نام نویسنده: على پرند
شرق – كاربران اينترنت روزهايى را به ياد مى آورند كه به تازگى يك اى ميل ايجاد كرده بودند و با ذوق و شوق هر روز آن را چك مى كردند تا احتمالاً به نامه اى بربخورند. چنين وضعيتى آنها را به ياد پستچى محله مى انداخت كه وقتى وارد كوچه مى شد همه همسايگان چشم انتظار نامه اى از دوست و آشنا سر از در و پنجره بيرون مى آوردند.
با اين حال در جهان مجازى اين ذوق و شوق خيلى زود جاى خود را به دلزدگى ويژه اى داد كه ناشى از وجود نامه هاى ناخواسته در صندوق پستى الكترونيكى كاربران بود. در واقع اسپم ها هيچ كارى كه نكرده باشند خيلى زود تمام جذابيت اى ميل ها را گرفتند. اگر تا يكى دو سال قبل آنها صرفاً يك مزاحم در لابه لاى نامه هاى واقعى كاربران به شمار مى آمدند امروزه كاربران به زحمت نامه هاى واقعى خود را از لابه لاى اسپم ها بيرون مى كشند و چه اى ميل هاى واقعى كه در بين انبوهى از نامه هاى ناخواسته از ميان رفته و يا گم شده است.
در طول اين سال ها مبارزات متعددى با اسپم صورت گرفت و حتى هم اكنون نيز به عنوان يك معضل اصلى در مركز توجه و بحث نهادهاى بين المللى حاكم بر اينترنت قرار دارد، با اين حال به نظر مى رسد نه مبارزات فنى مختلف و نه قانونگذارى و برخوردهاى حقوقى و پليسى با اسپم و اسپمرها به نتيجه نرسيده است. براساس تحقيقات، كاربران آهسته آهسته خود را با اسپم تطبيق داده اند و به نوعى حضور آن را به عنوان يك ويژگى جهان مجازى پذيرفته اند و بر پايه همين ارزيابى ها چنين رويكردى به محتواى ناخواسته، عملاً بهترين روش براى بى اثر كردن آن بوده است چنانكه آمارها حاكى از كاهش نقش اسپم طى ماه هاى اخير است. بى توجهى كاربران شايد پاشنه آشيل اين دشمن رويين تن بود كه حالا كم كم پايه هاى امپراتورى اش را متزلزل مى بيند.
•يك راه غيرممكن
پيش از آنكه بحث اسپم آغاز شود بد نيست نيم نگاهى به تعريف آن بيندازيم كه طى سال هاى گذشته تغييراتى هم كرده است: اسپم هرزنامه هايى است كه از طريق اى ميل ها فرستاده مى شود و سيستم هاى ميزبان را آلوده كرده و فعاليت هاى آنان را فلج مى كند. اين هرزنامه ها به راحتى از فيلترها عبور كرده و به سرعت به سيستم هاى مختلف يك شبكه بزرگ راه پيدا مى كنند. علت گسترش سريع اين پديده به خاطر اهميت اى ميل در فعاليت هاى بر خط است. اى ميل گسترده ترين برنامه كاربردى اينترنتى است و از هر ۱۰ كاربر اينترنتى، ۹ نفر از اى ميل استفاده مى كنند. گفته مى شود ۶۵ درصد از اى ميل ها به وسيله اسپم آلوده مى شوند. بزرگترين دسته هاى اسپم در رابطه با محصولات اقتصادى و سرويس هاى مالى عمل مى كنند. اسپم از سال ۲۰۰۰ تاكنون رشد زيادى كرده است. تعداد اسپم ها در سال ۲۰۰۱ ، ۷ هزار مورد؛ در سال ۲۰۰۲ ، ۴۰ هزار مورد و در سال ،۲۰۰۳ ۱۳۵ هزار گزارش شده است.اما مبارزه با اسپم ها داراى سابقه طولانى است و راه هاى بسيارى براى مبارزه با آن آزمايش شده است. در نخستين اقدام شركت هاى بزرگ و كوچك با استفاده از ابزارهاى فنى سعى در مبارزه با اين معضل نوظهور كردند.
با توجه به اين كه اسپم برخلاف ويروس چهره خرابكارانه اى (حداقل در نگاه نخست) نداشت شركت ها تصور مى كردند كه در مبارزه با آن با مشكل چندانى روبه رو نخواهند شد از اين رو نوشته شدن نرم افزارهاى مختلفى كه در صندوق پستى، سرورهاى اى ميل و يا نرم افزارهاى مربوط به دريافت اى ميل به كار گرفته مى شد راه حل قطعى مارزه با نامه هاى ناخواسته به شمار مى آمد. اسپم ها اين مقاومت را خيلى زود با يافتن راه هاى متقابل دفاع و حمله كنار زدند. در واقع تكنولوژى نامه هاى ناخواسته طى سال ها و ماه هاى گذشته كاملاً پيشرفت كرده و حالا نامه هاى اسپم كاملاً به نامه هاى واقعى افراد شباهت دارند.
آنها از عناوين و اسامى كه به طور مكرر توسط كاربران استفاده مى شوند سود مى برند، به اين ترتيب با قوى تر شدن فيلترينگ شركت هاى مبارزه كننده با اسپم عملاً نامه هاى حقيقى افراد نيز در معرض خطر اسپم خوانده شدن قرار گرفت به طورى كه هم اكنون بسيارى از كاربران نامه هاى واقعى خود را از لابه لاى نامه هاى پوشه اسپم صندوق پستى خود پيدا مى كنند.صف مبارزان بعدى سياستمداران بودند، كسانى كه مى خواستند نام خود را با تصويب قانونى عليه اين معضل مهم در تاريخ جهان ثبت كنند.
در طول يكى دو سال انبوهى از مباحثات حقوقى درگرفت و قوانين متعدد و سخت گيرانه اى عليه نقض كنندگان قوانين سايبر وضع شد و براى ارسال كنندگان اسپم مجازات هاى سنگينى در نظر گرفتند با اين حال نه سياستمداران و نه بعد از آنها فعالان اقتصادى كه به اين مبارزه وارد شدند نتوانستند موفقيتى كسب كنند و شكست فلاكت بارى نصيب آنها شد.در آغاز برخى فعالان معتقد بودند فرستنده و گيرنده اسپم هم دو هزينه اى از بابت ارسال و دريافت اسپم نمى پردازند ولى اقتصاددانان با استدلال ثابت كردند كه گيرندگان اسپم مشمول اين پرداخت هزينه مى شوند. به گفته بنجامين هرمالين اقتصاددان دانشگاه بركلى آمريكا براى اى ميل ها و به اصطلاح دريافت كنندگان هر اسپم هزينه اى حاشيه اى مثل برق، اينترنت و انبار يا محل ذخيره اى ميل ها دارد. اين موضوع براى فرستندگان يك استراتژى سودمند و مطمئن ايجاد مى كند چرا كه اگر يك نفر از يك ميليون نفر روى آن اسپم كليك كند اين كار را نهايتاً سودمند مى كند.برخى افراد اعتقاد داشتند در صورت به وجود آمدن يك سيستم تبادلات مالى براى ارسال و دريافت اى ميل ارسال اسپم به سود اسپمر نخواهد بود و رشد آن متوقف مى شود.
بيل گيتس صاحب مايكروسافت يكى از آنهاست كه قريب به يك سال قبل پيش بينى كرد با تكنولوژى فيلترينگ ممتاز و پيشرفته و يك سيستم پرداخت مى توان ظرف دو سال اسپم را شكست داد. مخالفان اين موضوع نظر بيل گيتس را تلاشى براى پنهان كردن نقايص نرم افزارهايش دانستند و گفتند كه رئيس مايكروسافت مى تواند با برطرف كردن نقايص متعدد نرم افزارهاى اين كمپانى كمك شايانى به مبارزه با ويروس و اسپم نمايد.
تفكر بيل گيتس البته براى طرفداران آزادى روى وب چيزى در حد كفر قلمداد شد چرا كه آنها با اين موضوع كه براى ارسال اى ميل از مردم پول دريافت شود به شدت مخالف بودند البته شرايط رشد صنعت اى ميل در سال هاى بعد و خصوصاً ظهور پديده هايى مثل GMAIL كه فضاى نامحدود و امكانات عالى را در اختيار كاربران قرار مى داد عملاً خارج شدن اين طرح بيل گيتس را نشان مى داد.خريد تمبر مجازى براى ارسال اى ميل نظر ديگرى بود اما به نظر مى رسيد حتى كاربران متمول نيز بيشتر از آنكه به فكر خريد تمبر براى اعتباربخشى به نامه ها باشند كنار آمدن با اسپم ها را راه حل مناسب ترى مى دانند.تقريباً دو سه سال بعد از شيوع گسترده اسپم در سطح جهان همه كارشناسان با يك نظر موافق بودند و آن اين كه مى توان به راه حل هاى كاهش اسپم فكر كرد اما از بين بردن كامل اسپم در كوتاه مدت كارى غيممكن خواهد بود. در همين حال تلفيق اسپم ها و ويروس ها با يكديگر عملاً روش هاى جديد مبارزه با اين معضل را سخت تر كرد.اگر نامه هاى ناخواسته زمانى واقعاً يك محصول را تبليغ مى كردند حالا بهترين راه براى ضدتبليغ هم ارسال اسپم بود به طورى كه ارجاع دادن كاربران به جاى ديدن يك محصول به دانلود يك تروجان و يا يك ويروس عملاً اسپم را از حالت نسبتاً كم خطر آن به يك معضل پرخطر تبديل مى كرد. آمارها روز به روز نشان دهنده رشد اسپم و عقب نشينى متخصصان فنى شركت هاى امنيتى بود و براى دوره اى همگان پذيرفتند كه در مقابل اسپم ها روش هاى متعدد شكست خورده و به نتيجه مطلوبى نرسيده است.
•برنده اين جنگ بزرگ
در اوايل سال ۲۰۰۴ اعلام شد كه در حدود دوسوم پيام هاى الكترونيكى (در حدود ۶۳ درصد) نامه هاى ناخواسته هستند. اين در حالى بود كه اين آمار در زمان مشابه در سال ۲۰۰۳ حدود ۳۷ درصد و در سال قبل از آن ۵/۱ درصد بود. در همين حال در سال ۲۰۰۲ خسارت ناشى از اسپم ها در حدود ۲ ميليارد دلار بود كه اين ميزان در سال ۲۰۰۴ بيش از ده ميليارد دلار برآورد شد. سال قبل حتى كار به جايى رسيد كه برخى كشورها مثل انگلستان ليستى از خسارات به بارآمده توسط اسپم ها را تهيه و منتشر كردند. انگليسى ها ارسال يك هرزنامه يا اسپم را به دشمن ۵۰ پوندى نام گذارى كردند. در طول سه سال گذشته هممان با رشد اسپم ها محتواى آنها نيز دچار تغييراتى شد به طورى كه از موضوعات تبليغاتى و محصولات كامپيوترى به سمت محصولات پورنوگرافى و حتى نژادپرستانه سوق پيدا كرد. اسپم ها حتى در مواردى به موضوعات سياسى نيز وارد شدند و همزمان با وقوع رويدادهاى خاص اسپم هاى خاص آن موضوع نيز به صندوق هاى پستى كاربران سرازير مى شد.
با ورود بحث اسپم به موضوعات مذاكرات بين المللى عملاً جبهه جديدى عليه آن شكل گرفت. جلسات مختلف آمادگى جامعه اطلاعاتى موضوع اسپم را به عنوان يك معضل اساسى مورد توجه ويژه قرار دادند و ساعت ها روى آن بحث و مذاكره كردند. اتحاديه جهانى مخابرات سال قبل يك اجلا در خصوص اين موضوع برگزار كرد. نهادهاى مختلف مديريت كننده اينترنت نيز به اسپم به عنوان يك موضوع ويژه توجه كردند و كنفرانس هاى متعددى در اين زمينه برگزار شد.پليس نيز در اين ميان بيكار ننشست.
تنها پليس فدرال آمريكا طى سال گذشته ۱۰۳ نفر را دستگير كرد كه از اين ميان ۵۳ نفر به خاطر ارتكاب جرايمى همچون ارسال اسپم به زندان هاى طويل المدت محكوم شدند. يكى دو هفته قبل يك محكوميت سنگين ۹ ساله نيز براى يك ارسال كننده اسپم قطعى شد. با اين حال در همين سال آمار رشد اسپم با رشد قابل توجه روبه رو شد به طورى كه گفته شد بيش از هفتاد درصد از اى ميل هايى كه كاربران در سال ۲۰۰۴ دريافت كردند هرزنامه بود. به اين ترتيب جنگى كه ميان نهادهاى قانونى و متخصصان كامپيوترى عليه پيام هرز در جهان شكل گرفت در سال ۲۰۰۴ به اوج خود رسيد اما به رغم استفاده از ابزارهاى مختلف برنده اين جنگ اسپمرها بودند. اين را تابستان سال گذشته زمانى كه تصويب قانون عليه اسپم موجب افزايش اسپم شد به همگان ثابت شد.
هم اكنون كشور آمريكا به رغم آن كه بيشترين مبارزه را با اسپمرها انجام داده از بيشترين حجم ارسال اسپم نيز برخوردار است و چين، كره جنوبى، برزيل و روسيه در مكان هاى بعدى قرار دارند. براساس آمارهايى كه از سايت هاى كنترل كننده اسپم در جهان به دست آمده طى چند ماه اخير حجم اپم ها نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۰۴ با كاهش روبه رو بوده اما با اين وجود بسيارى از كارشناسان ترديد دارند كه برخورد با اسپم به چنين نتيجه اى رسيده باشد. براساس جديدترين نظرسنجى ها بيش از آن كه مبارزه با اسپم باعث كاهش حجم اسپم شود تطبيق دادن كاربران با اسپم ها چنين دستاوردى را به همراه داشته است. به نوعى تحقيقات نشان مى دهد كاربران اين عامل مزاحم را چيزى در حد معضل ترافيك، آلودگى و… ارزيابى مى كنند و سعى در ناديده گرفتن آن دارند. بر اين اساس ميزان بى اعتمادى به صندوق پستى الكترونيكى كه به خاطر افزايش حجم اسپم افزايش يافته بود در حال كاهش است.
•اسپم ايرانى
مثل هر تكنولوژى وارداتى ديگر اينترنت نيز مجموعه اى از مشكلات و معضلات خود مثل اسپم و ويروس را با خود به اين سو و آن سوى جهان مى برد. معضل نامه هاى ناخواسته هر چند ابتدا از كشورهاى پيشرفته آغاز شد اما به مرور با استقرار اينترنت در كشور و رشد استفاده از آن مشكلاتى چون ويروس، اسپم و يا نامه هاى دروغين جاى خود را در صندوق پستى كاربران ايرانى باز مى كنند. هر چند هنوز برآورد دقيقى از ميزان اسپم فارسى كه به سمت صندوق پستى كاربران ايرانى نشانه مى رود وجود ندارد اما با يك ارزيابى محدود هم مى توان حدس زد كه بخش عمده نامه هاى ناخواسته از سوى برخى سايت ها و شخصيت هاى سياسى خارج از كشور ارسال مى شود و يا تبليغ محصولات كامپيوترى است كه توسط شركت هاى داخلى به فروش مى رسد.
نزديكى به برخى رويدادها مثل انتخابات نيز فرصت مناسبى براى جمع آورى اى ميل هاى كاربران ايرانى و ارسال بيانيه هاى تبليغاتى له يا عليه آن است.اين البته آغاز راه است و هنوز نمى توان اسپم ايرانى را يك معضل براى كاربران به شمار آورد اما به نظر مى رسد اسپم هاى ايرانى به تدريج با شناخت راه هاى نفوذ بتوانند گستردگى بيشترى بيابند.
