بخش مقاله ITiran – فناورى اطلاعات و ارتباطات، تكنولوژى هزاره جديد مى‌باشد كه باعث كم كردن زمان انجام محاسبات، دقيقتر شدن پردازش داده‌ها، تبادل اطلاعات آسان و كم كردن هزينه داد و ستد شده است.
دستاوردهاى فناورى اطلاعات و ارتباطات زمانى حداكثر تأثيرگذارى را در زندگى بشر خواهد داشت كه بتواند در تمام زمينه‌ها و در ميان تمام اقشار جامعه رسوخ كند. متأسفانه دنيايى كه در آن زندگى مى‌كنيم دچار مشكلى بنام شكاف ديجيتالى مى‌باشد. اين شكاف، بخصوص در سطح جامعه روستائى چشمگيرتر است. در حال حاضر 5/2 ميليارد نفر از جمعيت 6 ميلياردى جهان در روستاها و نقاط دور افتاده كشورهاى در حال توسعه زندگى مى‌كنند (حدود 40% جمعيت جهان) كه درصد كمى از آنها به امكانات ارتباطاتى و اطلاعاتى مناسب دسترسى دارند.
اين در حالى است كه تحليل گران جهانى قيده دارند در بحث جهانى سازى، توسعه ICT روستايى نقش اساسى در پيشرفت كشورهاى در حال توسعه خواهد داشت.
كشورهاى هند، مغولستان، چين، سنگاپور و شيلى توسعه ICT روستايى را طى برنامه‌هاى دولتى توسط ارگانهاى خاص و بخش خصوصى دنبال كرده‌اند و در اين كشورها، امروزه دسترسى روستاها به اينترنت كاملاً جا افتاده است و در حال حاضر نيز استفاده از آن، همراه با توسعه ICT ادامه دارد.
شايد اين تصور وجود داشته باشد كه ICT براى روستاهاى ايران زود است و بايد توسعه تلفن و بالا بردن كيفيت دسترسى آنرا در اولويت قرار داد. اما واقعيت آن است كه براى بهبود وضع روستاهاى ايران با توجه به پراكندگى جغرافيايى و دورى بعضى از روستاها از شهرها و محروميتهاى مختلفى كه در آنها وجود دارد توسعه ICT در اولويت مى‌باشد.
با توجه به اينكه بخشى از روستاهاى كم جمعيت ايران هنوز دسترسى درستى به تلفن ثابت ندارند. توسعه ICT روستايى در ايران بايد با شتاب مضاعفى صورت گيرد تا استفاده مناسب از ظرفيت‌هاى ICT در بخش روستا انجام پذيرد و روستاها بتوانند تبادل اطلاعاتى لازم با ساير مراكز را داشته باشند و بستر توسعه در آنها فراهم شود.
رويكردهاى متفاوت به توسعه ICT روستايى
• كمك رسانى به مسئولان محلى براى تصميم گيرى‌هاى مناسب
• توسعه و بهينه سازى خدمات رسانى به روستائيان
• اطلاع رسانى به روستائيان و شركت دادن آنها در تصميم گيرى‌ها
رويكردها مى‌تواند خدمات رسانى، حاكميت دولت و بهينه سازى خدمت دولتى، نشر عدالت در توزيع اطلاعات و بالا بردن سطح فرهنگى روستائيان از طريق ارتباط و تعامل بيشتر روستائيان با ساير نقاط كشور و جهان باشد. در قسمت بعدى به بعضى از مزاياى رويكردهاى مطرح شده پرداخته مى‌شود.
نقش فناورى اطلاعات و ارتباطات در روستاها
توسعه ICT در روستاها با برنامه چهارم توسعه كشور آعاز مى‌شود، نياز است در اين برنامه و برنامه‌ريزيهاى مناسب ديگرى كه در اين زمينه صورت خواهد گرفت، بتوان در يك فرصت زمانى مشخص، فاصله عميق ديجيتالى بين شهر و روستا از يك سوى و بين روستا و جهان اطلاعات از سويى ديگر را كاهش داد.
درصورتيكه تاخير بيشترى در اين زمينه صورت گيرد و به توسعه ICT در روستاها توجه جدى نشود مشكلاتى براى روستاها بوجود خواهد آمد كه شايد جبران آن آسان نباشد. عوارض عدم گسترش ICT در روستاهاى بسيار زياد مى‌باشند كه در ذيل به چند مورد پرداخته شده است.
1- افزايش مهاجرت روستائيان: مبارزه با مهاجرت روستائيان به شهرها، ادامه دارد و راهكارهاى گذشته سودمند نبوده است. در صورتيكه اقدامى اساسى صورت نگيرد، اين روند ادامه پيدا خواهد كرد و صنعت كشاورزى و دامدارى دچار مشكل اساسى خواهد شد.
ر بسيارى از نمونه‌هاى بررسى شده در جهان ديده مى‌شود كه آشنايى جوانان مستعد روستايى با ICT توانسته است نيروهاى خبره‌اى تحويل جامعه و ارگانهاى مختلف بدهد و همچنين فرصت‌هاى شغلى متفاوتى در شبكه‌هاى مختلف مطرح گردد كه روستائيان بهره‌مند شوند. اصولاً ICT به عنوان يك ابزار مهم تمركز زدائى در جوامع در حال توسعه توسط UNDP مطرح شده است.
2- تخريب منابع طبيعى: امروزه بهره‌بردارى بى‌برنامه از منابع طبيعى باعث شده است در بسيارى از مناطق كشور (مثل شمال ايران) با بحرانهاى مختلفى مواجه شويم.
3- كاهش درآمدهاى گردشگرى: جهانگردانى كه از ايران ديدن مى‌كنند اطلاع درست و سازمان يافته‌اى از آثار گرانقدرى كه در مناطق دور افتاده كشور موجود مى‌باشد ندارند.
ايران به عنوان يك كشور در حال توسعه كه جمعيت روستايى آن رو به كاهش و جمعيت شهرى آن رو به افزايش است، شديدا به توسعه ICT در روستاها و مناطق دور دست نياز دارد. اگرچه قدمهاى ابتدايى توسط بعضى وزارتخانه‌ها و سازمانهايى كه نوعا با روستاها ارتباط دارند در دست اقدام است، اما هنوز عزم و اراده لازم براى توسعه سريع و منطقى ICT در روستاها ديده نمى‌شود.
در اين مسير با توجه به تجربيات كشورهاى همطراز ايران، گامهاى اوليه هدايتى و سرمايه‌گذارى زيرساخت حتماً بايد توسط دولت انجام شد. سپس با تقويت بخش خصوصى زمينه توسعه بيشتر فراهم گردد.
بنابراين نقش ICT در توسعه اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و سياسى در روستاها مى‌تواند اهميت بسيار زيادى در شكوفايى جامعه و ارتقاء موقعيت روستائيان داشته باشد.
اجراى عدالت اجتماعى در عصر حاضر بدون استفاده از تكنولوژى امكان پذير نمى‌باشد. خوشبختانه اين تكنولوژى اگر بدرستى و با سياست مناسبى دنبال و اجرا شود مى‌تواند بسيار كم هزينه‌تر از روشهاى سنتى معمول فعلى باشد. اميد است دولت با همفكرى صاحبنظران و استفاده از تجربيات جهانى و عظم و اراده ملى توسعه ICT را در جهت آبادانى و رفاه و آسايش مردم روستا در برنامه چهارم جزء اوليتها قرار دهد.
اميد است همايش كاربرد فناورى اطلاعات و ارتباطات روستاها كه قرار است در تاريخ 5 و 6 اسفندماه در دانشگاه علم و صنعت ايران با همكارى نهادهاى وابسته به روستا انجام شود زمينه علمى لازم را فراهم نمايد تا روستائيان عزيز ما نيز بتوانند همراه با ساير جهانيان از امكانات خوب ICT استفاده نمايند.
دبير همايش كاربرد فناورى اطلاعات و ارتباطات در روستا
پژوهشكده الكترونيك دانشگاه علم و صنعت ايران
e-mail: ajalali@iust.ac.ir
