نام نویسنده: رها شايگان
بی بی سی – مقامات شورای عالی انقلاب فرهنگی، از پرنفوذترين شوراهای موجود در ايران، يک عضو ارشد مهمترين نهاد توسعه فناوری اطلاعات در سالهای اخير را تغيير داده و يک روحانی را برای اين پست برگزيه‌اند.
بنابر گزارش خبرگزاری ها طی حکمی از سوی محمدرضا مخبر دزفولی دبير شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت الاسلام دکتر حميد شهرياری به سمت دبير شورای عالی اطلاع رسانی منصوب شده است. اين پست پيش از اين در اختيار نصرالله جهانگرد قرارداشت که توسط سيد محمد خاتمی رييس جمهوری پيشين برای اين سمت انتخاب شده بود.
هر چند با تغييرات متعدد در حوزه های مختلف اداری ايران، جابه‌جايی در پست دبيری شورای عالی اطلاع رسانی نيز محتمل به نظر می‌رسيد اما انتخاب يک روحانی برای يکی از فنی‌ترين پست‌‌های حوزه فناوری اطلاعات ايران مشابهت هايی را با برخی تغييرات جنجالی د سمت‌هايی چون روسای دانشگاه های کشور طی ماه‌های اخير يادآور می‌شود.
انتخاب آقای شهرياری برای اين پست همچنين از آن جهت کمی غيرمنتظره به نظرمی رسد که حکم وی از سوی دبير شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ شده است. اين در حالی است که رياست شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای اطلاع رسانی برعهده رييس جمهور است و انتظار می‌رفت دبير جديد با حکم محمود احمدی نژاد به اين سمت انتخاب شود.
از ظهور تا افول يک شورا
شورای عالی اطلاع رسانی علی‌رغم آن که در ساختار اداری ايران شکلی تشريفاتی و غيراجرايی دارد اما طی دوره دوم رياست جمهوری خاتمی با تغيير اساسنامه و خط مشی خود توانست ارتباط نزديکی را با مهمترين نهاد بودجه ريزی کشور يعنی سازمان مديريت و برنامه ريزی و از آن طريق با نهادهای ديگر برقرارکند.
عمده ترين شهرت اين شورا به دليل اجرای طرح توسعه کاربری فناوری اطلاعات (تکفا) بود که بر توسعه برنامه‌های ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) و اختصاص بودجه به طرح های سازمان ها و نهادهای دولتی در اين زمينه نظارت داشت.
طرح تکفا که از آن به عنوان تنها طرح توسعه فناوری اطلاعات در کشور نام برده می‌شود طی سه سال اجرا، موافقت و مخالفت‌های فراوانی را با خود به همراه آورد.
با اين حال تغيير دولت و تشکيل شورای عالی فناوری اطلاعات که از اختيارات و امتيازات ويژه ای برخوردار است، به برنامه‌های تکفا پايان داد.
رشد و تاثير فناوری اطلاعات در دولت ايران طی سالهای اخير معمولا تحت تاثير نام ها و شخصيت ها قرار داشته به طوری که بسياری از فعالان اعتقاد دارند در اين عرصه شخصيت ها تعيين کننده تر از نهادها و جايگاه ها هستند.
شورای عالی اطلاع رسانی زمانی چهره جديدی به خود گرفت که نصرالله جهانگرد معاون برنامه ريزی وزارت وزارت ارتباطات از سمت خود استعفا کرد و به تقويت بازوهای اين شورا پرداخت.
او پيش از اين نامزد ناکام معرفی شده از سوی خاتمی به مجلس برای پست وزارت ارتباطات بود ولی پس از آن که نتوانست از مجلس اصلاح طلب رای لازم را جهت وزارت ارتباطات کسب کند به تقويت اختيارات و بازوهای اجرايی شورای عالی اطلاع رسانی پرداخت.
دبير جديد، فضای جديد
در حکم آقای شهرياری دبير جديد شورای عالی اطلاع رسانی، او از يک سو آشنا به علوم انسانی و از سوی ديگر فردی دارای سوابق قابل توجه در زمينه نرم افزارها و شبکه های رايانه ای معرفی شده است.
اين روحانی ۴۳ ساله که دارای دکترای فلسفه تطبيقی از دانشگاه قم است، در ميان فعالان فناوری اطلاعات ايران بيشتر به عنوان رييس مرکز تحقيقات کامپيوتر علوم اسلامی شناخته شده است، مرکزی که در سال ۱۳۶۸ با حمايت رهبر جمهوری اسلامی و با هدف اشاعه فرهنگ و معارف اسلامی به صورت رايانه ای تشکيل شد.
طی سال های اخير اين مرکز و برخی مراکز ديگر قم با حمايت های دولتی، سرمايه گذاری وسيعی را در توسعه فناوری اطلاعات در زمينه علوم اسلامی انجام دادند.
اين مرکز در مدت رياست آقای شهرياری هزاران جلد کتاب و مقاله اسلامی را از شکل چاپی به شکل نرم افزار و يا سايت اينترنتی اطلاع رسانی و پژوهشی تبديل کرده و ارايه داده است.
طراحی و توليد نرم افزارهای اسلامی، پژوهش در علوم اسلامی، ارايه خدمات اينترنتی و ارايه آموزش و خدمات رايانه ای به اقشار مختلف به خصوص روحانين از جمله فعاليت هايی بوده که مرکز تحقيقات کامپيوتر علوم اسلامی قم انجام داده است.
آقای شهرياری چندی قبل در گفت و گو با خبرگزاری مهر گفته بود: “فناوری اطلاعات تحولات سياسی و اجتماعی شگرفی را پديد آورده است. به تبع اين تحولات، مشکلات اخلاقی جديد و منحصر به فردی در اين حوزه ايجاد شده اند که نيازمند رسيدگی جدی و فوری هستند.”
علی رغم اين، شورای عالی اطلاع رسانی در چيدمان جديد مديريت آی تی در ايران تنها يکی از بازيگران اصلی قلمداد می‌شود و آقای شهرياری درست زمانی اين مسئوليت را برعهده گرفته که اين شورا در ضعيف ترين موقعيت خود طی سه سال اخير قرار دارد.
با توجه به اختيارات و شخصيت های قدرتمندی چون محمود احمدی نژاد در راس شورای عالی فناوری اطلاعات به نظر می‌رسد برنامه های توسعه ای ايران در بخش آی تی از شورای عالی اطلاع رسانی به اين شورای جديد التاسيس انتقال داده شود اما در مقابل، برنامه های تبليغی با محوريت فرهنگ اسلامی از سوی شورای عالی اطلاع رسانی دنبال شود.
رشد فناوری اطلاعات يا رشد شوراها
جابجايی قدرت در عرصه مديريت فناوری اطلاعات کشور در حالی صورت می‌گيرد که طی مدت زمانی که از رياست جمهوری جمهوری محمود احمدی نژاد می‌گذرد وضعيت بخش فناوری اطلاعات و خصوصا شرکت های خصوصی فعال در اين عرصه مانند بسياری از عرصه های ديگر چندان مساعد نيست.
ايران علی رغم داشتن حدود ۷ ميليون کاربر اينترنتی و ظرفيت توسعه آن به ۲۰ ميليون کاربر تا پايان برنامه چهارم و همچنين بازار سخت افزار و نرم افزاری با برآورد ۱۴۰۰ ميليارد تومان چرخش مالی، هم اکنون دارای کمترين ضريب نفوذ اينترنت در مقايسه با بسياری از کشورهای منطقه است.
در بخش سخت افزار هم اکنون بازارهای بسيار پررونقی در ايران شکل گرفته ولی بيش از ۹۰ درصد محصولات ارايه شده در اين بازارها کالاهای وارداتی است.
در بخش نرم افزار نيز علی رغم طرح های حمايتی و ظرفيت های فراوانی که در کشور وجود دارد شرکتهای خصوصی در مقابل بسياری از رقبای دولتی از شانس برابری برای در اختيار گرفتن پروژه ها برخوردار نيستند. بی اعتمادی به بخش خصوصی به ويژه طی فعاليت دولت آقای احمدی نژاد نيز راه های برون رفت از اين وضعيت را کم رنگ کرده است.
در عين حال زير ساخت های ناتمام مخابراتی و فقدان سرويس های خدماتی مانند دولت الکترونيکی و پول و تجارت الکترونيکی نيز بر مشکلات اين عرصه افزوده است.
در زمينه دسترسی به شبکه هايی مانند اينترنت نيز محدوديت های ايجاد شده برای کاربران با تقويت فيلترينگ و محدود کردن دايره سايت های مجاز، عملا چشم انداز روشنی را در اين مسير در اختيار اظران قرار نمی دهد.
تعدد شوراها و نهادهای تصميم گير مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فناوری اطلاعات، شورای عالی اطلاع رسانی، شورای عالی انفورماتيک و دهها شورای ريز و درشت ديگر به همراه مجموعه ای از دستگاه های دولتی که سال هاست در زمينه متولی گری فناوری اطلاعات خود را صاحب سهم می دانند بر پيچيدگی های اين فضا افزوده است.
در چنين فضايی نگرانی از بابت تحريم های احتمالی که بخش عمده ای از آنها از چند سال قبل در اينترنت نيز توسط کاربران و فعالان آی تی ايرانی لمس شده بر اين فضای نامساعد دامن زده است.
