نام نویسنده: سید میثم لطفی
بزرگراه فناوری – اگرچه در چند سال اخیر اختراعات و اکتشافات گوناگونی صورت گرفته و هر کدام به نوعی توانسته در زندگی مردم تاثیراتی برجای بگذارد، بسیاری از کارشناسان معتقدند به‌خاطر انقلاب اطلاعاتی ارزشمندی که در بیشتر کشورهای جهان به‌وقوع پیوسته، عصر حاضر را باید عصر اطلاعات نام نهاد، بنابراين هر كس كه در این عصر به اطلاعات مجهز نباشد از قافله زمان عقب خواهد ماند. هر داده‌اي كه در ذهن شنونده مفهومي را ثبت كند نوعی اطلاعات محسوب می‌شود، پس پايه و اساس دانش چيزي جز اطلاعات نيست.
Trace Detectionردیابی است که هرگونه ذرات یا بخارهای مربوط به مواد منفجره را كه روی چمدان، لباس یا پوست مسافر باشد شناسایی و از بروز هرگونه خطر احتمالی جلوگیری می کند
فناوري اطلاعات شاخه‌اي از فناوري است كه درباره كاربرد كامپيوتر در شاخه‌هاي مختلف علوم بحث و تحقيق مي‌كند. اين شاخه از علوم با طراحي، توسعه، نصب و راه‌اندازي سيستم‌هاي اطلاعاتي و نرم‌افزارهاي کامپیوتری مرتبط است. رشته‌هاي مختلف علمي با استفاده از دستاوردهاي فناوري اطلاعات روز به‌روز پيشرفت كرده و حوزه خدمت‌رساني خود را گسترش داده‌اند که از جمله این رشته‌ها می‌توان به هوانوردی و خدمات وابسته به آن اشاره کرد. سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده (FAA) که یکی از بزرگ‌ترین مراکز عرضه‌کننده خدمات هوایی در جهان محسوب می‌شود، فعالیت‌های خود را طوری سامان‌دهی می‌کند که تمامی آن‌ها تحت سیاست‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات انجام می‌گیرد. این سازمان سالانه بیش از 1/2 میلیارد دلار برای توسعه فناوری اطلاعات در بخش‌های مختلف خود سرمایه‌گذاری می‌کند که به گفته کارشناسان، بیشترین سرمایه‌گذاری هوانوردی در سراسر جهان محسوب می‌شود. صاحبان مرکز FAA امروزه نقش فناوری اطلاعات را به‌خوبی دریافته‌اند و معتقدند که تنها راه باقی ماندن در بازار رقابتی کنونی استفاده از آخرین دستاوردهای این صنعت خواهد بود.
در آمریکا برای به‌کارگیری روش‌های مناسب به‌منظور کاهش هزینه‌های مربوط به ناوبری منطقه‌ای و داده‌های سیستم مکان‌یابی جهانی(GPS)، سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده طرحی سه ساله را به‌منظور گردآوری، ارایه و توزیع داده‌های ناوبری بسیار کم‌هزینه و یا حتی به‌صورت رایگان در دتور کار خود قرار داده است. دولت آمریکا تاکنون از تلاش‌های FAA در جهت به‌کارگیری و اجرای GPS و WAAS به‌عنوان جایگزین مناسب برای زیرساخت‌های اطلاعاتی و داده‌های فعلی در سیستم هوا- فضای خود حمایت و پشتیبانی فراوانی کرده است. این‌طور که گفته می‌شود، درحال حاضر تنها وسیله تامین داده‌های مورد نیاز، همکاری با شرکت‌های خصوصی تامین‌کننده اطلاعات است.
طی سه سال گذشته FAA مذاکرات لازم جهت تامین منابع مالی مورد نیاز برای تشکیل پایگاه داده‌های ناوبری را به مرکز فناوری اطلاعات دولت فدرال آمریکا ارجاع داده و توانسته موافقت کنگره ایالات متحده را جلب کند. هدف FAA از این طر ایجاد و ارایه سخت‌افزار و نرم‌افزارهای مناسب به‌گونه‌ای است که خلبانان بتوانند با به‌کارگیری این ابزارها اطلاعات و داده‌های گیرنده‌های GPS خود را به‌روز کنند و این اطلاعات را از قالب کلی و استاندارد به ساختار اختصاصی مورد نیاز تجهیزات هوانوردی تغییر دهند. FAA همچنین طرح اجرایی جدیدی را ارایه کرده که براساس آن داده‌های استاندارد در قالب کلی به کاربران داده‌ها و اطلاعات مذکور منتقل می‌شود.
فناوری در تحولات هوانوردی
انجام امور فرودگاهی در سال‌های اخیر همگام با پیشرفتهای فنی و تکنولوژیک با تغییرات فراوانی همراه بوده است، اما با این وجود کارناسان اعلام کرده‌اند که مطالعات و بررسی‌های گسترده‌ای به‌منظور بهره‌گیری مناسب و متناسب از فناوری جدید در جهت برآوردن نیازهای فعلی سیستم‌های فرودگاهی باید انجام شود. به‌عبارت دیگر باید توجه داشت که در رسیدگی به امور فرودگاهی یک پرواز با 50 مسافر و پرواز دیگر با 500 مسافر تفاوت‌های بسیار زیادی وجود دارد و در عین حال قوانین و مقررات امنیتی در فرودگاه‌ها و کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوتند که این مسئله در کنار سیستم به‌کار گرفته شده و لزوم سازگاری آن با نیازهای هر فرودگاه و کشور باعث خواهد شد تا مطالعات گسترده‌تری در این حوزه انجام شود.
با انجام امور فروگاهی به‌صورت خودکار و با به‌کارگیری سیستم‌ها و دستگاه‌های مخصوص، شرکت‌های هواپیمایی قادر خواهند بود سرویس بهتری را به مسافران خود عرضه کنند، زیرا با وجود این سیستم‌ها دیگر نیازی به تمرکز فعالیت‌های شرکت هواپیمایی بر مسایل امنیتی وجود نخواهد داشت و شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند توجه خود را بر ارایه سرویس‌های بهتر به مسافران و مشتریان خود متمرکز سازند.
شرکت Euro Delta به همراه چند شرکت دیگر وابسته به خود چندی پیش سیستم ساده و پیشرفتهای طراحی کرده که شامل سخت‌افزار و نرم‌افزاری خاص با عملکرد متنوع می‌شود و برای کنترل و رسیدگی به امور مسافران مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیستم ارایه شده به‌گونه‌ای است که کاربران می‌توانند به‌راحتی و به‌صورت مرحله به مرحله، اطلاعات مورد نیاز را به سیستم منتقل کنند و این درحالی است که گفته می‌شود سیستم یاد شده ظرفیت لازم برای افزایش تعداد کاربران و رسیدگی به امور فرودگاهی کلیه مسافران را نیز دارا خواهد بود. سیستم شرکت Euro Delta مشتری‌مدار است و بر این اساس به‌سادگی می‌تواند خود را با نیازهای مردم تطابق دهد.
درحال حاضر توانایی‌های Euro Delta یکی از اصول و اساس مسایل امنیتی فرودگاهی بوده و توجه عمده سیستم‌های کنترل فرودگاهی بر پروازهای VIP متمرکز شده است، زیرا مسافرانی که به‌صورت مستمر از هواپیما استفاده می‌کنند تهدیدات امنیتی کمتری را متوجه هواپیماها خواهند کرد و معمولا مسافرانی که در فرودگاه‌ها مدارک هویتی آنان بررسی و کنترل نمی‌شود، تهدیدات امنیتی را برای پروازها افزایش خواهند داد.
آسمان در دستان فناوری اطلاعات
رشد سریع فناوری تاثیر عمیقی بر سمت و سوی هدایت شده تجارت‌ها و مسیر تکامل ساختارهای صنعت می‌گذارد. امروزه صنعت هواپیمایی در مسیر تکامل خود تحت تاثیر شدید دو سیستم عمده که از زیربخش‌های مهم فناوری اطلاعات محسوب می‌شوند قرار دارد که شامل سیستم خودکار رزرو بلیت (CRS) و سیستم تجارت الکترونیکی می‌شود.
انجمن سیستم‌های اطلاعاتی دنیا به تازگی بیانیه‌ای را درباره صنعت سفرهای هوایی منتشر کرده که برای تشریح ترکیب ساختاری صنعت هواپیمایی آمریکا و نیروهای رقابتی‌ای که در آن وجود دارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این انجمن ضمن تشریح فضای حاکم بر این صنعت معتقد است تغییرات ساختاری که روز به‌روز در زمینه هواپیماسازی و خدمات وابسته اتفاق می‌افتد محصول و نتیجه نوآوری‌ها در فناوری اطلاعات است. نگاهی به استحکام نسبی که صنعت فناوری اطلاعات هم‌اکنون از آن بهره می‌برد می‌تواند دلیل خوبی برای گرایش قوا به‌سمت آی‌تی در صنعت هوانوردی باشد. این انجمن همچنین اثر فناوری اطلاعت را در صنعت هواپیمایی در منطقه آسیا و اقیانوسیه مورد بررسی قرار داده، آن را بسیار عمیق می‌داند و از آن به‌عنوان انقلابی در صنعت هواپیمایی یاد می‌کند.
برپایه مقایسه تجربه‌ای که آمریکا به‌تازگی داشته است، این انجمن پیش‌بینی می‌کند که در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت، عوامل گوناگون جغرافیایی، فرهنگی و روانشناختی بر حوزه فناوری اطلاعات برای تاثیرگذاری و برهم زدن تعادل قوا در این صنعت تاثیر خواهد گذاشت، اما این انجمن پیش‌بینی می‌کند که در درازمدت به‌کارگیری فناوری اطلاعات در امور این صنعت ساختاری یکپارچه و جهانی را برای هواپیماسازی جهانی به ارمغان خواهد آورد.
فناوری برای بازرسی فرودگاه‌ها
بررسی طرح‌های در دست مطالعه فرودگاه‌های مختلف جهان نشان می‌دهد، بخش‌های ایمنی و بازرسی‌های فرودگاهی این روزها درحال تغییر اساسی هستند و با استفاده از تجهیزات مدرن و کارآمد روز می‌کوشند امنیت را در بهترین حالت ممکن برقرار سازند.
کارشناسان دریافته‌اند که فناوری‌های نمایشی(Screening Technology) که یکی از جدیدترین دستاوردهای فناوری اطلاعات محسوب می‌شوند، یکی از ابزارهای توانمند برای برقراری امنیت در فرودگاه‌ها خواهند بود. در این میان باید در نظر داشت که همواره دامنه خطرات احتمالی بسیار بیشتر از آن حدی است كه در محل‌های بازرسی فرودگاهی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و به‌همین خاطر کمک گرفتن از دستگاه‌های الکترونیکی می‌تواند دقت کار را تا چندین برابر افزایش دهد. به‌عقیده بسیاری از کارشناسان بازرسی‌های سنتی فرودگاه‌ها در بیشتر مواقع كمترین خطرات را در نظر می‌گیرند، از این‌رو برای رسیدن به یك محیط كاملا امن و محافظت از مسافران در برابر هرگونه خطر احتمالی، باید روش‌های اجرایی سنتی مورد بازبینی قرار گیرد.
به‌طور کلی برای جلوگیری از حملات احتمالی به مسافران روش‌های مختلفی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها درگاه‌های بازرسی فرودگاه‌ها محسوب می‌شود. در این مکان‌ها مسافران به همراه چمدان‌هایشان مورد بازرسی قرار می‌گیرند تا از حمل وسایل خطرناكی از قبیل اسلحه یا مواد منفجره توسط آن‌ها جلوگیری شود. این كار به‌طور سنتی به این ترتیب صورت می‌گیرد كه افراد با گذر کردن از ردیاب‌های فلز و قرار گرفتن در مقابل اشعه x بررسی می‌شوند.
اشعه‌ای که در این ردیاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد به‌جز مشکلاتی که برای سلامت افراد به‌وجود می‌آورد، معمولا دقت بسیار کمی دارد. در کنار این مسئله فناوری‌های جدید ردیابی که امروزه در بسیاری از فرودگاه‌های جهان استفاده می‌شوند می‌توانند راه‌حل همه مشكلاتی باشند كه ممکن است در این مسیر ب‌وجود آید. رویكرد آینده برای رسیدن به یك بازرسی جامع براساس سیستم Trace Detection است. این نوع ردیاب هرگونه ذرات یا بخارهای مربوط به مواد منفجره را كه روی چمدان، لباس یا پوست مسافر باشد شناسایی می‌کند. به این ترتیب احتمال حمل مواد منفجره توسط مسافران و یا در تماس بودن این مواد با لباس و بدن آن‌ها مشخص می‌شود. Trace Detection براساس طیف‌سنج پویایی یون‌ها كار می‌كند و با استفاده از فشار هوا، ذرات و بخارات مواد منفجره را ظرف چهار ثانیه روی چمدان‌ها، بدن و لباس مسافر ردیابی می‌كند. کارشناسان همچنین دستگاهی با نام IONSCAN ساخته‌اند که با اتصال به انتهای مسیر ردیاب‌های سنتی كه ا اشعه X استفاده می‌كردند، به آن‌ها امکان می‌دهد دقت خود را تا چندین برابر بیشتر کنند.
علاوه بر این گفته می‌شود که در آینده نه‌چندان دورTrace Detection ، IONSCAN و فناوری‌های دیگر به‌صورت یکجا و داخل یك سیستم ادغام خواهند شد. درحالی که امروزه سرعت، نقش اصلی و اساسی را در زندگی مردم برعهده دارد، گذرگاه‌های امنیتی جدید مسافران در فرودگاه‌ها نظیر Trace Detection نقش مهمی در پیشگیری از اتلاف وقت مسافران برعهده خواهد داشت.
صنعت هوانوردی در آینده
حذف بليت کاغذي از سيستم شرکت‌های هواپیمایی تا سال 2007 ميلادي، خريد از طريق سيستم اتوماتيک و خودکار و حتي خريد از راه دور با تلفن‌همراه به‌منظور کاهش ضريب خسارت و سرانجام سرويس‌هاي معمولي نظیر تلفن‌همراه و دسترسی به اينترنت در داخل هواپيما از جمله مواردی هستند که امروزه شرکت‌های هواپیمایی آن‌ها را به‌عنوان مهم‌ترین برنامه‌های صنعت هوانوردی در دنیا و البته خواست همیشگی مسافران می‌دانند.
اين پروژه‌ها بخشي از برنامه‌هاي اوليه سازمان بين‌الملليICAO است که با عنوان “ساده‌سازی کارها” اجرا می‌شود و حدود سه ميليارد دلار هزينه را به شرکت‌های هواپیمایی و سازمان‌های مسؤول تحمیل می‌کند. بعضي از اين برنامه‌ها که قبلا توسط گروه کرونوس انجام شده، پيشرفت خوبي نیز داشته که از آن جمله می‌توان به برنامه Touch&Go خطوط هوايي ژاپن اشاره کرد. این برنامه از روي بليت خريداري شده و از طريق اينترنت و يا تلفن‌همراه کارت پرواز را دریافت کرده و امکان سوار شدن به هواپیما را برای مسافران فراهم می‌کند.
در عصر پیشرفته کنونی باید در پی راهی بود تا شرکت‌هاي هواپیمایی کوچک را نیز وارد اين تبادلات کرد. طرف‌های درگیر در حمل‌ونقل هوایی مانند فرودگاه‌ها و گمرک‌ها نیز باید به کمک فناوری اطلاعات به یکدیگر متصل شوند تا به این وسیله ضمن افزایش امنیت،خدمات گسترده‌تری در اختیار مسافران قرار گیرد. نباید فراموش کرد که شرکت‌هاي هواپیمايي همگي داراي يک هدف نيستند. از نظر بعضي‌افراد فناوری يعني سرويس بهتر براي بهترين مشتري، درحالی‌که براي بعضي ديگر کشاندن مشتري به طرف دستگاه‌هاي اتوماتيک براي پذيرايي گرم از آنان بهترین نوع فناوری محسوب می‌شود. اما به هرحال مسؤولان صنعت هوانوردی چاره‌ای جز پذیرش خواسته‌های مسافران ندارند و به‌همین خاطر با هر تعریفی که از فناوری دارند مجبورند خود را با نیازهای مسافران خود تطابق دهند.
در گردهمایی اخیر هوانوردی و فناوری اطلاعات که در ماه جاری در دبی برگزار شد، رییس هواپیمایی عربی سازمان فناوری اطلاعات امارات به‌منظور سخنرانی درباره‌نقش فناوری اطلاعات در رشد صنعت هواپیمایی در کشورهای عربی در جمع شرکت‌کنندگان دعوت شد. در این سخنرانی با اشاره به ویژگی‌های فناوری اطلاعات در خطوط هواپیمایی کم‌هزینه و نحوه به‌کارگیری از این فناوری‌ها به‌طور موثر و کارآمدتر در جهت طراحی و خلاقیت بهتر به توضیح تفاوت‌ها و شباهت‌های IT در خطوط هوایی کم‌هزینه و مشروط پرداخته و اعلام شد که هرچه میزان استفاده مرکز هوایی دنیا از فناوری اطلاعات افزایش یابد، به همان اندازه میزان رضایت‌مندی مشتری‌ها نیز بیشتر می‌شود.
نوآوری در هوانوردی
فرودگاه بين‌المللي مسكو به‌تازگی سيستم تحليل وضعيت رواني مسافران را که GK-1 نام دارد، راه‌اندازی کرده است. در اين فرودگاه مسافران بايد به چهار سؤال مطرح شده از سوي اين سيستم پاسخ دهند كه براساس جواب آن‌ها ويژگي‌هاي رواني مسافر تحليل شده و سيستم تعيين مي‌كند كه فرد از راهروی قرمز عبور كند يا سبز. اين سيستم به‌طور خودكار سؤالات را به زبان مادري فرد مورد آزمايش مطرح مي‌كند. همچنين مدت‌زمان لازم براي كنترل يك مسافر بين 30 تا 90 ثانيه است که تمام نتايج حاصله از آزمايشGK-1 نشان‌دهنده كارايي بالاي اين دستگاه است. سيستم جدید روسیه در مرزهاي امنيتي، گمرك و كنترل مرزي براي جلوگيري از تلاش براي انجام اقدامات تروريستي، انتقال غيرقانوني سلاح و مواد منفجره و سمي و ني عبور غيرقانوني از مرزها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
در کنار این اقدام، دو شركت هواپيمايي اروپايي نیز به تازگی اعلام کرده‌اند که از اواخر سال آتی میلادی اجازه استفاده از تلفن‌همراه را در پروازهاي داخلي اروپای غربي صادر خواهند کرد. این شرکت‌های پرتغالی و انگليسی در اواخر سال 2006 به‌صورت آزمایشی اجازه استفاده از تلفن‌همراه را به مسافران خود مي‌دهند و از سال آینده این طرح را به‌صورت رسمی اجرا می‌کنند. شركت پرتغالي TAP و شركت هواپيمايي انگليسي BMI اولين شركتهاي هواپيمايي هستند كه اجازه استفاده از تلفن‌همراه را به مسافران خود خواهند داد. طبق آمارهای موجود شركت‌های مذکور با استفاده از يك سيستم جديد مخابراتي به‌نام ONAIR اين امكان را فراهم مي‌كنند. TAP اين سيستم را در مورد هواپيماي ايرباس 321 و شركت هواپيمايي BMI در مورد ايرباس 320 استفاده خواهند كرد.
در برخی خبرها همچنین آمده است، شركت اينتل براي ارتقای سرويس‌هاي اينترنتي بي‌سيم پرسرعت حين پرواز با شركت بوئينگ قراردادی را به امضا رسانده که آزمايش سازگاري با اين سرويس به‌وسیله لپ‌تاپ‌هايي كه از فناوري موبايل Centrino اينتل استفاده مي‌كنند موفقيت‌آميز بوده است. سرويس Wi-Fi شركت بوئينگ تقريبا در 70 هواپيما و 100 مسير روزانه در سراسر دنيا و در خطوط هوايي لوفتانزا اسكانديناوي، ژاپن، ANA، سنگاپور و چين در دسترس است. خطوط هواپيمايي استراليا، كره،EIAI ، Asiana و Etihad نيز به‌زودي اين سرويس را در هواپيماهاي خود ارایه مي‌دهند. اين اولين باري است كه دو شركت اينتل و بوئينگ در زمينه سرويس بي‌سيم حين پرواز با يكديگر همكاري مي‌كنند. بوئينگ تقريبا با 600 شركت و 17 فراهم‌كننده سرويس بي‌سيم توافقنامه رومينگ امضا كرده است. مسافران مي‌توانند با استفاده از يك حساب ثابت به سرويس بوئينگ متصل شوند و يا از ايستگاه‌هاي رومينگ موجود استفاده كنند. آن‌ها همچنین خواهند توانست در پروازهاي بين‌المللي با پرداخت 95/29 دلار براي دسترسي نامحدود يا 95/19 دلار براي دسترسي محدود 6 ساعته اين سرويس متصل شوند.
طبق آمارهای به‌دست آمده، 70 درصد از شركتهاي هواپيمايي دنيا بلیت‌های خود را آنلاین ارایه می‌دهند. یک نظرسنجي جدید نشان ميدهد، بسياري از شركتهاي هواپيمايي به فروش آنلاين بليتهاي خود روي آوردهاند و مسافران نيز روز به‌روز بيشتر از فناوری‌ها استقبال مي‌كنند.
بليتهاي آنلاین هواپيما در سال جاري 30 درصد از كل بازار فروش بليتها را تشكيل مي‌دهند كه نسبت به بازار 19 درصدي اين فناوري در سال 2004 از رشد 11 درصدي برخوردار بوده است. همچنين بررسي 200 شركت هواپيمايي نشان ميدهد بيش از 70 درصد از اي شركتها با خدمات اینترنتی بليت می‌فروشند. تلاش براي ارايه خدمات استفاده از اينترنت و تلفن‌همراه در طول پرواز نيز طي ماههاي اخير در ميان شركتهاي هواپيمايي مدام درحال افزايش است. به‌نظر ميرسد تا سال 2007 دست کم 44 درصد از اين شركتها خدمات فوق را در طول پروازهايشان ارايه دهند. شركتهاي هواپيمايي كوچكتر به‌دليل افزايش قيمت نفت و هزينه سنگين تامين سوخت، در تلاش براي حذف هرگونه هزينه اضافي هستند و از اين‌رو تمايلي به استفاده از اين فناوري جديد ندارند. طبق نظرسنجي فوق، هزينهاي را كه اكنون شركتهاي هواپيمايي صرف ارايه خدمات فناوری اطلاعات مي‌كنند، در شركتهاي آسيايي دو درصد از كل درآمد و در شركتهاي آمريكاي شمالي 4/1 درصد از كل درآمد سالانه آن‌هاست.
