نام نویسنده: دکتر يونس شکرخواه
لينک هاى مرتبط:
انديشه ها در جامعه الکترونيک آسان تر به سرقت مى روند
دبيرهمايش علمى ايران و جامعه اطلاعاتى:نظام جامع اطلاع رسانى کشور را تدوين کنيد
انفعال در برابر فناورى هاى ارتباطى بحران اجتماعى به دنبال دارد
تدوين برنامه جامع ارتباطى ايران
عصر آينده متعلق به دانايان است
سايت ايران و جامعه اطلاعاتى
وبلاگ دکتريونس شکرخواه
ايران و جامعه اطلاعاتى – اين مقاله در معرفى اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى ابتدا با معرفى نشست‌هاى تداركاتى به پيشينه اين ماجرا مى‌پردازد و آنگاه با نگاهى به پرسش‌هاى دهگانه جهانى كه در اين‌باره مطرح است، كميته سازماندهى اجلاس مزبور را معرفى مى‌كند.
مقاله در ادامه با طرح عناصر و اصول جامعه اطلاعاتى و همچنين مفاهيم كليدى مطروحه در آن به طرح پرسش‌هايى مى‌پردازد كه نوع پاسخ‌دهى به آنها مبناى تصميمات ملى قرار مى‌گيرد. بخش پايانى اين مقاله به جمع‌بندى و نتيجه‌گرى اختصاص مى‌يابد.
اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى WSIS 1 قرار است طى دو مرحله برگزار شود:
مرحله اول: دهم تا دوازدهم دسامبر 2003 (19 تا 21 آذر 1382) كه اين مرحله در ژنو سوئيس برگزار خواهد شد.
مرحله دوم: اين مرحله از 16 تا 18 نوامبر 2005 در تونس برگزار مى‌شود و دولت تونس ميزبان آن است.
پيشينه
براى برپايى اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى تاكنون دو نشست تداركاتى برگزار شده است كه با يك نشست تداركاتى سوم دنبال خواهد شد.
نشست اول: PrepCom 1
در اولين نشست كميته تداركاتى اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتي2 كه طى روزهاى اول تا پنجم ماه جولاى سال 2002 برگزار شد (10 تا 14 تير 1381)، بيش از 950 شركت كننده از سراسر جهان به نمايندگى از 142 دولت عضو و به نمايندگى از نهادهاى بينالمللى مجامع اقتصادى و نهادهاى مدنى شركت داشتند. نخستين نشست كميته تداركاتى كه به PrepCom-1 موسوم شد در ژنو برگزار شد.
نشست دوم: PrepCom 2
دومين نشست كميته تداركاتى اجلاس سران نيز در ژنو برگزار شد3 در اين نشست كه طى روزهاى 17 تا 28 فوريه سال 2003 برگزار شد (28 بهمن تا 9 اسفند 1381)، بيش از 1500 شركت كننده به نمايندگى از 146 كشور حضور يافتند كه اين بار نيز نمايندگان آژانس‌هاى بينالمللى و نهادهاى اقتصادى و مدنى در آن حضور يافتند. نشست دوم به دو سند كارى نيز دست يافت: پيش نويس بيانيه4 و برنامه عمل5
نشست سوم: PrepCom 3
نشست سوم كميته تداركاتى اجلاس سران6 هنوز برگزار نشده است. قرار است اين نشست طبق برنامه از قبل تعيين شده در روزهاى پانزدهم تا بيست و ششم ماه سپتامبر سال 2003 در ژنو برگزار شود.
كنفرانس‌هاى منطقه‌اى:
علاوه بر نشست‌هاى كميته تداركاتى اجلاس سران تاكنون در ارتباط با مرحله اول يعنى اجلاس ژنو (2003) پنج كنفرانس منطقه‌اي7 برگزار شده است. همه اين كنفرانس‌ها تا پيش از تشكيل PrepCom -2 برگزار شدند عبارتند از:
1. باماكو(مالى ): كنفرانس منطقه‌اى آفريقا ( 25 تا 30 مه 2002)
2. بخارست(رومانى): كنفرانس منطقه‌اى پان اروپايى ( 7 تا 9 نوامبر 2002)
3. توكيو (ژاپن ): كنفرانس منطقه‌اى آسيا – اقيانوس آرام (13 تا 15 ژانويه 2003)
4. با وارو (جمهورى دومينكن): كنفرانس منطقه‌اى آمريكاى لاتين و حوزه كارائيب (29تا 31 ژانويه 2003)
5. بيروت (لبنان): كنفرانس تداركاتى آسياى غربى (4 تا 6 فوريه 2003)
كنفرانس‌هاى مرتبط:
علاوه بر پنج كنفرانس منطقه‌اى فوق، كنفرانس‌هاى مرتبط ديگرى نيز در ارتباط با اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى برگزار شده است.
– بيشكك (قرقيزستان) 9 تا 12 سپتامبر 2002
– مسكو (روسيه) 23 تا 24 اكتبر 2002
اين كنفرانس‌هاتحت عنوان كنفرانس فرعى منطقه‌اى بيشكك – مسكو برگزار شد8
– پوينه اكس پيمنتر (موريتانى ) 3 تا 5 آوريل 2003 شاهد كنفرانسى تحت اين عنوان بود: كنفرانس دسترسى همگانى به تكنولوژىهاى ارتباطى – اطلاعاتي9
– قاهره (مصر ) 16 تا 18 ژوئن 2003 شاهد برپايى كنفرانس منطقه‌اى پان عربى پيرامون اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى بود10
دو برنامه آينده:
برنامه‌هاى ديگرى نيز تا 31 مه 2003 (10 خرداد 82 ). در راه است كه از جمله آنها مى‌توان به مواردى چون تكميل كردن پيش‌نويس بيانيه اصول11 و تكميل كردن پيش‌نويس برنامه عمل12 اشاره كرد.
پرسش‌هاى دهگانه جهانى:
اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتى با پرسش‌هايى همراه است كه حتى آغاز‌گر آن مى‌تواند اين پرسش باشد كه اصلاً چرا سران كشورهاى جهان مى‌خواهند درباره جامعه اطلاعاتى تشكيل جلسه بدهند؟
سايت اينترنتى اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد (ITU) كه ميزبان مقولات مربوط به اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى است13 در بخش سئوالات مطروحه در قبال اين اجلاس پرسش‌هايى را مطرح مى‌كند و به آنها پاسخ مى‌دهد. اين پرسش‌ها و پاسخ‌ها يشان از اين قرار است:
1. چرا سران جهان بايد در مورد جامعه اطلاعاتى گرد هم آيند؟
يك تغيير بنيادين در حال تحقق است و آن انتقال از جامعه صنعتى به “جامعه اطلاعات پايه “14 است. اين انقلاب اطلاعاتى بر نحوه زيست، آموزش، كار و عامل دولت‌ها با جامعه مدنى تأثير خواهد گذاشت. اطلاعات، يك ابزار پرقدرت در توسعه اقتصادى و اجتماعى است و اين اجلاس فرصت بى‌نظيرى را براى تمام بازيگران كليدى فراهم ساخت تا فعالانه در پر كردن شكافهاى ديجيتال و دانش وارد عمل شوند. مرحله اول اجلاس در ژنو، بينش و طرح عمل مشتركى را فراهم خواهد ساخت تا بر مبناى آن نحوه مواجهه با چالش‌هاى نوين برخاسته از جامعه‌اطلاعاتى مشخص شود. در اين رابطه، توجه ويژه‌اى به يافتن راههايى اختصاص خواهد يافت كه از طريق آنان بتوان شكاف بين “داراها ” و “ندارها” را در دسترسى به شبكه‌هاى اطلاعاتى و ارتباطى جهان پر كرد.
مرحله دوم يعنى اجلاس تونس به ارزيابى دوباره اين طرح‌ها خواهد پرداخت و در صورت ضرورت، اقدامات تازه‌ترى را در دستور كار قرار خواهد داد.
2. شكافهاى ديجيتال و دانش دقيقاً به چه معنا هستند؟
اين دو اصطلاح يعنى شكاف ديجيتال و شكاف دانش15 به جوامع تقويت شده با تكنولوژي16 و به جوامع از تكنولوژى دريغ شده17 اشاره مى‌كنند. جهان رو به توسعه و اقتصاد‌هاى در حال گذار بيشترين بخش شكافهاى ديجيتال و دانش را تشكيل مىدهند. اين در حالى است كه شكاف بين كسانى كه به اينترنت دسترسى دارند و كسانى كه فاقد آن هستند، در سطح جهان كماكان روبه گسترش است.
3. چه كسانى دست‌اندركار سازماندهى اين جلاس جهانى هستند؟
اين اجلاس ريشه در ابتكار اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد (ITU) در سال 1998 دارد و اين هنگامى بود كه در كنفرانس اتحاديه مزبور در سال 98 اعلام شد شكاف اطلاعاتى بين داراها و ندارها رو به افزايش است و اين در حالى است كه ابزارهاى ارتباطى دوربرد به طور همزمان بطرز فزايند‌ه‌اى در سطوح فرهنگى، اجتماعى و سياسى نقش مهم‌ترى را به عهده گرفته‌اند.
در اين هنگام، سازمان ملل بر ضرورت ايجاد همكارى و هماهنگى بين ابتكارات ملى و جهانى در راستاى تقويت نقش تكنولوژىهاى ارتباطى و اطلاعاتى در توسعه تأكيد ورزيد و با تصويب يك قطعنامه، از اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد خواست تا نقش پيشتازانه‌اى را در تدارك يك اجلاس سران بر عهده گيرد.
مجمع عمومى سازمان ملل نيز بر برپايى اين اجلاس به عنوان يك ابزار مهم در جهت دستيابى به اهداف بيانيه‌هزاره سازمان ملل تأكيد ورزيد. اجلاس هزاره سازمان ملل نيز قبلاً بر نقش كليدى مشاركت دولت‌ها، آژانس‌هاى دوجانبه و چند‌جانبه و توسعه، بخش خصوصى، جامعه مدنى و ساير طرفين مرتبط در تبديل تكنولوژىهاى ارتباطى و اطلاعاتى به مولفه‌اى از توسعه پايدار تاكيد كرده بود.
اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد با تكيه بر تخصص علمى، فنى، اقتصادى و برنامه‌ريزى درواقع آژانس پيشتاز سازمان مل در كمك به سران جهان، بخش خصوصى و سازمان‌هاى غير دولتى به حساب مى‌آيد تا بتوانند ديدگا‌ههاى خود را فرموله كرده و سپس آنها را با بهره‌گيرى از تكنولوژىهاى ارتباطى و اطلاعاتى در جهت اتصال جوامع حاشيه‌اى به جامعه اطلاعاتى به اجرا درآورند.
4. آيا اين اجلاس صرفاً اجلاس دولت‌ها‌ست؟
اين نخستين اجلاس جهانى درباره جامعه اطلاعاتى است كه براى درگير كردن فعالانه جامعه جهانى طراحى شده است. اين اجلاس در واقع معرف بالاترين ميزان تعهد سياسى براى شكل‌دهى جهانى به آينده جامعه‌اطلاعاتى است كه مى‌كوشد بر روى شكافهاى ديجيتال و دانش پل بزند.در اين اجلاس نمايندگان دولت‌ها، بخش خصوصى، جامعه مدنى و رسانه‌ها در بالاترين سطح ممكن حضور مى‌يابند.
5. ژنو 2003 و تونس 2005 چه نتايجى به بار خواهند آورد؟
اين اجلاس ها يك اراده آشكار سياسى و يك طرح ملموس براى اقدام را به نمايش خواهند گذاشت.مضامين اجلاس‌ها آنقدر گسترده خواهد بود تا بتواند نگرش‌هاى جامعه را در قبال مسائل مطروحه به مشاركت بكشاند، اما در عين حال همين مسائل به طرزى كاملاً شفاف و آشكار ارائه مى‌شوند تا امكان تمركز، بحث و بررسى بر روى آنها وجود داشته باشد.
اصلى‌ترين مسائلى كه مورد بحث قرار مى‌گيرد عبارتند از:
زيرساخت‌هاى ارتباطى و اطلاعاتى و هزينه‌هاى آنها، دسترسى برابر در اقتصاد جهانى ديجيتال، خدمات و كاربرى‌ها با توجه به كاربردآنها در عرصه‌هاى اقتصادى، انتقال دانش، توسعه فرهنگى و اجتماعى، حمايت از مصرف كنندگان، حريم خصوصى، امنيت و اخلاق، محتوا، تنوع فرهنگى و حق ارتباط18
6. تكنولوژىهاى ارتباطى و اطلاعاتى چه نقشى در توسعه اقتصادى و اجتماعى مى‌توانند ايفا كنند؟
شكاف ديجيتال باعث بروز شكاف دانش در بين داراها و ندارهاى اطلاعاتى شده است و اين امر باعث شده است تا ندارهاى اطلاعاتى بطرزى بالقوه در معرض نوع تازه‌اى از بى‌سوادي19 قرار بگيرند.
شكاف ديجيتال نه تنها به فقر دانش و اطلاعات دامن مى‌زند، بلكه فرص‌هاى رشد اقتصادى و توزيع ثروت را نيز محدود مى‌سازند. اما از ديگر سو، تكنولوژىهاى ارتباطى و اطلاعاتى باعث ايجاد شبكه‌هاى اجتماعى و اقتصادى در بين افراد و جوامع مى‌شوند. قدرت اين شبكه‌ها نيز در اينجا نهفته است كه به گروههاى گوناگون اجازه مىدهند تا با يكديگر ارتباط برقرار كرده و از اطلاعات و دانش يكديگر كه براى توسعه اجتماعى – اقتصادى آنها مفيد است بهره‌مند شوند.
بازرگانان و كارآفرينان هم از طريق فرصتهايى كه تكنولوژىهاى ارتباطى واطلاعاتى در اختيار آنها قرار مىدهند، سود مى‌‌برند، چرا كه با استفاده از اين تكنولوژى‌ها، تجارت خود را در سطوحى ملى، نطقه‌اى و جهانى دنبال مى‌كنند.
علاوه بر اين، تكنولوژىهاى ارتباطى و اطلاعاتى، خدمات آموزشى و بهداشتى را نيز از جنبه كارايى بهبود مى‌‌بخشد چرا كه مردم مى‌توانند از نقاط مختلف به آنها دسترسى داشته باشند.
7. نقش تكنولوژيهاى ارتباطى و اطلاعاتى در اداره موثر‌تر امور چگونه خواهد بود؟
تكنولوژيهاى ارتباطى و اطلاعاتى، جوامع ايزوله و در حاشيه قرار گرفته را قادر مى‌سازند تا در جامعه جهانى، صداى خودشان را داشته باشند و اين امر صرفنظر از جنسيت و يا مكان زندگى آنان به وقوع مى‌پيوندد. اين تكنولوژيها به ايجاد تعادل در قدرت و مناسبات تصميم‌گيرى چه در سطوح داخلى و چه بينالمللى كمك مى‌كنند.
اين تكنولوژيها باعث مى‌شوند تا ابزارهاى بنيادين يك اقتصاد دمكراتيك از طريق دستيابى به اطلاعات و شفافيت تقويت شوند.
8. آيا اجلاس سران تعريفى جهانى و مدرن از جامعه اطلاعاتى ارائه خواهد كرد؟
اجلاس جهانى سران فرصتى بى‌نظير براى همه طرفين اصلى و ذينفع به وجود خواهد آورد تا ديدگاه و درك مشتركى از جامعه اطلاعاتى را ارائه كنند و يك طرح اقدام استراتژيك را كه اين ديدگاه و بينش را به سود همه بشريت درك كند، تهيه نمايند.
9. چه رابطه‌اى بين اين اجلاس با ساير ابتكارات قبلى نظير نيروى ضربت سازمان ملل براى تكنولوژيهاى ارتباطى اطلاعاتي20 نيروى دات هشت كشور صنعتي21 و يا ابتكار فرصت ديجيتال22 وجود دارد؟
اين اجلاس در واقع با ايجاد يك سكوى منحصر به فرد و با تمركز كليه ابتكارات در گستره تكنولوژيهاى ارتباطى و اطلاعاتى و توسعه اقتصادى و انسانى، اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد را در يك موقعيت ممتاز تاريخى قرار مى‌دهد.
كارهايى كه قبلاً توسط اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد صورت گرفته و همچنين پروژه‌هاى نيروى ضربت سازمان ملل براى تكنولوژيهاى ارتباطى و اطلاعاتى، كشورهاى گروه هشت صنعتى و يا ابتكار فرصت ديجيتال و ساير طرح‌ها و پروژه‌هاى بينالمللى مى‌توانند براى نخستين بار به نيرو‌هايى بپيوندند كه امكان كسب تعهد واقعى از بالاترين سطوح سياسى، در جهان توسعه يافته و رو به توسعه را دارند.
10. پشتيبان مالى اجلاس كيست؟
هزينه‌ها را كشورهاى ميزبان مى‌پردازند و همچنين شركاى بخش‌هاى خصوصى و عمومي. ايجاد جامعه اطلاعاتى با فرصت‌هاى برابر، بازگشت سرمايه را به طرزى مهم براى شركاى بخش‌هاى خصوصى و عمومى در جهان‌هاى توسعه يافته و روبه توسعه امكان پذير مى‌سازد.
سازماندهى اجلاس
از ديگر سو برپايى اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى توسط يك كميته عالى دنبال شده است كه در آن روساى اين نهادها حضور دارند:
اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد(ITU)، يونسكو(UNESCO)، سازمان جهانى مالكيت‌هاى معنوى(WIPO)، اتحاديه جهانى پست(UPU)، سازمان بهداشت جهانى(WHO)،سازمان خواربار كشاورزى(FAO)، سازمان جهانى مهاجرت(IMO)، سازمان جهانى كار(ILO)، برنامه عمران ملل متحد(UNDP)،برنامه محيط زيست سازمان ملل(UNEP)، كميسارياى عالى امور پناهندگان(UNHCR)، سازمان جهانى هواشناسى(WMO)، سازمان توسعه صنعتى سازمان ملل(UNIDO)، آژانس بينالمللى انرژى اتمى(IAEA)، سازمان بينالمللى هوانوردى غير نظامى(ICAO)، كنفرانس سازمان ملل در خصوص تجارت و توسعه(UNCTAD)، دبير كل سازمان تجارت جهانى(WTO) و رئيس بانك جهاني.
ضمنا رياست كميته سازماندهى اجلاس هم بر عهده دبيرك اتحاديه بينالمللى ارتباطات دور برد است.
عناصر و اصول جامعه اطلاعاتى
طبق يك سند موجود در سايت ITU كه تحت عنوان عناصر و اصول جامعه اطلاعاتي23 از سوى كلاديا ساروكو24 تهيه شده است، عناصر و اصول جامعه اطلاعاتى با محورهاى زير طبقه‌بندى و معرفى شده‌اند:
مقدمه:
1. بينش25 مشتمل بر سرويس و دسترسى جهانى، برابرى فرصت‌ها، تنوع محتوا، آزادى بيان و آزادى دسترسى
2. دسترسى: مطمئن، مقرون به صرفه و امن كه مشتمل بر اين مقولات است، ايجاد زير ساختهاى همگرا، مرتبط و قابل مديريت، تقويت برنامه‌هاى مرتبط با محيط زيست از نظر قانونگذارى، سرمايه‌گذارى خصوصى، همكارى منقه‌اى، انتقال تكنولوژى، حمايت حقوقى از كاربران و اپراتورها از نظر حقوق مالكيت معنوى و حريم خصوصى و امنيت داده‌ها.
3. كاربردها26: مشتمل بر تجارت الكترونيك، آموزش الكترونيك، بهداشت الكترونيك، حكومت الكترونيك و تكنولوژيهاى ارتباطى و اطلاعاتى چند منظوره.
4. ساختن جامعه آينده: كه در اين بخش بر ضرورت ايجاد بينش مشترك و درك مشترك پيرامون ضرورت نيل به جامعه اطلاعاتى بحث مى‌شود.
البته اتحاديه بينالمللى ارتباطات دوربرد در مقدمه سند عناصر و اصول جامعه اطلاعاتى، به صراحت اعلام مى‌كند كه اين سند يك سند رسمى مربوط به فرايند برپايى اجلاس جهانى سران درباره جامع اطلاعاتى نيست و با اين تصريح در واقع روشن مى‌شود كه مفهوم جامعه اطلاعاتى به مثابه يك مفهوم در حال گذار، متضلع و چند معنايى مى‌تـواند براى هر كشور مفهوم ويژه‌اى داشته باشد، مفهومى كه در عين حال ممكن است اشتراكاتى نيز با مفاهيم مورد نظر ساير كشورها داشته باشد. برخى از ساز‌ه‌هاى جامعه اطلاعاتى كه تا حدودى در قبال آنها توافق نسبى وجود دارد مى‌تواند به گونه زير مطرح شود.
اطلاعات: عنصر ساختارى و حاوى نظام‌هاى اقتصادى، اجتماعى و…
شبكه اطلاع رساني27: ساختارى كه مناطق مختلف داراى اطلاعات را توسط ابزارهاى دوربرد ارتباطى به يكديگر مرتبط مى‌سازد و باعث پرداز، جابجايى و ذخيره اطلاعات مى‌شود.
نظام اطلاع رساني28: كه در واقع مجموعه‌اى سازمان يافته از مجموعه‌هاى ديگر است و قابليت‌هاى اجتماعى دارد و به عبارت بهتر اين قابليت از نظر بازدهى اجتماعى كاملاً قابل اندازه‌گيرى است.
تكنولوژى اطلاعات29: اين نوع تكنولوژيها كه در اصل آميزه‌اى از سخت‌افزارها و همچنين نرم افزارهاى رسانه‌اى و شبكه‌اى هستند، اصلى‌ترين حامل‌هاى توليد، گردآورى، مخابره، نمايش و انباشت اطلاعات به حساب مى‌آيند.
تكنولوژى عصر اطلاعات30: اين هم يك مفهوم رايج ديگر است كه به طيف وسيعى از تكنولوژىهاى مستقلى اطلاق مى‌شود كه وقتى در ارتباط با يديگر قرار مى‌گيرند يك شبكه اطلاعاتى ايجاد مى‌كنند و همانطور كه مى‌دانيد شبكه‌هاى اطلاع رسانى بايد از يك زير ساخت اوليه مشتمل بر كامپيوتر، لينك‌هاى ارتباطى و هسته‌هاى سوئيچينگ و محتواى اطلاعاتى برخوردار باشند.
زيرساخت‌اطلاعاتي31: اين هم يكى ديگر از مفاهيم بزرگ و مطرح در مباحث مربوط به جامعه اطلاعاتى است. هر گاه در ادبيات جامعه اطلاعاتى بحث زيرساخت اطلاعاتى به ميان مى‌آيد به اين معناست كه بحث شبكه‌هاى ارتباطى دوربرد و همچنين نظام‌هاى اطلاع رسان در ميان است و در واقع مفهوم زيرساخت اطلاعاتى به آميزه شبكه‌هاى دوربرد ارتباطى و نظام‌هاى اطلاع رسان اشاره دارد. البته عده‌اى هم معتقدند كه اين آميزه مورد بحث بايد در يك سطح ملى شكل گرفته باشد يا اينكه آميزه‌اى از سيستم‌هاى داخلى باشد كه در ادغام با يكديگر يك زير ساخت ملى اطلاعاتى را ايجاد كرده باشند.
اما به نظر مى‌رسد آنچه مى‌تواند يك نوع اختلال معنايى يا برداشت‌هاى متفاوتى بيافريند مربوط به مقولات پيش‌گفته نيست، مشكل هنگامى ايجاد مى‌شود كه بخواهيم تكنولوژيهاى عصر اطلاعات يا همان IAT را در فرايند‌هاى گوناگون توسعه به كار بگيريم. در اين حالات هر كشورى ممكن است به شيوه ويژه خود به دنبال كاربرد IAT در برنامه‌هاى ملى خود باشد.
زاويه ملى:
ممكن است آنچه كه براى يك ملت رويايى شيرين است براى ملتى ديگر كابوسى هولناك باشد.
اينترنت يك مثال ملموس است. اين بزرگترين دستاورد ارتباطى بشر، قرار بود و هست كه فرصتهايى برابر بيافريند تا جامعه جهانى به جامعه‌اى علم پايه‌تر برسد، اما طليعه تجارى شدن زمين و زمان در اينترنت، جمع بى‌شمارى را نگران ساخته است و اگر اينترنت را ستون فقرات جامعه اطلاعاتى به حساب‌آوريم شايد كليدى ترين پرسش به اين صورت مطرح شود: جامعه اطلاعاتى چه كسانى؟
اين پرسش هنگامى جنبه جدى‌ترى و حياتى‌ترى به خود مى‌گيرد كه به ياد آوريم كه اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى اصلى‌ترين هدف خود را ايجاد بينش و درك مشترك در قبال جامعه اطلاعاتى اعلام كرده است.
چه كسانى به مفهوم جامعه اطلاعاتى شكل خواهند داد؟ چه كسانى مفاهيم از پيش ساختهاى در اين باره دارند؟ چه كسانى بازيگران فعال‌تر اين عرصه هستند؟ سرمايه و سوداگرى در اين ميان چه سهمى از اين جامعه را مى‌خواهد؟ جهانى سازى يا تكثرگرايى كداميك بر فضاى جامعه اطلاعاتى غالب خواهند شد؟ جايگاه حقوق بشر، اخلاق و كرامت انسانى در اين جامعه اطلاعاتى چگونه تعريف خواهد شد؟ مفهوم حقوق ارتباطي32 به مثابه جانمايه اكثر تئورى‌هاى ارتباطى چگونه تبيين و تأمين خواهند شد؟ چه كسانى شبكه‌هاى اطلاع رسانى را خواهندساخت؟ چه كسانى مالك اين شبكه‌ها خواهند شد؟ توزيع دانش چگونه و با چه نوع دروازه‌بانى همراه خواهد شد؟ دانش برخاسته از پردازش اطلاعات چگونه در راستاى نيل به اهداف جوامع گوناگون به كار گرفته خواهد شد؟ محدوديت‌ها و تسهيلات چنين كاربرد‌‌هايى چيست؟
همانگونه كه مى‌بينيد هنوز پرسش‌هاى فراوانى در مورد جامعه اطلاعاتى وجود دارد كه براى هر ملتى مى‌تواند متفاوت باشد و درعين حال پاسخ‌هاى ملى خاص خود را طلب كند.
تكفا و شوراى عالى اطلاع رسانى:
دست‌اندركاران امور ارتباطى در ايران در حال حاضر طرحى به نام توسعه و كاربرد فن‌آورى اطلاعات تهيه كرده‌اند كه به اختصار ”تكفا“ ناميده مى‌شود كه به نوعى با استفاده از تجارب مربوط به برنامه‌هاى صنعت الكترونيك ـ كه پس از انقلاب در شوراى عالى اطلاع رسانى و يكى از محورهاى برنامه توسعه كشور و دولت آقاى خاتمى و دولتهاى آقايان ميرحسين موسوى و هاشمى رفسنجانى طرف توجه قرار گرفت ـ تهيه شده است. طرح تكفا با مطالعه قوت و ضعف‌هاى حوزه ارتباطات و كامپيوتر و در واقع با گذار از انديشه مبتنى بر IT به حوزه ICT تا حدود زيادى به برنامه حركت ايران به سوى جامعه اطلاعاتى تبديل شده است.
مهندس نصر‌الله جهانگرد معاون وزارت ارتباطات در حوزه توسعه و برنامه ريزى و دبير شوراى عالى اطلاع رسانى در گفتگويى در اشاره به طر تكفا مى‌گويد:
“كارى كه ما كرديم اين بود كه رهنمودهاى مقام رهبرى و نظرات شورايعالى انقلاب فرهنگى و اهتمام نظر دولت را به عنوان چهارچوب‌هاى ارزشى قرار داديم و يك بررسى بينالمللى، برنامه سوم توسعه و از جمع اينها، چشم‌انداز و ماموريت و استراتژى و سپس اهداف و بعد اكشن پلان تهيه كرديم و بر اساس آن برنامه امسال (1381) را درآورديم… اين كارى كه صورت گرفته ( تهيه برنامه تكفا) براى امسال يك برنامه جهشى و زيرساختى است و عملاً خود را در برنامه چهارم توسعه نشان مى‌دهد و در آنجاست كه مى‌‌توانيم بگوئيم برنامه دراز مدت سيستماتيك داريم…. ما نظام درآمد و بودجه را امسال شروع مى‌كنيم، اما اينكه بگوئيم چه روزى همه برنامه اجرا مى‌شود. ممكن نيست، چرا كه ممكن است اجراى يك برنامه حتى سه سال طول بكشد…. ما با 28 دستگاه به طور جداگانه مذاكره كرده‌ايم و هماهنگى‌هايى را انجام داده‌ايم، همه دستگاهها به اين منظور مسئولIT تعيين كرده‌اند و الان در نقطه‌اى قرار گرفته‌ايم كه براى توسعه كاربرى آماده هستيم.“33
شوراى عالى اطلاع رسانى:
شوارى عالى اطلاع رسانى هم كه به منظور سياستگذارى در امر اطلاع رسانى و هدايت شبكه‌ها و مراكز اطلاعاتى و هماهنگى فعاليت آنها و تدوين برنامه‌هاى ميان مدت و ب
