنعتي در مقابل نظام ديجيتال، احساس نوستالژيك عقب افتادگي و آسيبهاي ناشي از تفاوت نظام توليد در آمد توزيع منابع و خدمات عمومي و مصرف در شهر واقعي و مجازي آسيبهايي است كه بر اثر نپيوستن به شهر مجازي بوجود مي آورد.
براي رسيد به يك منطق دقيق براي ساخت شهر مجازي تهران، مهمتر از سرشماري نفوس و مسكن، سرشماري علت حركت ماشين در تهران است. با اين كار ميتوان تراكم و علت تراكم ها را اندازه گيري نمود و بر اساس آن برنامهريزي مجازي برايش انجام داد.
او در پايان گفت: به دست آوردن اينكه چه تيپي براي تهران ضرورت دارد مستلزم فهم شهر واقعي است. به عبارت ديگر مستلزم تبيين منطق انتقال و ضرورتها است. اگر نياز شهر مساله تراكم و ترافيك و… است به دنبال تيپ پنجم شهر مجازي برويم اگر نياز تهران واقعي مساله توريسم است نوع ديگر از شهر مجازي را انتخاب كنيم.
وي با تاكيد بر اينكه براي شناخت مساله تهران بايد با تدبير و برنامه ريزي زيرساختي دقيق برنامهريزي كرد، گفت: ايران جايي است كه فاصله اقعيت زندگي و انتظار از زندگي بالا است. ايراني خود را با پكن و بنگلادش مقايسه نميكند. او به دنبال استانداردهاي پاريس، نيويورك و لندن است. لذا استاندار ايراني يك استاندار پيشرفت گرايانه است كه مي تواند با ارزش هاي فرهنگي و ديني ايراني نيز همراه باشد. شهر مجازي تهران و كلان شهر ايران، فرصتي است براي متراكم كردن تاريخ شهر، فرصتي است براي برجسته كردن، ارزش هاي فرهنگي و هنري شهر و فرصتي براي ايجاد حس عضويت شهري بومي و ايراني است.
زير ساختهاي تكنولوژيك ايران
شهر مجازی و بررسی شاخصهای فناوری اطلاعات در ايران و جهان عنوان دومين سخنراني نشست شهر مجازي است.
مهندس رضا رشيدي عضو هيات مديره شركت فن آوري اطلاعات با ارائه تعريفي از شهر مجازي گفت: شهر الکترونيک شهری است که در آن از ابزار ICT برای دسترسى الكترونيك شهروندان به ادارات دولتى، بنگاههاى اقتصادى و كليه خدمات فرهنگى و بهداشتى شهرى به صورت شبانه روزى و قابل اطمينان و امن استفاده ميشود .اين شهر از بستر پيشرفته اطلاعات مخابراتى برخوردار است، به صورتى كه مىتوان ازطريق كامپيوتر با خانهها، مدارس، ادارات و غيره ارتباط برقراركرد، در یک شهر هوشمند، کلیه اطلاعات و خدمات به صورت الکترونیک به مردم ارائه میشود.
وي با اشاره به شهرهاي الکترونیک لندن، لوس آنجلس، ونکوور، توکيو گفت: شهر نیوسونگدو در کره جنوبی اولین شهر تمام الکترونیک جهان است در سال 2014 ساخت آن پایان می پذیرد.
رضا رشيدي با اشاره به فوايد ايجاد شهرهای الکترونيک گفت: در ایجاد شهر الکترونیک ایجاد سه بخش دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک و آموزش الکترونیک الزامی است.
وي افزود:دولت الکترونیک عبارت است از متحول کردن دولت و فرایند كشورداری از طریق قابل دسترس تر، کارآمدتر و پاسخگوتر کردن آن و ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان و سایر نهادهای دولتی با استفاده از فنآوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) است.
وي با اشاره به اينكه تجارت الکترونیک جزء لاینفک دنیای الکترونیکی است گفت: امروزه فروشگاهای بزرگ به آسانی محصولات خود را از طریق اینترنت به فروش می گذارند و شرکت ها تبادلات عظیم خود را بر روی اینترنت انجام می دهند. به عنوان مثال مردم آمریکا در سال ۲۰۰۶بیش از یکصد میلیارد دلار خرید اینترنتی کردند .
وي آموزش ا لکترونیک را هرم اثربخش براي افزايش مــــوفقيت اقتصادي و رشد نيروي كار دانست و گفت: زیر ساختهای تکنولوژیکی، منابع انسانی و زیر ساخت فرهنگی پيش نيازهاي رسيدن به اين سه بخش است.
وي در ادامه آماري را در مورد زيرساختهاي موجود در عرصه فنآوري اطلاعات ارائه كرد و گفت: در انتهاي سال گذشته تعداد پورتهاي پرسرت 220 هزار عدد بود. دولت به دنبال افزايش اين تعداد به 1.5 ميليون پورت در برنامه چهارم توسعه است.
آنچه که در برنامه پنجساله چهارم پيش بينی و هدف گذاری شده است ضريب نفوذ ۳۰% جهت كاربران اينترنت (۲۲,۰۴۲,۸۴۷ نفر) و ضريب نفوذ ۴۳% جهت كاربران ديتا (۳۱،۵۹۴،۷۴۷ نفر) است.
وي افزود: تعداد كاربران اينترنت از 200 هزار نفر در سال 79 به 11 ميليون 260 هزار نفر در آذر امسال رسيده است.( 16 نفر از 100 نفر) دولت به دنبال افزايش كاربران در برنامه چهارم توسعه (30 نفر از هر 100 نفر) است.
تعداد مجوزهای صادره به بخش خصوصی (تا انتهاي اسفند۸۴) بخش ديگري از آمارهاي عضو هيات مديره شركت فنآوري اطلاات است . او در اين باره جدول زير را ارائه كرد: