بزرگراه فناوری – همان‌طور که می‌دانید، از گذشته‌های دور نقش زنان در مجامع علمی و تحقیقاتی بسیار کمرنگ بوده و بهطور معمول فضا برای حضور این افراد در فعالیت‌های مطالعاتی و پژوهشی وجود نداشته که مهم‌ترین دلایل آن نیز تفاوت میان فرهگ‌ها و تعریف‌های سنتی از زن و مرد به‌عنوان دو جنس متفاوت محسوب می‌شود. بر این اساس زنان بهطور معمول از تحصیلات عالیه محروم می‌شدند، قانون آن‌ها را برای فعالیت در اماکن عمومی محدود می‌کرد، امکان حضور در واحدهای تحقیقاتی برای آن‌ها وجود نداشت و در کل به‌عنوان جنس دوم مورد خطاب قرار می‌گرفتند. اما طی 100 سال گذشته این محدودیت‌ها کم‌کم از بین رفت و درهای جدید به‌روی زنان باز شد تا نشان دهند که چقدر می‌توانند در به‌حرکت درآوردن چرخ‌های علم و فناوری مفید واقع شوند.
امروزه ما شاهد حضور پررنگ و فعال زنان در رشته‌های علمی هستیم و این‌طور که آمار نشان می‌دهد، طی 10 سال گذشته میزان حضور زنان در علم و فناوری تا 70 درصد افزایش یافته است. به‌عبارت دیگر، در حال حاضر زنان 15 درصد کل مهندسان آمریکا را تشکیل می‌دهند که این رقم پس از 40 سال تلاش حاصل شده است.
زنان و IT
اگرچه در زمینه فناوری اطلاعات و کامپیوتر نیز فرصت کافی برای رشد و تعالی به زنان داده نشده، امروزه دیده می‌شود که این قشر از افراد نیز توانسته‌اند حضور خود را در این عرصه تثبیت کنند. برای آنکه حق این زنان در توسعه و پیشرفت علم و فناوری از بین نرود، مجلس سنای آمریکا قانونی را به تصویب رسانده که طی آن تمامی مراکز تحقیقاتی آمریکا در زمینه فناوری اطلاعات موظفند از این افراد در برنامه‌های خود استفاده کنند. این امر موجب شده تا در طول یک دهه گذشته بسیاری از جوایز بهترین دستاوردهای فناوری به زنان اختصاص یابد و به این وسیله حضوری پررنگ‌تر از آن‌ها در فناوری اطلاعات احساس شود. این‌طور که نتایج تحقیقات پیشین نشان داده، در سال 1999 تنها 4/14 درصد کارمندانی که در زمینه فناوری اطلاعات کار می‌کردند زن بوده‌اند که این رقم برای سال‌های 1991 تا 1996 فقط دو درصد گزارش شده است. آنچه که هم‌اکنون از مراکز رسمی و دولتی آمریکا به‌گوش می‌رسد نشان می‌دهد که در حال حاضر 17 درصد کل فعالان فناوری اطلاعات و ارتباطات این کشور را زنان تشکیل دده‌اند. اگرچه نقش زنان در این حوزه طی سال‌های اخیر به میزان زیادی افزایش یافته، میزان حضور این افراد همچنان به سطح دانش آن‌ها از کامپیوتر و علوم مرتبط بستگی داشته است.
محققان در بررسی‌های جدید خود دریافته‌اند که بیشتر دختران تمایل چندانی برای حضور در رشته‌های مرتبط به فناوری اطلاعات و کامپیوتر ندارند که البته این وضعیت بیشتر در بین دختران دوره متوسطه دیده می‌شود. کشف راه‌های جدید برای افزایش تمایل دختران به فناوری اطلاعات و بالا بردن میزان دانش آن‌ها در این زمینه نکته مهمی است که همه مسؤولان باید به آن توجه کنند.
بر اساس آمارهای موجود، در حالی که بین سال‌های 95-1994 تنها 42 درصد از محصلان دختر دوره متوسطه تمایل داشته‌اند در دوره‌های آموزشی فناوری شرکت کنند، این رقم برای سال‌های 97-1996 به 3/42 درصد رسیده است. با توجه به اینکه برای شرکت در کلاس‌های کامپیوتر نیز آمارهای مشابهی منتشر شده، کارشناسان دریافته‌اند که تمایل مردان به این قبیل مباحث بیشتر است.
بررسی‌های جدیدی که توسط موسسه تحقیقاتی British Columbia انجام شده، نشان می‌دهد که ارقام و آمارهای یاده شده پس از پایان دهه 1990 تغییرات فراوانی کرده است. با وجود اینکه گفته شده بود دختران تمایل چندانی به شرکت در کلاس‌های آموزشی فناوری ندارند، این روزها دیده می‌شو که در برخی مواقع حضور این افراد از مردان هم پررنگ‌تر است.
باید توجه داشت که عامل اصلی در بروز تفاوت‌های مشهود بین زنان و مردان در میزان علاقه‌مندی آن‌ها به کامپیوتر، مربوط به نرم‌افزارها و به‌خصوص بازی‌های کامپیوتری می‌شود. اگر کمی دقیق‌تر بازی‌های کامپیوتری را از زمان ظهورشان تا امروز بررسی کنیم، درخواهیم یافت که شخصیت‌های زن در بازی‌های کامپیوتری معمولا ضعیف‌تر بوده است، این امر موجب شده تا به مرور زمان این قشر از افراد در انجام بازی‌های کامپیوتری ضعیف‌تر باشند. همچنین گفته می‌شود که نرم‌افزارهای آموزشی نیز بیشتر با هدف جلب رضایت مردان ساته شده‌اند. یک بررسی نشان می‌دهد که شکل ظاهری نرم‌افزارهای آموزشی و مباحث مطرح شده در آن بیشتر با ساختار روحی مردان هماهنگ است.
محققان دریافته‌اند، در حال حاضر بیشتر کاربران خانگی را مردان تشکیل می‌دهند و در مقابل، پسرها معمولا بیشتر از دخترها از کامپیوتر و برنامه‌های آن استفاده می‌کنند. در مدرسه نیز، درس‌های مربوط به فناوری و کامپیوتر بیشتر توسط مردان تدریس می‌شود. مطالعه‌ای که ظرف دو سال در 13 کلاس از مدارس دوره متوسطه آمریکا انجام شده نشان می‌دهد که بیشتر کلاس‌های کامپیوتری آن‌ها توسط مردان تدریس شده است. در دانشگاه‌ها فقط 4/16 درصد از کلاس‌های مربوط به فناوری توسط زنان تدریس می‌شده است.
اینترنت و زنان
دولت کانادا بر پایه تحقیقات و بررسي‌های جامع خود اعلام کرده، در سال 2002 میلادی 12 میلیون زن خانه‌دار در این کشور به‌سر می‌برده‌اند که از این میزان 2/7 میلیون نفر بهطور مستمر از اینترنت استفاده می‌کرده‌اند. این افراد سعی می‌کردند که از محل کار، منزل، مراکز آموزشی، کتابخانه‌های عمومی و دیگر اماکن موجود به اینترنت متصل شوند. در این گزارش آمده، در سال 2000 تنها 51 درصد از زنان خانه‌دار کانادایی به اینترنت دسترسی داشته‌اند، اما ظرف یک سال این رقم به 60 درصد رسیده است که در این میان 75/2 میلیون نف روزانه از اینترنت برای تحصیلات عالی و شرکت در دوره‌های آموزشی استفاده می‌کنند. مسایلی نظیر جست‌وجو در سایت‌ها، گذراندن دوره‌های آموزشی، انجام کارهای اداری و… مهم‌ترین اهداف زنان برای ورود به دنیای مجازی بوده است. این‌طور که گفته می‌شود، در سال 2001 بیش از 12 درصد زنان کانادایی که وارد اینترنت شده بودند توانستند با موفقیت دوره‌های آموزشی آنلاین خود را به اتمام برسانند.
در حالی که حاکمیت اینترنت برای سال‌های طولانی در دستان دولت آمریکا بود، کارشناسان دریافته بودند که بیشتر قوانین برای اداره فضای مجازی توسط مردان تعیین می‌شود و زنان در این عرصه نق کمرنگ‌تری دارند. با این وجود موسسه تحقیقاتی Reinen and Plomp به‌تازگی بررسی‌هایی را انجام داده که نتایج جالبی در پی داشته است. در پایان این بررسی‌ها مشخص شده که بخش عظیمی از تصمیم‌گیری‌های کلان برای اینترنت این روزها توسط زنان انجام می‌شود. در این میان چون زنان در خانواده‌ها نقش اصلی تربیت کودکان را برعهده دارند، بیشتر تاثیر را در افزایش نفوذ اینترنت در میان اعضای خانواده برجای می‌گذارند. دولت آمریکا با استناد به نتایج این مطالعات می‌کوشد که نقش زنان را در فضای مجازی بیشتر کرده و حضور آن‌ها را در این عرصه تثبیت کند.
اگرچه این روزها زنان توانسته‌اند میزان هارت خود را در استفاده از کامپیوتر و اینترنت بالا ببرند، اما نتایج بررسي‌ها نشان می‌دهد که این افراد همچنان باید به تلاش‌های خود ادامه دهند تا در آینده حضور پررنگ‌تری داشته باشند. در حالی که 12 درصد مردان بر این باورند که می‌توانند یک سایت اینترنت را به‌صورت کامل راه‌اندازی کنند، تنها سه درصد زنان این توانایی را در خود دیده‌اند. در این میان، زمانی که 35 درصد مردان دانشجو اعتراف کرده‌اند که هیچ دانشی در مورد راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی نداشته‌اند، 68 درصد زنان هم گفته‌اند که هیچ چیز در این زمینه نمی‌دانند. 59 درصد مردان و 46 درصد از کل زنانی که در این بررسی رکت کرده بودند، اعلام کردند که مهارت بسیار زیادی در استفاده از نرم‌افزارهای واژه‌پرداز دارند و در کل، دو درصد مردان و شش درصد زنان دانشجو هم گفته‌اند که اصلا هیچ مهارتی در اینترنت و کامپیوتر ندارند.
اگرچه ممکن است این آمارها درصد استفاده زنان از کامپیوتر و اینترنت را کمتر از مردان نشان دهد، در کل بیانگر این مسئله است که در سال‌های اخیر میزان تمایل خانم‌ها برای حضور در فضای مجازی به میزان زیادی افزایش پیدا کرده و بر این اساس کارشناسان آینده درخشانی را برای حضور زنان در فضای مجازی پیش‌بینی می‌کنند. در این مطالعات مشخص شده که خانم‌ها به‌ترتیب دوست دارد که مرورگر‌های اینترنتی، سرویس‌های پست الکترونیکی و سرویس وپ را مورد استفاده قرار دهند.
زنان و آموزش‌های اینترنتی
پیشرفت‌های علمی و فناوری و توسعه دانش در زمینه‌های مختلف باعث شده تا زنان و مردان نگاه یکسانی را نسبت به دوره‌های آموزشی نداشته باشند. در حالی که زنان بیشتر بر در دسترس بودن دوره‌های آموزشی تاکید می‌کنند، مردان بهطور معمول به کیفیت این قبیل کلاس‌ها توجه دارند. گزارشی که برای تاثیر فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش منتشر شده، نشان داده است که هر دو گروه خانم‌ها و آقایان بر این باورند که فناوری اطلاعات دوره‌های آموزشی را در هر سطحی در اختیار آن‌ها قرار داده و کیفیت این کلاس‌ها را بالا می‌برد. هر دوی این گروه‌ها معتقدند که اگر فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش وارد نمی‌شد، هرگز افراد نمی‌توانستند در سطح امروزی پیشرفت کنند و به‌سادگی نتایج حاصل از مطالعات جهانی را در اختیار داشته باشند. این افراد دید مثبتی نسبت به کتابخانه‌های آنلاین دارند و آن‌ها را به‌عنوان عنصر اصلی و جدانشدنی آموزش مجازی می‌دانند.
با توجه به اینکه کیفیت دوره‌های آموزشی برای مردان و در دسترس بودن این دوره‌ها برای زنان مهم‌ترین مسئله محسوب می‌شود، کارشناسان موفق شده‌اند که علت این موضوع را دریابند. دانشجویان زن معمولا سعی می‌کنند که در کنار آموزش، امنیت را نیز داشته باشند که دوره‌های آموزش مجازی می‌تواند این مشکل را برای آن‌ها حل کند.
زنان و فناوری
امروزه زنان بیش از گذشته از فناوری‌های موجود استفاده می‌کنند. آن‌ها در جوامع توسعه‌یافته بیش از مردان از طریق اینترنت خرید می‌کنند و به کمک ابزارهای مجازی زندگی روزانه خود را کنترل می‌کنند. به هر حال با وجود اینکه روزبهروز بر تعداد زنانی که از اینترنت استفاده می‌کنند افزوده می‌شود، تعداد کمتری از آن‌ها به گذران دوره‌های فناوری در دانشگاه‌ها می‌پردازند. یکی از عوامل اصلی در کاهش تمایل زنان برای گذراندن دوره‌های تکنولوژیک تصویر بدی است که از فناوری در ذهن آن‌ها ایجاد شده است. بیشتر آن‌ها فکر می‌کنند که فناوری خسته‌کننده است، بازده مناسبی در زندگی نخواهد داشت و آن‌ها را از اجتماع جدا خواهد کرد.
باید توجه داشت که حقیقت با این تصورات شخصی متفاوت است. امروزه بسیاری از افرادی که تحصیلات دانشگاهی داشته‌اند به انجام کارهایی نظیر طراحی سایت‌های اینترنتی، مهندسی، برنامه‌نویسی برای بازی‌های کامپیوتری، ساخت تصاویر سه‌بعدی و… مشغول هستند که این امر نشان می‌دهد آن‌ها از جامعه بریده نشده‌اند. آنچه که زنان در دانشگاه‌ها می‌آموزند می‌تواند در ساان‌دهی خانه، محل کار و تمام جهان مفید واقع شود.
دولت بریتانیا این روزها می‌کوشد با افزایش سرمایه‌گذاری‌های خود در بخش فناوری، بیش از پیش زنان را در این فرآیند دخیل کند. گزارش‌های به‌دست آمده نشان می‌دهد، در سال 2001 میلادی تعداد کاشناسان فناوری اطلاعات زن در بریتانیا از 26 به 18 درصد کاهش یافت، اما سرمایه‌گذاری‌های دولت در سال‌های بعد موجب شد تا این روند سیر صعودی خود را دنبال کند.
امروزه برخی کارشناسان ادعا می‌کنند که شرکت‌های کامپیوتری و الکترونیکی بیشتر محصولات خود را برای مردان تولید می‌کنند اما گفته می‌شود که گردانندگان این مراکز تولیدی این روزها سیاست‌های خود را تغییر داده‌اند و با سنجش نیاز خانم‌ها، بیش از گذشته برای آن‌ها دستگاه‌های جدید الکترونیکی می‌سازند. در چند سال پیش تمایل زنان برای خرید دستگاه‌های جدید فناوری بسیار کم بود که این مسئله بیشتر به کوتاهی مراکز تولیدکننده برمی‌گشت، اما این روزها کارخانه‌ها با ساخت وسایل اختصاصی برای خانم‌ها موفق شده‌اند که توجه آن‌ها را نیز به‌سمت خود جلب کنند.
در حال حاضر کامپیوترهای خانگی مهم‌ترین وسیله اتصال به اینترنت برای خانم‌ها محسوب می‌شود. در این میان خرید برای تعطیلات کریسمس بیش از هرچیز دیگری آن‌ها را تشویق می‌کند که به سراغ اینترنت بروند. 25 درصد زنان از ترس مشکلات امنیتی معمولا وارد اینترنت نمی‌شوند و در این میان تنها چهار درصد اعلام کرده‌اند که پس از ورود به دنیای سایبر با مشکلات امنیتی مواجه شده‌اند. 18 درصد زنان هم معتقدند که مهارت کافی را برای استفاده از ابزارهای اینترنتی ندارند و به‌همین خاطر سراغ این قبیل فضاها نمی‌روند.
یک بررسی جدید نشان می‌دهد، این روزها زنان بریتانیایی بیش از مردان این کشور اینترنت و ابزارهای وابسته به آن را به‌کار می‌برند. مطالعاتی که توسط موسسه تحقیقاتی NetValue انجام شده، نشان می‌دهد، طی ماه مه 8/5 میلیون زن بریتانیایی از اینترنت استفاده کرده‌اند که ین رقم رشد 30 درصدی یا 8/1 میلیون نفری را نسبت به ماه‌های آغازین از سال جاری نشان می‌دهد. در طول این ماه هر یک از زنان بهطور میانگین 462 دقیقه را در اینترنت به‌سر برده که این رقم برای مردان تنها 414 دقیقه محاسبه شده است. با وجود آمارهای یاد شده گفته می‌شود که اشتیاق مردان برای حضور در اینترنت بیش از زنان است، اما سایت‌هایی که بهطور اختصاصی برای خانم‌ها طراحی شده، باعث شده تا این افراد حضورشان در اینترنت پررنگ‌تر احساس شود.
به گزارش مرکز NetValue، زنان بریتانیایی در ماه مه از 412 صفحه اینترنتی به‌صورت جداگانه دیدن کرده‌اند که در مقابل هر یک از مردان فقط به 347 صفحه سر زده‌اند. این‌طور که گفته می‌شود، سایت‌های اختصاصی برای زنان روزبهروز محبوب‌تر می‌شوند، به‌طوری که در مدت یاد شده 7/7 درصد از تمام کاربران خانگی بریتانیا دست‌کم یک بار سراغ این سایت‌ها رفته‌اند.
منابع:
