نام نویسنده: دكتر يونس شكر خواه – jonas@iranprint.com
ایران پرینت – بروشور سايت‌ها يك بار بر روي اينترنت مي‌آيند و بعد هم هميشه بي تغيير مي‌مانند. بحث ما اين نوع سايت‌ها نيست و اصلا تا عمر داريم به كسي توصيه نمي كنيم كه چنين سايت‌هايي بسازد.
بحث ما سايت‌هايي هستند كه بايد مدام با مطالب تازه به روز شوند؛ كاربران را وابسته به خود سازند و به گونه‌اي عمل كنند كه اين كاربران باشند كه در اثر نديدن سايت‌هايي از اين دست دچار ضرر شوند. اما حالا نوبت نكته‌هايي است كه بايد طرح كنيم.
نكته اول: عرصه‌هاي زمان و مكان
روزگاري بود كه سرعت حرف اول روزنامه‌ها بود. اين حرف اول، بعدها به خبرگزاري‌ها منتقل شد و ديري نپاييد كه تلويزيون‌هاي ماهواره‌اي به جاي خبرگزاري‌ها تكيه زدند. اما اكنون عرصه‌هاي زمان و مكان هر دو در كنترل فضاي سايبر است .
نكته دوم: مفهوم تازه‌اي بنام شبكه‌وند
در اينترنت، مفهوم شهروند جاي خود را به مفهوم تازه‌اي بنام شبكه‌وند داده و اين امربه اين معنا است كه جغرافياي مخاطب براي هر كه سايت دارد يك جغرافياي جهاني است؛ مگر اينكه اين نكته را نداند و دوباره در حد جغرافياي محلي باقي بماند و به اصطلاح به جاي شبكه وندان؛ باز هم همان شهروندان را هدف بگيرد.
نكته سوم: روزگار پس از گوتنبرگ
مارك فدرمن كه يك انديشمند برجسته عرصه صنعت تكنولوژي‌هاي بسيار پيشرفته و مسئول پروژه مطالعات مديريت مك لوهان است در يك مقاله مي‌نويسد:
وقتي گوتنبرگ حروف متحرك چاپ را ساخت، دركنار ساير پيامدها، شاهد دو پيامد عمده بوديم. اول با توزيع انبوه كتاب‌هاي چاپ شده، ايده‌ها و نظرات همه توانستند بدون نياز به حركت خودِ فرد، در جهات مختلف حركت كنند ومسافت‌هاي طولاني را بپيمايند و دوم، ظرفيت توليد مطاب چاپي بلافاصله از قدرت نويسندگان براي توليد محتوا پيشي گرفت، حالا فن‌آوري‌هاي الكترونيك ابتدا تلويزيون و بعد اينترنت باعث دور بعدي تسريع در توليد محتوا شده‌اند. آنها نه تنها ساز وكارهاي توزيع در سطح جهاني را دارند بلكه نسبت به چاپ، از ظرفيتي چند برابر براي توليد محتوا هم برخور دارند. اكنون براساس فهم از تاريخ ارتباطات، بايد در انتظار دو رخداد باشيم: اول اينكه تعداد نويسندگان و پديدآورندگان محتوا و نيز حجم محتوا بايد افزايش ياد و دوم بايد در انتظار زبان مشتركي باشيم كه با حوزه جغرافيايي توزيع محتوا همخوان باشد - اگر ما زماني مصرف كنندگان منفعل، رام و بي‌اراده محتوا بوديم، حالا با استفاده از فن‌آوري‌هاي الكترونيك، به توليدكنندگان فعال و پركار محتوا تبديل شده‌ايم.
در اين جنبه باز هم براي دست اندركاران صنعت چاپ فرصت‌هاي بي شماري نهفته است؛ اگر درك خود را از فضاي اينترنت و استفاده از امكانات آن توسعه بخشند.
نكته چهارم: بي واسطه‌گي و تعامل
در اينترنت بين چاپكار و سفارش دهنده واسطه وجود ندارد. انگار مشتري در چاپخانه است؛ چيزي شبيه به ارتباط چهره به چهره است. هردو طرف، پيوسته و آنلاين به هم دسترسي دارند و امكان پس فرست يا همان نظردهي بطور لحظه به لحظه براي مشتري موجود است.
تعاملي بودن اينترنت يعني اينكه همان‌طور كه يك مسير اطلاعات از چاپخانه شروع مي‌شود، مسير ديگري هم براي مشتري هست تا نظرات خودش را براي چاپخانه ارسال كند. سايت تعاملي از همه امكانات تعاملي - كه مثلا امكان ارسال ايميل يكي از ساده ترين شكل‌هاي آن است - برخوردارند
برنامه ريزي براي بدنه كوه يخ:
گفتيم كه تماشاي هر سايتي؛ تماشاي يك كوه يخ است در يك اقيانوس. يعني شما داريد نوك كوه را مي‌بينيد؛ بقيه‌اش زير آب است. اما حالا آنچه كه در زير آب است:
- هدف شما از داشتن سايت چيست؟
- مخاطب يا مخاطبان شما چه كساني هستند؟
- از چه نوع ميله يا از چه نوع ابزاري براي گردش در سايت (navigation tools) مي‌خواهيد استفاده كنيد؟
- از چه ميزان تصوير مي‌خواهيد استفاده كنيد؟
- از چه زبان‌هايي مي‌خواهيد استفاده كنيد (يك زبانه يا چند زبانه)
- چه ويژگي‌هايي را از سايت‌هاي ديگر دوست داريد؟
اين موارد را بايد مو به مو براي برنامه نويسان و طراحان سايت خود مطرح كنيد.
اين كارها را نكنيد:
هنوز داريم براي بدنه كوه يخ برنامه ريزي مي‌كنيم.اين كارها را نكنيد و به طراح سايت هم بگوييد از اين موارد پرهيز كند.
- از ارسال متن‌هاي چشمك زن يا در حال حركت و فايل‌هاي تصويري متحرك (Animated GIFs) بر‌‌روي سايت خودداري كنيد.
- از پنجره‌هاي كوچكي كه بر روي صفحات ظاهر مي‌شوند و ما به آنها pop-up مي‌گوييم استفاده نكنيد.
- از اول تصميم بگيريد كه صفحات را بي خود شلوغ نكنيد نبايد هرچه را كه داريم روي سايت بريزيم.
- حتي المقدور از اجراي اتوماتيك موسيقي بر روي سايت بپرهيزيد.
برويم روي نوك كوه يخ:
اشتباه نكنيد! جاي ما روي نوك كوه يخ نيست آنجا فقط جاي محتواي سايت(content) و عكس‌هاست( ان هم فقط عكس‌هاي كم حجم).
- اطلاعات مربوط به تماس با شما (contact info) بايد در جاي مناسب صفحه باشد و نيز لينك‌هاي مربوط به اطلاعات مرتبط با خودتان.
- كاري كنيد كه كاربران شما بتوانند در هر صفحه‌اي از سايت كه هستند با يك كليك بتوانند به صفحه اول سايت(home page) بازگردند.
- سعي كنيد ميله يا ابزارهاي گردش در سايت را در همه صفحات سايت داشته باشيد.
اين مساله يك نكته بسيار مهم است. گردش ساده در سايت يعني درك ساده و دسترسي ساده به اطلاعات.
- ام اكسير جاودانه سايت‌ها كه همان لينك‌ها هستند: تا مي‌توانيد لينك بدهيد؛ هر لينكي حكم يك پانويس را دارد براي آنچه كه كاربر مي‌خواند. اما بهتر است علت لينك دادن‌ها را هم براي كاربران خود مشخص كنيد. يادتان باشد لينك‌ها آبي رنگ باشند و يا زيرشان خط باشدunderlined) .)
- لينك‌ها را هميشه تست كنيد. بعضي‌ها خيلي بي خيال هستند و ممكن است مطلب يا مطالبي را كه شما به آنها لينك داده‌ايد اصلا حذف كرده باشند. البته چون قرار نيست خيلي فني و ري شويم؛ فقط يك يادآوري مي‌كنيم كه هستند نرم افزارهايي كه كارشان همين چك كردن لينك‌هاي خارجي است و به اصطلاح يافتن لينك‌هاي مرده(link checkers) .
- تاريخ به روز شدن سايت‌تان را در همه صفحات داشته باشيد. اين كار هم به مخاطب سايت شما كمك مي‌كند و هم به خودتان! چرا به خودتان؟ چون باعث مي‌شود تا سايت‌تان را به روز نگاه داريد.
- سعي كنيد از پس زمينه‌هاي رنگي با احتياط استفاده كنيد تا سايت چاپخانه شما را با مهد كودك محله تان اشتباه نگيرند! همين كارها را هم بايد در قبال فونت‌ها در نظر داشته باشيد يكي دو فونت خوانا و نه خيلي درشت؛ براي همه صفحات. راستي وقثي كه كلمه‌اي لينك ندارد زيرش خط نكشيد! اين عادت مربوط به فضاي چاپ است و به اصطلاح حاكي از نوعي تاكيد بر روي مطلب كه استفاده از آن در فضاي وب اصلا رايج نيست.
– اندازه صفحه سايت. لطفا صفحات سايت تان را 770 پيكسلي در نظر بگيريد. گيج نشويد واگر پيكسل و اين حرفها يادتان نمي ماند به برنامه نويس سايت تان بگوييد مشتري‌هاي چاپخانه ما همه از مانيتورهاي 15 اينچي استفاده مي‌كنند و او خودش مي‌داند كه چه كار بايد بكند. لابد به سايت‌هايي رفته‌ايد كه پايين آنها ميله‌اي بوده و شما مجبور شده‌ايد آن ميله را بگيريد و چپ و راستش كنيد تا صفحه را ببينيد. صاحبان اين سايت‌ها كساني هستند كه فراموش كرده‌اند بحث مانيتورهاي 15 اينچي را يادآوري كنند!
- از موارد گرافيك متحرك، موسيقي، صدا و تصوير، تنها تصوير است كه در رسانه‌هاي چاپي وجود دارد و البته هميشه هم بدون تغيير باقي مي‌ماند؛ اما در اينترنت انواع گرافيك‌هاي ثابت و متحرك، تصاوير تغيير يابنده، صدا و موزيك مي‌توانند به كمك مطالب شما رد سايت بيايند و تأثيرگذاري شما و محصولات و خدماتتان را به به اوج برسانند.اما در عين حال افراط در اين كار مخاطب شما را به سرعت مي‌رنجاند. افراط نكنيد.
- فرمت ديجيتال خواننده را قادر مي‌سازد تا تيترها را به سرعت مرور و آنچه را كه مي‌خواهد انتخاب كند. بي دليل زياده نويسي نكنيد. اينترنت ه واسطه فضاي ديجتيال آن به سايت شما انعطاف مي‌دهد و همزمان به مشتري اجازه مي‌دهد تا در مورد يك سرويس يا محصول و يا يك خبر شما اطلاعات بيشتري كسب كند. تغيير درشيوه‌هاي گرد آوري و انتشار دانش و اطلاعات در اين انقلاب ديجيتالي چنان عميق و چشمگير است كه تنها مي‌توان آنرا با همان اختراع چاپ بدست گوتنبرگ درقرن پانزدهم مقايسه كرد. اينترنت هم همانند همان سايت و نوك يك كوه يخ است كه در اعماق پنهان مانده خود خبر از رسانه‌اي مي‌دهد ه در آينده ظهور بيشتري خواهد يافت پس از پيوستن به قافله اينترنت باز نمانيد.
- كادرهاي سايت شما بايد تخصص ويژه داشته باشند. اين نكته را هرگز فراموش نكنيد و كار را به دست كاردان بسپاريد.
نكات ديگري براي برنامه نويس شما
پيكر بندي محتوا:
صرفنظر از فرمت‌هاي رسانه‌اي براي ارايه يك مطلب كه مي‌تواند صورت‌هاي گوناگوني چون ويديويي، گرافيكي يا گرافيك متحرك يا صوتي ، تصويري يا انيميشن باشد و نيز صرفنظر از محتوا كه مي‌تواند آنلاين يا ضبط شده و يا به صورت تدوين شده (اديت شده) ارايه شود، بحث پيكر بندي مطالب هم در سايت‌ها مطرح است.
پيكر بندي محتوا به سه شكل متصور است:
تك رسانه‌اي:
استفاده از يك رسانه براي روايت موضوع - معمولا متن يا ويديو
چند رسانه‌اي:
استفاده از دو رسانه يا بيشتر، براي روايت موضوع - در اين حالت، رسانه‌هاي مورد استفاده، موضوع را به صورت مستقل روايت مي‌كنند و در واقع در حالت تركيبي با يكديگر قرار ندارند.
چند رسانه‌گي:
در اين حالت، دو رسانه يا بيشتر در حالت آميخته و گره خورده با يكديگر، موضوع را به كمك يكديگر روايت مي‌كنند و در واقع در حالت تركيبي با يكديگر عمل مي‌كنند.
شخصي شدن:
سايت شما مي‌تواند براي يك نفر انتشار يابد. به اين معني كه شما مي‌توانيد به برنامه نويس سايت خود بگوييد كه چه نوع اطلاعاتي را در اختيار چه كاربري قرار دهد (سطح دسترسي) و چه نوع اطلاعاتي را در اختيار قرار ندهد.
