شرق – در دنياى تور جهان گستر كه بيش از ۹۰۰ ميليون كاربر آن لاين از صدها مليت و فرهنگ در آن حضور دارند، حضور قوى و منسجم و مبتنى بر برنامه ريزى پويا و هدفمند، اصل مهمى است كه امروزه ساختار دكترين اطلاع رسانى و ارتباطى سازمان ها و نهادهاى رسمى را شكل مى دهد. پايگاه هاى اطلاع رسانى تحت وب مراكز دولتى در اينترنت بستر مناسبى براى توسعه ارباطات سازمان با مخاطبان استاتيك يا اكتيو خود است. سهولت در ارتباطات سازمانى و گستردگى نحوه اطلاع رسانى مختلف سازمان به مخاطب در مدل مشترى مدارى آن لاين e- customer oriented ، مولفه هاى كوچكى از دلايل سازمان هاى دولتى براى راه اندازى يك پايگاه مالتى مدياى قوى در عرصه اينترنت است. به همين علت در اين گزارش به بررسى اجمالى سايت هاى دولتى ايران و نيازمندى هاى نوين اين پايگاه ها در بستر هاى مديريت و به روز رسانى مى پردازيم.
• بودجه ۱۰ ميلياردى
۱۰ درصد بودجه ۱۰۰ ميليارد تومانى طرح تكفا (توسعه و كاربرد فناورى اطلاعاتwww.TAKFA.ir ) به گسترش و توسعه سايت هاى دولتى ايران اختصاص يافته است. اين سخن را سليمانى كارشناس سازمان مديريت و برنامه ريزى كشور در شهريور سال گذشته در يك گفت وگو اظهار داشته است. براساس آمارهاى غيررسمى، بيش از ۱۰۰۰ سايت دولتى ايرانى در اينترنت راه اندازى شده است كه از اين تعداد، حداقل يك سوم از آنها بر روى پسوندهاى كشورى ايران .ir راه اندازى شده اند.
سياوش شهشهانى قائم مقام پژوهشگاه دانش هاى بنيادى ايران (www.IPM.ac.ir) ماه گذشته اظهار داشت كه تاكنون ۱۸ هزارDomain تحت پسوند كشورى ايران ثبت شده و گرايش مراكز دولتى به راه اندازى پايگاه الكترونيكى خود بر روى دامنه هايى با پسوند CCTLD افزايش يافته است. ثبت دامنه بر روى پسوند كشورى ايران به صورت هايgov.ir، net.ir،ir ، . org.ir و ac.ir امكان پذير است و تنها مراكز دولتى ايران حق استفاده و ثبت اين پسوندها را در اختيار دارند. با وجود توجه حداقل دولت به گسترش اطلاع رسانى دولتى بر روى شبكه جهانى اطلاع رسانى و اختصاص بودجه هاى متعددى براى اين كار، هنوز مشاهده مى شود كه برخى از سازمان ها و نهادهاى وابسته به دولت، در تدوين رفتار سازمانى اطلاع رسانى فراگير خود، توجه شايانى به مقوله اطلاع رسانى وبى نمى كنند. اگر بخواهيم بودجه ده ميليارد تومانى تكفا به سايت هاى دولتى را به هزار سايت تقسيم كنيم، سهم هر سايت، ده ميليون تومان خواهد شد كه فعلاً براى به روز رسانى و مديريت متوسط دوزبانه يك سايت دولتى در هر رده اى براى حداقل ۲ سال كافى است. اما با اين تفاسير اگر نگاهى كوتاه به سايت هاى مرتبط با سفارتخانه هاى ايران در اينترنت بيندازيم، نتايج تاسف بارى را به دست خواهيم آورد.
• اولين حضور
وضعيت سايت هاى دولتى ايرانى در وب از اواخر دهه نود ميلادى آغاز شد و در چند سال اخير، به اوج خود رسيده است. گرايش سازمان ها و نهادهاى وابسته به دولت در زمينه حضور در دنياى مجازى و اطلاع رسانى كاركردهاى سازمانى در فرمت هاى الكترونيكى به مخاطبان داخلى و برون سازمانى، منطقى است كه نطفه اصلى آن از آغاز دوه رياست جمهورى سيد محمد خاتمى در مرداد ۷۶ آغاز شد.
در اين سال سايت رياست جمهورى ايران در نشانى www.president.ir به صورت رسمى راه اندازى شد و حجم اطلاعاتى گسترده اى را در مورد اخبار و گزارشات نهاد رياست جمهورى به زبان هاى فارسى و انگليسى منتشر كرد.
انتشار بيوگرافى رئيس جمهور و تصاوير مختلف كابينه در اين سايت، باعث شد تا ارزش مخاطب پذيرى اين پايگاه رسمى ايران در وب سريعاً افزايش يافته به گونه اى كه اين سايت، به عنوان اولين دامنه فارسى روى پسوند كشورى ايران، تا سال ها به عنوان مهم ترين پايگاه خبرى فارسى رسمى ايران در وب شناخته شد. راه اندازى سايت هاى وزارتخانه هاى كشور، سازمان ها و برخى شركت هاى دولتى، بعد از راه اندازى پايگاه رئيس جمهورى شكل گرفت. قوه قضائيه، مجلس شوراى اسلامى و مركز مديريت دولتى ايران، به عنوان پيشگامان راه اندازى پايگاه هاى دولتى در ايران شناخته مى شوند؛ اما ارزش تاثيرگذارى رفتار الكترونيكى آنان بر روى ديگر سايت ها، بسيار كم رنگ بود. چرا كه اين پايگاه ها، از سيستم مديريتى و اطلاع رسانى چندرسانه اى و چندزبانه اى قوى برخوردار نبودند. اكنون نيز كه پس از گذشت ۸ سال، حداقل يك هزار سايت رسمى ايرانى در وب ايندكس شده است، نمى توان به جرات ادعا كرد كه پايگاه هاى رسمى جمهورى اسلامى در وب، نماد قابل قبولى از كارنامه فرهنگى، اقتصادى، سياسى و حتى ورزشى ايران در ۲۶ سال اخير را در پهنه جهانى وب عرضه كرده اند.
همه كارشناسان اطلاع رسانى و ارتباطات جمعى، امروزه بر نقش بى بديل رسانه هاى ديجيتال digital media به عنوان نسل جديدى از رسانه هاى جمعى موج سوم تافلر، اعتقاد دارند و آن را يكى از عالى ترين بسترهاى دكترين جنگ هاى نوين مبتنى بر اطلاعات و ارتباطات مى دانند. بنابراين توجه بيش تر و منسجم تر به وضعيت سايت هاى دولتى ايران در وب كه در واقع ويترين آشكارى از اطلاع رسانى فعاليت هاى نهادهاى گوناگون كشور در رسانه اينترنت هستند، غيرقابل اجتناب خواهد بود.
• عدم شناخت
نبود فكر اطلاع رسانى تحت وب و عدم شناخت نيازهاى اطلاعاتى مخاطبان درون و برون سازمانى را مى توان به عنوان اصلى ترين مشكلات در سايت هاى دولتى ايران به شمار آورد. سايت هاى دولتى ايران به ۴ بخش كلى تقسيم بندى مى شوند:
۱- سايت هاى وزارتخانه ها
۲- سايت هاى سازمان هاى دولتى
۳- سايت هاى سفارتخانه ها و مراكز فرهنگى ايران در خارج از كشور
۴- سايت هاى دانشگاهى، تحقيقاتى و آموزشى رسمى كشور
هر يك از ۴ بند فوق، بسته و مدل اطلاع رسانى خاص خود را طلب مى كند و بالطبع نيازهاى اطلاع رسانى الكترونيكى هر يك نيز با بقيه متفاوت خواهد بود.
پايگاهى مانند سايت سفارت جمهورى اسلامى ايران در تورنتو كانادا در نشانيwww.salamiran.org بارگذارى شده است. آيا مخاطبى كه تاكنون وارد اين پايگاه شده است، مى تواند از روى دامنه سايت حدس بزند كه اين سايت، متعلق به سفارت ايران در كانادا است؟ قطعاً پاسخ منفى است. چرا كه نه دامنه سايت درست انتخاب شده است و نه پسوند سايت ir است. يا مثلاً سايت وزارت امور خارجه كشورمان كه در نشانيwww.mfa.gov.ir قرار دارد، از مخفف كلمات ministry of foreign affairs انتخاب شده است. در حالى كه اكثر كشورهاى دنيا از نشانى بهترى براى نام گذارى domain پورتال هاى الكترونيكى خود استفاده مى كنند و علاوه بر ين چندين زبان پركاربرد دنيا را در اطلاع رسانى متنى خود انتخاب مى كنند. اما مشاهده مى شود كه اكثر سايت هاى دولتى ايران، بعضاً يا فارسى يا انگليسى و يا حداكثر، فارسى و انگليسى هستند. مثلاً سايت سفارت ايران در كانادا با وجود گويش فرانسوى جمعيت زيادى از كانادايى هاى علاقه مند به ايران، زبان فرانسه را در انتخاب هاى زبانى قرار نداده است. يا بعضاً مشاهده مى شود كه يك سايت دولتى ايران، از آدرس دهى فارگليسى در پايگاه خود استفاده مى كند. مثل: .com/ertebat.asp اسم سايت .www. آيا يك كاربر خارجى يا يك روبات جست و جو گر يك search engine مانند گوگل متوجه مى شود كه اين صفحه، مربوط به بخشcontact us يك سيت دولتى ايرانى است؟
• طراحى سايت يك هنر
كارشناسان طراحى وب حرفه اى امروزه از متخصصان ادبيات، روانشناسى و ارتباطات جمعى، به عنوان مشاور در زمينه طراحى سايت هاى دولتى استفاده مى كنند. حتى نوع رنگ به كار رفته در مطالب سايت، نوع چيدمان مطالب و طرح بندى لوگوها، فريم ها و صفحات پايگاه در القاى رفتار سازمانى اطلاع رسانى تحت وب يك سازمان به كاربران خود موثر است. بسيارى از سايت هاى دولتى كشورهاى اروپايى، از سايت هاى وب خود، به عنوان ابزارهايى براى جنگ اطلاعاتى و ساختارى براى هدايت تهاجم فرهنگى و روانى عليه مخاطبان مختلف خود استفاده مى كنند كه بسيار اثربخش و نشان دهنده تدوين سرفصل هايى براى توسعه جنگ روانى راهبردى مبتنى بر وب در آينده اى نزديك است.
طراحى و راه اندازى چندمنظوره و چندرسانه اى (multimedia & multi task) سايت هاى دولتى، نقش بسزايى در كنترل افكار عمومى و گسترش روابط عمومى هاى الكترونيكى سازمان در سطح وسيع دارد. قطعاً وقتى يك سايت دولتى براساس موضوع كارى خود به درستى تنظيم شده باشد، معرفى صفحات به موتورهاى جست وجو نيز، با روند و فرايند بهينه اى صورت پذيرفته است و معمولاً به قولى از (page rank) رتبه مطلوبى نيز در صفحه نتايج جست وجو برخوردار خواهد بود. به عنوان مثال، شما نام كشورهاى مختلف دنيا را در گوگل تايپ كنيد و كليد جست و جو را فشار دهيد. ملاحظه مى كنيد كه Fact Book الكترونيكى يكى از سايت هاى دولتى آمريكا همواره در صدر نتايج جست وجو حاضر مى شود. شما چه موفقيتى از اين بزرگ تر را براى يك سايت دولتى انتظار داريد.
حال مى توان مشاهده كرد كه چه مسائل ريز و درشتى در طراحى و راه اندازى سايت هاى دولتى نقش دارند و نبود آنها چگونه مى تواند اساس اطلاع رسانى و مخاطب پذيرى ارتباطى يك سازمان دولتى را با مخاطبان داخلى و فرامليتى با چالش هايى در اطلاع رسانى بهينه مواجه كند.
به هر حال تاسيس مركز مديريت سايت هاى دولتى ايران براى هماهنگى، مديريت صحيح و هدايت جنبه هاى اطلاع رسانى درون و برون سازمانى مراكز دولتى ايران در شاهراه اطلاع رسانى يك نياز مهم و حياتى است و با وجود آن كه فرايند طراحى و توليد و راه اندازى سايت هاى دولتى كشور، هم چنان رو به افزايش است و انتظار مى رود تا ۵ سال آينده بيش از ۲۰۰۰ سايت دولتى ايران در وب به اطلاع رسانى فعاليت هاى دولتى در رسانه وب بپردازند، بى شك بازگشت به مديريتى آن لاين در استقرار رفتار سازمانى هماهنگ و جامع اطلاع رسانى الكترونيكى در وب، غيرقابل اجتناب خواهد بود.
