نام نویسنده: م.ر.بهنام رئوف
دنیای اقتصاد – شما کامپیوتر دارید؟ از اینترنت استفاده می‌کنید؟ آیا روزانه زمانی ثابت به استفاده از اینترنت می‌پردازید؟
چند ساعت در روز آنلاین هستید؟ برای اتصال به اینترنت از Dial-up استفاده می‌کنید یا ADSL؟ آیا ایمیل، وبلاگ و یا سایت هم دارید؟ روزی چند بار به ایمیلتان و یا نظرهایی که برای وبلاگتان گذاشته می‌شود، سر می‌زنید؟ رابطه‌تان با گوگل چگونه است؟ تا به حال اسم خود را در موتورهای جست‌وجو سرچ کرده‌اید؟ روزی چند بار این کار را انجام داده‌اید؟ چقدر از هارد سیستم خود را به جمع‌آوری اطلاعات از اینترنت اختصاص داده‌اید؟ چقدر بر وبلاگ‌های دیگران نظر می‌گذارید؟ وقتی به خانه‌های مجازی دستان و یا حتی افراد غریبه سر می‌زنید، خود را معرفی می‌کنید یا با اسامی‌جعلی وارد می‌شوید؟ چقدر جواب سوالات عجیب و غریبتان را از گوگل و یا دایره‌المعارف‌هایی همچون ویکی پدیا مي‌گيريد؟ آیا روی هر لینک عجیب و جذاب موجود در دهکده جهانی کلیک می‌کنید؟ آیا تا به حال شده قبل از خواب برای چک کردن ایمیلتان به اینترنت متصل شده باشید و بعد به ناگاه دریابید که ساعت 5 صبح است؟ اگر برای تمامی‌و یا حتی بخشی از سوالات فوق پاسخ دارید، باید بگویم که متاسفانه شما معتاد هستید. بهتر است در مقابل این اظهار نظر قیافه حق به جانب به خود نگیرید. اگر تا انتهای این گزارش با ما باشید، مطمئنا به همین نتیجه که شما یک معتاد مجازی هستید خواهید رسید، فقط ممکن است درصد اعتیادتان متغیر باشد.
تولد اینترنت
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، دهه 60 میلادی سرآغاز شکل‌گیری شبکه جهانی اینترنت بود. در آن زمان فقط چند کامپیوتر آن هم برای انجام طرح‌های تحقیقاتی موسوم به Arpa در ایالت متحده امریکا به یکدیگر متصل شدند و بعد از آن با ارتباط کامپیوترهای بیشتری در ایالت‌های مختلف واژه Net نیز به طرح فوق افزوده و Arpanet شکل گرفت. این داستان ادامه یافت و شبکه‌های مختلفی به همین شیوه شکل گرفتند و بعدها یعنی در اوایل دهه 90، نام Internet برای مجموع شبکه‌های مختلف که به یکدیگر متصل بودند، انتخاب شد.در سال 1372 کامپیوترهای موجود در مرکز تحقیقات فیزیک نظری، اولین میهمانان فارسی زبان شبکه جهانی اینترنت شدند و به تدریج با روی کار آمدن ندا رایانه به عنوان اولین ارایه دهنده خدمات اینترنتی عمومی‌در کشور جامعه کاربری فارسی زبان در شبکه جهانی افزایش یافت و تا آنجا پیش رفت که براساس آمارهای غیر رسمی‌گفته می‌شود که در حال حاضر بیش از 11میلیون کاربر در ایران مشغول فعالیت، کار و گشت و گذار در دهکده جهانی هستند.
هشت بیماری اینترنتی
چندی پیش، هفته نامه نیوساینتیست نتیجه کار پژوهشگران در رشته‌های مختلف روانشناسی، تحت عنوان «هشت بیماری اینترنتی» را منتشر کرد. بیماری‌هایی که هر کدام از ما اگر فقط کمی‌با دقت نسبت به رفتارهای مجازی خود توجه کنیم، حتما یکی از آنها را در درون خود خواهیم یافت. بیماری‌هایی که در محیط وب بیشتر به اعتیاد مشهورند تا بیماری.
1 – خودگردی
عنوان اولين بيماری خود گردی یا جست‌وجوی خود است. موتورهای جست‌وجو و در راس آنها گوگل محرک اصلی بیمار برای میل به خودگردی است. این بیماری بیشتر در میان وبلاگ نویسان و روزنامه‌نگاران شايع است. خودگردی، نوعي بيماري اینترنتی است که مبتلايانش، به طور مرتب، نام خودشان را در اينترنت جست‌وجو مي‌کنند. برای مبتلايان به اين بيماري، این مسال خیلی مهم است که چند نفر و از کجا به وبلاگ يا سايتشان لينک داده‌اند. آنها به طور مرتب، آمار سايتشان را چک مي‌کنند و کنترل نمودار تعداد بازديدکنندگان، آنها را دچار اضطراب مي‌کند. خدا نکند روزی تعداد بازدیدکنندگانشان کاهش یابد، چرا که قطعا آن روز، کارشان به قرص زیر زبانی و فشار خون و در پاره‌ای از موارد نیز به اورژانس خواهد کشید.
به غیر از تعداد بازدیدها، اینکه کاربر تا چه اندازه توانسته نام خود را دراینترنت گسترش دهد و بر تعداد طرفداران خود بيفزايد نیز میتواند از عوامل این نوع اعتیاد باشد. در پاره‌ای از موارد نیز نوعی همزاد گردی و یا پیدا کردن افرادی هم ام باعث می‌شود تا بیمارانی از این دست به جست‌وجوی خود در اینترنت بپردازند. به عنوان مثال یکی از دوستان روزنامه‌نگار که بسیار اسم و فامیل فراگیری داشته و قطعا هر کس در کل طول عمر خود به یک اسم و فامیل صددرصد مشابه این چنینی برخورد کرده با جست‌وجوی نام خود در اینترنت به 10 فرد مشابه خود دسترسی پیدا کرد که سه تن از آنها بنا به دلایلی در قطعات مختلف بهشت زهرا هم اکنون آرامیده‌اند، یکی پرفسور و استاد دانشگاهی در ایالت متحده است و یکی نیز قاتلی محکوم به اعدام.
2 – خود افشاگری یا و بلاگ افشايی
خود افشاگری وبلاگی مساله ديگری است که محققان آن را يک بيماری خوانده‌اند. گروهی از مردم رازها و اسراری را که معمولا شخصی و خصوصی قلمداد می‌شود، روی وبلاگ‌هایشان افشا می‌کنند که دامنه‌اش از عکس‌های خصوصی گرفته تا روابط خصوصی امتداد دارد.
اتفاقاتی از این دست عموما باعث کل‌کل بین وبلاگ‌ها و یا حتی سایت‌های درگیر با این موضوع نیز می‌شود و آن وقت است که محیط وب …، اجازه دهید درباره این بیماری بیشتر صحبت نکنیم.
3 – وب گردی
وب‌گردي مرسوم‌ترین، متداول‌ترین و فراگیرترین بیماری و اعتیاد اینترنتی است که بلااستثنا از هر 10 نفری که در اینترنت مشغول به فعالیت بوده، حداقل 11 نفر به این بیماری، مبتلا هستند. نکته بسيار بغرنج در این بماری واگیر دار بودن آن است. کافی است در کنار یک کاربر وب گرد بنشینید. در عرض سه سوت، تا به خودتان بیایید در می‌یابید که به یک وبگرد تبدیل شده‌اید. وبگردی، در واقع، همان مشکلي است که خیلی‌ها را نیمه‌شب و البته در صورت بي‌خوابي از رختخوابشان جدا مي‌کند و به پای اينترنت مي‌کشاند تا به چند سايت سر بزنند و احیانا دوستان و همکلاسي‌هاي قديمي‌شان را در اينترنت جست‌وجو و پيدا کنند.
4 – گوگل و ویکی پدیا گردی
گوگل گردی و ویکی‌پدیاگردی به معنای ميل شديد افراد است به استخراج معلومات مختلف از ویکی‌پدیا و سایت‌های دیگر به واسطه جست‌وجو در گوگل، ویرایش، نگارش و حتی بیان این اطلاعات در مجامع مختلف. خدا رحمت کند رفتگان خالقان گوگل را. به قول یکی از دوستان، بدون جواب از این سایت بیرون نمی‌روید. دوست دارید بدانید که نام پدر پسر شجاع، قبل از اینکه پسر شجاع به دنیا بیاید چه بوده؟ فقط کافی است يك سر به گوگل بزنید آن وقت است که برای همیشه مشتری ثابت این سایت خواهید شد.
5 – دلبستگی به آلبوم عکس افراد ناشناس
در این نوع از اعتیاد که به شکار عکس نیز مشهور است، بیمار علاقه شدیدی به دید زدن آلبوم عکس‌های اینترنتی افراد ناشناس دارد. پیدایش ویروس این بیماری از سایت مرحوم اورکات آغاز شد و با شکل‌گیری سایت‌هایی مشابه ادامه یافت تا اینکه امروز یاهو 360، به پاتوقی برای این نوع از بیماران تبدیل شده است. این بیماران تمایل عجیبی به گشت و گذار در آلبوم عکس اشخاصی دارند که تا به حال حتي يک‌بار هم آنها را نديده‌اند.
6 – آشغال جمع کنی اینترنتی
حتما تا به حال شده که صبح‌های جمعه با صدای گوش خراش سمسارهای متحرک با بیان جملاتی مانند «آلومینیوم، مس، چدن، آهن، یخچال، کابینت، فرش، موکت، آبگرمکن، آبسردکن، وان حمام، کاسه توالت، پنکه و… خریداریم» از خواب شیرین پریده باشید و درحالی که بالش مبارک را روی دو گوش خود فشار می‌دهید، فریاد بزنید:« که آخه این آشغال‌ها به چه دردت می‌خورد که خریداری؟»
آشغال مع‌کنی یعنی تمايل به جمع‌آوري و بايگاني هر چيز به دردنخور، مستعمل و بنجلی که در اينترنت پيدا مي‌شود، از آهنگ‌هاي عهد بوق گرفته تا بريده‌هاي اسکن‌شده روزنامه تایمز در دهه 60.
7 – ناشناس گردی یا آزار گری
حتما نباید آدامس یا سوزن روی صندلی افراد بگذارید تا به شما بگویند مردم آزار. حتما تا به حال با SPAM (هرزنامه)هایی كه مثل مور و ملخ از ديوار صندوق‌هاي پست الكترونيكي بالا مي‌روند، برخورد كرده‌ايد. اسپم‌ها را امروزه اغلب اهالي دهكده جهاني به عنوان يك مزاحم مي‌شناسند. حالا اگر فردي مثل يك اسپم، مزاحم خلوت زندگی‌تان در دنياي سايبر شود، در واقع به آزارگري سايبرنتيك پرداخته است. هک کردن سایت‌های این و آن، ایجاد مزاحمت در چت، گذاشتن کامنت‌هایی که به خصوصیات شما اشاره دقیق می‌کند با نام‌های ناآشنا از علایم این نوع از بیماری است.
8 – وسواس‌های مجازی
به طور کلی وسواس به عدم توانايي در مهار رفتارها يا انديشه‌هاي خاص گفته می‌شود. براي مثال، فردي كه وسواس شست‌وشو دارد، نمي‌تواند ميل به شست‌وشو را در خودش كنترل كند و گاهي ساعت‌ها مشغول شستن دست‌هایش مي‌شود. اين اختلال وقتی رنگ و بوی اینترنتی به خود می‌گیرد، به چک كردن‌هاي پي‌درپي پست‌های الكترونيك (ایمیل)، دل‌نگراني از آنلاين نشدن يك دوست و مواردی از این دست منجر می‌شود. حتی در پاره‌ای از موارد دیده شده که ترس از نرسیدن یک نامه باعث شده تا فرستنده برای چند بار آن را ارسال کند.
علایم اعتیاد اینترنتی
همانند هر نوع اعتیاد دیگری، اعتیاد به اینترنت و یا همان بیماری‌های اینترنتی نیز علایمی را شامل می‌شوند. سوزش و قرمز شدن چشم به دلیل خیره ماندن بیش از حد به صفحه نمایشگر، کمر درد، لاغری و احساس تنبلی به دلیل آنلاین بودن و بلند نشدن از پشت کامپیوتر که عموما در بیماران حاد شاید با زخم بستر نیز همراه باشد، اضطراب، بی‌حوصلگی، اختلالات عاطفی، افسردگی، تندخویی، بدخلقی و از هم گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی به لحاظ کمی و کیفی، بروز مشکلات در روابط بین فردی، نادیده گرفتن مسوولیت‌های مربوط به دوستان، خانواده و یا کار، بدخلقی به دنبال تلاش دیگران برای دست کشیدن او از اینترنت، آنلاین ماندن بیش از زمان برنامه‌ریزی شده، دروغ گفتن یا مخفی نگه داشتن زمان واقعی کار با اینترنت از نظر دوستان و خانواده، تغییر در سبک زندگی به منظور گذران وقت بیشتر با اینترنت، کاهش فعالیت‌های فیزیکی، بی‌خوابی، بی‌توجهی به بهداشت فردی، کـم‌خوابی یا تغییر الگوی خواب به منظور صرف وقت بیشتر در اینترنت از عوامل ظاهری معتادان و مبتلایان به بیماری‌های سایبر است.
اما از سویی دیگر و به باور جامعه شناسان، افراد در صورت استفاده بیش ازحد از اینترنت، نوع تفکرشان با اکثریت افراد جامعه متفاوت می‌شود. آنها فکر می‌کنند که اینترنت تنها دوست و همدم آنها است. همچنین این افراد معمولا اظهار می‌کنند، اینترنت تنها جایی است که آنها در آن، احساس خوبی نسبت به خودشان و جهان پیرامونشان دارند.
شما چقدر معتادید؟
تست اعتیاد به اینترنت IAT یکی از معتبرترین تست‌های مربوط به سنجش اعتیاد اینترنتی است که توسط دکتر کیمبرلی یانگ ابداع شده است. آیا شما تا به حال میزان اعتیاد خود به اینترنت را سنجیده اید؟
اعتیاد به اینترنت شرایط مختلفی دارد. گاهی افراد ممکن است با 20 ساعت استفاده از اینترنت در هفته، معتاد محسوب شوند و برخی نیز ممکن است حتی با 40 ساعت استفاده از اینترنت مشکلی نداشته باشند. اما آنچه که در این بین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است آن است که اعتیاد شما به اینترنت تاکنون به چه اندازه به زندگی شما ضربه زده است؟ و چه مسائل و مشکلاتی را برای خانواده، روابط کاری و یا حتی درس و مدرسه و دانشگاه شما ایجاد کرده است؟
این تست به شما کمک می‌کند تا میزان اعتیاد خود به اینترنت را بسنجید و یا اگر از اعتیاد خود به اینترنت مطمئن نیستید، شک دارید و یا می‌ترسید، این تست به شما کمک می‌کند تا نسبت به وضعیتتان، مطمئن شده و از شک درآیید.
در این آزمون 20 پرسش وجود دارد که برای هر پرسش پنج جواب در نظر گرفته شده است.
1 – چقدر بیشتر از آنچه قصد دارید در اینترنت می‌مانید؟
2 – چقدر به خاطر آنلاین ماندن، اعضای خانواده را نادیده گرفتید؟
3 – چقدر اینترنت را به بودن با خانواده، همسر و یا دوستان نزدیکتان ترجیح می‌دهید؟
4 – چقدر از طریق اینترنت با کاربران دیگر رابطه ایجاد می‌کنید؟
5 – چقدر دیگران از شما به خاطر میزان آنلاین بودنتان شاکی هستند؟
6 – چقدر به خاطر اینترنت، نمرات، اوضاع تحصیلی و حتی اوضاع کاری و مالی‌تان افت کرده است؟
7 – چقدر ایمیل‌هایتان را پیش از کارهای ضروری دیگرتان چک می‌کنید؟
8 – چقدر عملکرد کاری، شغلی و بهره‌وری شما به خاطر استفاده از اینترنت آسیب دیده است؟
9 – وقتی که از شما می‌پرسند که چه کارهایی را به صورت آنلاین انجام می‌دهید، چقدر در موضع تدافعی یا پنهان کاری قرار می‌گیرد؟
10 – چقدر افکار آزار دهنده در زندگی را با افکار آرام‌بخش در اینترنت خنثی می‌کنید؟
11 – چقدر فکر می‌کنید وقتی که در اینترنت هستید، توانایی پیش‌بینی همه امور را دارید؟
12 – چقدر فکر می‌کنید که زندگی بدون اینترنت، چیزی کسالت بار، تهی و بی لذت است؟
13 – وقتی آنلاین هستید اگر فردی مزاحم شما شود، چقدر غر می‌زنید، فریاد می‌زنید و یا حتی عصبانی می‌شوید؟
14 – چقدر به خاطر دیسکانکت نکردن اینترنت، دچار بی‌خوابی هستید؟
15 – چقدر فکر می‌کنید که در حالت آفلاین حواس پرتی دارید و در حالت آنلاین بهتر هستید؟
16 – چقدر وقتی آنلاین هستید این جمله را به کار می‌برید: «فقط چند دقیقه مونده، الان میام»؟
17 – چقدر سعی کرده‌اید از میزان آنلاین بودن خود بکاهید و البته موفق هم نشده‌اید؟
18 – چقدر سعی دارید، میزان آنلاین بودنتان را از دیگران مخفی سازید؟
19 – چقدر میزان آنلاین بودنتان را با بیرون رفتن و گشت و گذار با دوستانتان ترجیح می‌دهید؟
20 – چقدر وقتی آفلاین هستید، احساس افسردگی و عصبیت دارید که با آنلاین شدن این احساس از بین می‌رود.
برای هر کدام از این سوال‌ها، پنج جواب در نظر گرفته شده است که هر کدام از یک تا پنج امتیاز دارند.
1 – شامل حال من نمی‌شود 2- به ندرت 3- گه‌گاهی 4- اغلب 5- همیشه. در مقابل هر سوال عدد مربوط به جواب خود را نوشته و در پایان تمامی‌اعداد را با هم جمع بزنید.
اگر جمع نمراتتان بین 20 تا 49 بود، اعتیادتان خفیف است و به عنوان یک کاربر معمولی محسوب می‌شوید. اگر چه دارید کمی در استفاده از اینترنت افراط می‌کنید. اما هنوز به رفتار خود مسلط هستید و جای امیدواری برایتان وجود داشته و می‌توانید میزان اینترنت خون‌تان را کنترل کرده تا خدایی ناکرده افزایش نیابد.
اگر جمع نمراتتان بین 50 تا 79 بود، دچار اعتیاد متوسط شده‌اید. مواظب باشید که این مقدار استفاده از اینترنت در زندگی شما تاثیر نگذارد.
اگر جمع نمراتتان بین 80 تا 100 شده باشد، متاسفانه باید به شما این خبر را بدهم که شما به عنوان یک معتاد خطرناک محسوب شده و به شدت به یک تخت و چند متر طناب نیاز دارید. باید تا بیشتر از این دیر نشده، مشکل خود را در اسرع وقت حل کنید چرا که شما به بیشتر پرسش‌ها نمرات 4 یا 5 را داده‌اید. اگر در پرسش دوم جواب شماره 4 را انتخاب کرده‌اید و یا برای سوال 14 جواب شماره 5 را در نظر گرفته‌اید، باید به حال شما افسوس خورد که چه بلایی سر خو آورده‌اید.
پیشگیری بهتر از علاج است
حتما در حال حاضر و با توجه به انجام آزمایش فوق میزان اعتیادتان به دنیای سایبر برایتان روشن شده است، هر چند که زودتر از اینها باید به فکر این مشکل می‌افتادید اما بازهم دیر نشده و ماهی را هر وقت از آب بگیرید تازه است. با به کارگیری تمرین‌های زیر می‌توانید از میزان اعتیادتان کاسته و به تدریج آن را ترک کنید، البته این بدان معنا نیست که محیط سایبر را ترک کنید، بلکه از این پس می‌توانید استفاده حساب شده‌تری نسبت به دنیای مجازی داشته باشید.
از میزان ورود و خروجتان در اینترنت مطلع باشید و آن را در دفترچه یاداشتی برای خود بنویسید. زمانی که کارخاصی ندارید برای چت کردن و وبگردی بیهوده، بی‌خود آنلاین نشوید، به جای این کار می‌توانید پیاده روی کنید و در حین پیاده روی نیز سیب یا پسته بخوردید. یادتان باشد که اينترنت، بيشتر جنبه كاري دارد، تا تفريح و وقت‌گذراني. اگر کارتان ارتباط مستقیمی‌با اینترنت ندارد بيشتر از دو بار در روز ايميل‌های شخصی‌تان را چک نکنید و در آخر نیز هنگام آنلاین بودن مزاحم ديگران و حریم خصوصي‌اشان نشو
