نام نویسنده: حسين صرافى
شرق – روزنامه همشهرى هم نمادى از دوره جديد روزنامه نويسى و هم بازتابنده شكلى تازه از نظام زندگى در ايران بود. سبكى از زندگى شهرى تازه غول پيكر شده با روابط و مناسبات متفاوت فرهنگى، سياسى و اجتماعى.
همشهرى همچنين نمادى براى دوره اى ديگر در جمهورى اسلامى به شمار مى آيد كه تازه ورق مى خورد. اين فصل با مفاهيم و نام هايى چون سازندگى، توسعه، نوسازى، روابط آزاد با دنياى خارج و گشايش در مناسبات اجتماعى و همين طور با نام هاشمى رفسنجانى، كارگزاران و كرباسچى همراه بود. ساخته شدن بزرگراه ها، پل هاى عظيم، بلندتر شدن ارتفاع شهر با برج هاى رنگارنگ، مجتمع هاى مسكونى مانند پروژه نواب، فرهنگسراها، زيباسازى ميدان ا و خوش آب و رنگ شدن آنها و پارك هاى كوچك و بزرگ و بى ديوار، سفرهاى زيرزمينى (مترو)، كافى شاپ ها، بيلبوردهاى بزرگ تبليغاتى و نحو جديدى از الگوى مصرف، نمادهاى شهر جديد و فرهنگ آن بود.
مرتبط:
سایت همشهری آنلاین www.hamshahrionline.com
اين شهر به تابلوى اعلانى نياز داشت تا مفاهيم، اطلاعات و جريان مشتركى از زندگى و الگوى تازه آن را جلوى چشم واحد ساكنان آن بگذارد. روزنامه همشهرى همان تابلو اعلان بود. همشهرى دوره هاى متفاوتى را به دليل تغيير مديريت سياسى و شهرى تجربه كرده و مى كند و مانند ارگان دولت مجبور است رنگ عوض كند و تريبون مدران شهرى با گرايش هاى گوناگون باشد. نسخه مكتوب همشهرى، روزنامه اى فراگير است كه مخاطبى را هدف گرفته كه در كلانشهر تهران زندگى مى كند و لزوماً تحصيلكرده و نخبه نيست تا نيازهاى خود را از روزنامه ديگرى تامين كند.حالا نسخه آن لاين آن در دسترس است و به طور طبيعى قرار است با مقتضيات و شرايط دنياى مجازى منتشر شود.
•••
«همشهرى آن لاين شهر ديجيتال شما است. قرار است همشهرى آن لاين شهرى هميشه بيدار باشد و خدمات لازم را براى يك زندگى شهرى در عرصه هاى خبررسانى، اطلاع رسانى، آموزشى و سرگرمى دنبال كند. اين شهر ديجيتال چهل بخش فال دارد: شهر، اجتماع، ورزش، سرگرمى، جهان، هنر، اقتصاد، سياست، محيط زيست، بهداشت، تغذيه، آموزش، سفر، گزارش هوا، پليس، ترافيك، مترو، خيابان، ارتباطات، تكنولوژى، مقررات، شهردار، شوراى شهر، بورس، مركز تماس، مسكن، نقشه سايت، فرهنگ، انديشه، كتاب، زنان و كودكان. اين بخش ها در قالب ۲۴ در ۷ كار مى كنند. اين اصطلاح امروز در جهان سايبر يك عبارت رايج است: به روز شدن ۲۴ ساعته در ۷ روز هفته. همشهرى آن لاين با كوشش تيم سخت كوشى كه در اختيار دارد به تدريج گسترش مى يابد و در كانون اين تغييرات گسترش جويانه، حركت به سوى يك سايت تمام عيار سايبر نهفته است.
همشهرى آن لاين خواهد كوشيد تا كليه امكانات مبتنى بر كنش و واكنش دو سويه را در عرصه كاربرى هاى الكترونيك به كار بگيرد و خصايص كاربرى هاى به روز آن لاين را در كانون امكانات خود بنشاند. واحدهاى اين شهر هميشه بيدار كه همسايه جهان شهر اينترنت است كه براساس دات نت عمل مى كند.» نوشته بالا در سرور ورودى شهر ديجيتال همشهرى نصب شده است. شهرى هميشه بيدار كه سعى دارد روز به روز گسترش يابد و به يك شهر تمام عيار سايبر تبديل شود. اگر علاقه منديد به اين شهر سفر كنيد و از مراحل ساخت و كار در اين شهر آگاه شويد با اين گزارش همراه شويد.
•••
صبح روزى آفتابى در اواسط فروردين ۸۵ حسين انتظامى مدير موسسه هشهرى وارد طبقه چهارم ساختمان موسسه همشهرى شد. پشت ميز كارش نشست، بعد از گفت وگو با همكارانش به مسئول دفترش گفت: با دكتر شكرخواه تماس بگيريد، من صحبت كنم. لحظاتى بعد تلفن دستى شكرخواه زنگ خورد. نام Hossein Entezami روى مانيتور تلفن نمايان شد. شكرخواه دكمه سبز رنگ تلفن را فشرد و ارتباط برقرار شد.
– دكتر سلام.
– سلام آقاى انتظامى عزيز. احوال شما.
– به حمدالله خوبيم. شما چطوريد.
– به لطف شما.
– دكتر پس فردا تشريف بياوريد در خدمت باشيم.
چهارشنبه ۱۶ فروردين ،۸۵ ساعت ۱۱ صبح شكرخواه مقابل در موسسه همشهرى در خيابان جردن از ماشين سبز رنگ پياده شد. ده، بيست قدم برداشت، ز پله ها بالا رفت و جلوى آسانسور ايستاد. دكمه خاكسترى رنگ را فشرد. وارد آسانسور شد و دكمه چهار را فشار داد. لحظه اى بعد آسانسور ايستاد و در باز شد. حسين انتظامى دم در ايستاده بود. ديده بوسى كردند و وارد اتاق شدند. فنجانى چاى نوشيدند. هنگام ناهار انتظامى بعد از اينكه چند خاطره از همكارى هاى قبلى نقل كرد به شكرخواه گفت:
– مى خواهيم چاپ همزمان روزنامه را شروع كنيم.
– خيلى خوبه.
– اما قبل از اون بايد همشهرى آن لاين را راه اندازى كنيم. دكتر بايد سريع راش بندازى.
– بايد مطالعه كنم. الان نمى تونم جواب بدم.
– چقدر زمان مى خواى.
– يه هفته.
روز ۲۳ فروردين چهارشنه بود. شكرخواه بعد از بررسى و مطالعه يك هفته اى، روى نام Entezami در تلفن همراهش كليك كرد. وقتى ارتباط برقرار شد اعلام كرد براى راه اندازى همشهرى آن لاين آماده است.
•••
صبح روز اول ارديبهشت ۸۵ شكرخواه وارد طبقه دوم موسسه همشهرى شد. از بين حروف چين هاى روزنامه گذشت. درى را كه روى آن نوشته شده بود Hamshahrionline باز كرد و وارد اتاق شد. كيف اش را روى ميز گذاشت و لپ تاپ سياه رنگ اش را روشن كرد. بايد به سرعت كار را آغاز مى كرد چون همشهرى به عنوان يك موسسه رسانه اى بايد مخاطبانش را گسترش بدهد و با استفاده از رسانه هاى نوين با موسسات بزرگ جهان از جمله تايمز، گاردين، CNN و… رقابت كند. پس دست به كار شد و با همكارى همكارانش نقشه تمام سايت هاى معتبر شهرى جهان را دانلود و روى اين نقشه ها مطالعه كردند.
به موازات اين كار مطالعه روى حوزه هاى خبرى روزنامه مكتوب همشهرى هم آغاز شد. اين كار به دليل تجربه ده ساله اين روزنامه در روزنامه نويسى شهرى انجام شد. بعد از چند روز بررسى و مطالعه، مدخل هاى مهمى به دست آمد كه با ادغام آن چهل بخش فعال شهر ديجيتال – شهر، اجتماع، ورزش، سرگرمى، جهان، هنر، اقتصاد، سياست، محيط زيست، بهداشت، تغذيه، آموزشى، سفر، گزارش هوا، پليس، ترافيك، مترو، خيابان، ارتباطات، تكنولوژى، مقررات، شهردار، شوراى شهر، بورس، مركز تماس، مسكن، نقشه سايت، فرهنگ، انديشه، كتاب، زنان، كودكان و… مشخص شد. بعدازظهر همان روز وقتى حسين انتظامى چهل بخش فعال را خواند به طبقه دوم موسسه آمد و به شكرخواه گفت: آيتم هاى سايت خيلى ريز شده شايد بشه بعضى از آنها را توى يك گروه طبقه بندى كرد. دليل ريز شدن آيتم ها چيه؟ شكرخواه جرعه اى چاى نوشيد و گفت: نكته اى كه اشاره مى كنيد درسته. آيتمى مثل مترو، خيابان يا ترافيك مى توانند از يك جنس باشند و زير موضوع حمل ونقل بيايند. اما ما بايد برخى از حوزه ها را بيافرينيم. به عنوان مثال مترو يك حوزه بزرگ است كه در مطبوعات مورد غفلت قرار گرفته است. كما اينكه در حوزه اجتماع آيتم هايى مثل زنان و كودكان را جدا كرده ايم چون رسانه هاى ما موضوعات مورد غفلتى هستند. در زندگى شهرى بايد اينها را خوب تفكيك كنيم چون سرويس ها، مديريت و توجه متفاوتى را مى طلبند. در روزنامه نگارى دنيا سرويس هايى داريم كه اصلاً در ايران وجود ندارند. آنها سرويس مترو دارند. چرا آنها مترو را زير شاخه شهر طبقه بندى نكرده اند چون مى خواهند مترو به عنوان يك سرويس و خدمت اجتماعى مورد توجه بيشترى قرار بگيرد. كما اينكه وقتى روزنامه همشهرى در تركيب كلى رسانه هاى كشور روى حوزه شهر زوم مى كند، نمى توان ايرادى به آن گرفت چون بازتاب مديريت اين روزنامه است كه شهردارى اين شهر است و تفكيك شدن حوزه اى آن هم به زندگى شهرى ما كمك كرده است. بنابراين در همشهرى آن لاين در ريز شدن اين حوزه ها تعهد داشته ايم و اگر بخواهيم به زبان دايره المعارفى با هم صحبت كنيم اين حوزه ها حالت مدخل را پيدا مى كند.
•••
پس از مشخص شدن بخش هاى فعال شهر ديجيتال نوبت به طراحى شهر رسيد. براى طراحى شهر ديجيتال دو گروه تشكيل شد. گروه اول درباره طراحى گرافيك، استفاده از رنگ و المان ها و گروه دوم درباره برنامه نويسى سايت تحقيق و بررسى كردند. تحقيق گروه اول نتيجه اش زمينه سياه رنگ همشهرى آن لاين با نوارى سفيد در بالاى صفحه و حاشيه سبز فسفرى در پايين صفحه بود. سياه نشانه واقع گرايى، عقلانيت و شناخت است و اين يعنى جست وجوى مخاطبى تازه براى روزنامه. در جايى ميانه نوار سفيد، فنجانى سبز در گرم ترين نقطه عكس و برابر لپ تاپ نشسته است. محتواى آن قهوه است. رشته نور ملايمى از پشت فنجان عبور كرده و لپ تاپ را كمى محو كرده است. يعنى كه صبح است و وقت صبحانه و خواننده مى تواند از كامپيوتر براى خواندن روزنامه استفاده كند.
فونت ريز سايت و آيكون هاى بدون توضيح نوشتارى هم نمايانگر انتظار تحريريه از خوانده شدن مطالب توسط قشر جوان، متوسط و مرفه است.دكتر شكرخواه سردبير همشهرى آن لاين درباره طراحى گرافيك گفت: دوست ندارم درباره طراحى صفحات توضيحى بدهم. فكر مى كنم فلسفه طراحى را طراحان وب بايد توضيح بدهند. ما براى تك تك صفحات محاسبه داريم و روندهاى وب را بررسى كرديم و در نظر گرفته ايم. درباره لپ تاپ و فنجان هم بايد بگويم آنها مى توانند يك شروع باشند. در فرهنگ ايران قهوه نشانه بيدارخوابى است البته از آن در مراسم عزادارى و كافه ها هم استفاده مى شود. ضمن اينكه سفيدى سايت هم مى تواند نشانه بيدارى باشد. براى رنگ سياه پس زمينه هم محاسباتى صورت گرفته و بى دليل نبوده است. نتيجه تحقيق گروه دوم درباره برنامه نويسى سايت را مهدى احمدى و كامران مافى اعلام كردند: دو استراتژى درباره برنامه نويسى سايت وجود دارد يك استفاده از نرم افزارهاى اپن سورس مثل زبان برنامه نويسى PHP ،دو استفاده از نرم افزارهايى مثل دات نت. براى برنامه نويسى همشهرى آن لاين به جاى برنامه نويسى PHP كه توسط افراد زيادى نوشته مى شود و از نظر ايمنى مشكل دارد از نرم افزار دات نت استفاده كرديم چون در اينگونه سايت ها ما دو نوع كاربر داريم. يك كاربر كه توليد مى كند و يك كاربر كه مصرف مى كند و احتمال اينكه ماژول ها با هم ارتباط داشته باشند كم است.
•••
هنگام انتخاب تحريريه شكرخواه مكث كرد و زمان گذاشت. او براى انتخاب اعضاى تحريريه چهار مشخصه تعريف كرده بود.
۱- آشنايى و تجربه كار با نرم افزارهاى مختلف مثل ورد، فتوشاپ، پيج ميكر، كوآرك اكسپر، دريم ويور، كنترل پانل و برنامه هاى كاربردى اكسل و…
۲- دوزبانه و ترجيحاً چندزبانه بودن
۳- آشنايى با روزنامه نويسى نوشتارى از نظر تجربه پوشش رويدادها، شناخت ارزش هاى خبرى، موقع سنجى، اداره سوژه ها و…
۴- آشنايى با موتورهاى جست وجو، سايت هاى مرجع، دايركتورى ها و سايت هاى خبرى و بالاخره مهارت هاى تنظيم خبر، فيچر، گزارش و گفت وگو براى وب.
بعد از چند روز بررسى و مرور تجربيات و توانمندى هاى نيروهاى روزنامه همشهرى و كل مطبوعات ايران شكرخواه ۹ نفر را انتخاب كرد كه به جز دو نفر همگى تجربه كار در موسسه همشهرى را داشتند.
۱- على ملائكه پزشك عمومى، دبير خبر پزشكى شبكه خبر بوده و از سال ۸۲ تا به حال با روزنامه شرق همكارى مى كند. او حوزه هاى تكنولوژى، پزشكى و علمى را در همشهرى آن لاين پوشش مى دهد. ملائكه شش خبرى را كه در روز لود مى كند از خبرگزارى هاى AP ،رويترز، روزنامه هاى واشينگتن تايمز، نيويورك تايمز، Med Line Plus تا HeltHday مى گيرد.
۲- اميد پارسانژاد عكاسى را در دانشگاه هنر خوانده و از سال ۷۱ تا ۸۱ در روزنامه مكتوب همشهرى عكاس خبرى بوده. آن سال ها شغل اش را عوض كرده و دو سال دبير صفحه آخر روزنامه همشهرى بود. دو سال هم در صفحه تاريخ روزنامه شرق ستون ثابت داشت. اكنون در همشهرى آن لاين اخبار سياست، اقتصاد ايران، ارتباطات، ورزش و هنر را پوشش مى دهد.
۳- مهدى احمدى روزنامه نويسى را در دانشگاه علامه طباطبايى فراگرفته و يكى از دو فردى است كه بخش فنى همشهرى آن لاين را هدايت مى كند. او در حوزه سياست، ورزش و… هم ترجمه مى كند.
۴- دكتر على صباغيان كه دكتراى علوم سياسى خود را از دانشگاه امام صادق گرفته، از دو زبان عربى و انگليسى اخبار حوزه سياست، بين الملل، ورزش، ارتباطات، جهان و… را براى همشهرى آن لاين ترجمه مى كند.
۵- جواد نصرتى دانشجوى ادبيات آلمانى دانشگاه آزاد است. او روزنامه نويسى را سال ۸۰ در همشهرى جوان آغاز كرد. يك سال در همشهرى جمعه، يك سال هم در ضميمه ايران شهر بود. نصرتى اخبار حوزه ورزش، دانش، جهان، خيابان و پيشخوان را براى همشهرى آن لاين ترجمه مى كند.
۶- كيوان مافى همراه مهدى احمدى بخش فنى همشهرى آن لاين را اداره مى كند. او فارغ التحصيل كشاورزى گرايش زراعت از دانشگاه آزاد است. مافى علاوه بر بخش فنى در حوزه محيط زيست، تكنولوژى و كامپيوتر ترجمه مى كند.
۷- ابوالحسن مختاباد از سال ۷۳ كارش را با همشهرى آغاز كرده و در تمام سرويس هاى روزنامه از جمله شهرى، معارف و انديشه و اجتماعى حضور داشته است. سال ۷۶ در سرويس گفت وگو روزنامه جامعه با ابراهيم نبوى همكارى كرده، دبير سرويس انديشه صبح امروز و انديشه و هنر آفتاب امروز، عضو شوراى سردبيرى كتا هفته و دبير تحريريه سايت كتاب ايران بين بوده است. هم اكنون دبير سرويس كتاب و انديشه روزنامه كارگزاران و بازرس و دبير كميته حل اختلاف انجمن صنفى روزنامه نگاران است. مختاباد كه در رشته مديريت دولتى تحصيل كرده حوزه كتاب، موسيقى، فرهنگ و انديشه را با دو تا چهار خبر در روز و سه تا پنج يادداشت در هفته براى همشهرى آن لاين پوشش مى دهد.
۸- زهرا رفيعى روزنامه نويسى را در واحد مركز دانشگاه آزاد تهران آموخته و از سال ۷۹ با روزنامه هاى همبستگى، حيات نو، نوروز، ياس نو، وقايع اتفاقيه و همشهرى در حوزه اجتماعى، قوه قضائيه، كودك و زنان همكارى كرده. يك ماه و سه ماه هم در سايت تهران شهر گزارش نويسى كرده است. رفيعى در همشهرى آن لاين حوزه خيابان، ترافيك، زنان، كودك و… را پوشش مى دهد.
۹- خانم كيهانى كه تحصيلاتى در حوزه ارتباطات دارد مطالبى در حوزه زنان، ارتباطات، روان شناسى و… براى همشهرى آن لاين ترجمه مى كند.شكرخواه در تماس تلفنى كه با انتظامى داشت، گفت: ما الان تحرير يه اى مستقل با ده نيرو داريم. در مرحله بعد نيروهايى جذب مى كنيم كه الزاماً در تحريريه نيستند اما براى ما كار خواهند كرد. روز بعد وقتى شكرخواه راس ساعت ۵ بعدازظهر وارد تحريريه شد، گفت: باور عمومى بر اين استوار است كه سايت ها بايد متفاوت از رسانه هاى مكتوب بنويسند. اما اين موضوع رعايت نمى شود. ما در همشهرى آن لاين قصد داريم اين تفاوت را ايجاد كنيم. براى همين اينجا جمع شديم. ما در اين سايت وظيفه داريم نمونه اى از خبرنويسى و ترجمه خوب را ارائه بدهيم. يكى از اعضاى تحريريه گفت: از Softenew استفاده كنيم؟
شكرخواه گفت: ما از خبرنويسى به روش T استفاده خواهيم كرد كه همان هرم وارونه است. در روش T اصل خبر گفته مى شود و بعد خبر به سرعت خودش را جمع مى كند. هر جا هم توضيح لازم باشد از طريق لينك ارائه مى شود.
•••
سه هفته از شروع كار شهر ديجيتال گذشته بود، شكرخواه صبح روز يكى از روزهاى اواسط ارديبهشت به خبرنگارى كه درباره شهر ديجيتال با او گفت وگو مى كرد، گفت: شهر ديجيتال يك ابرشهر درست مثل تهران است و بعد از لحظه اى درنگ گفت: وقتى از خيابان ها و كوچه پس كوچه هاى تهران عبور مى كنى حس ناامنى و ترس در چهره و رفتار مردم كاملاً مشخص است. تهران جاى امنى نيست. به قول يكى از بزرگان از زير پوست اين شهر لطافت برنمى خيزد. شما به عنوان مسئول اين شهر براى امنيت شهروندانى كه وارد شهر ديجيتال مى شوند چه كرده ايد؟
– ايمنى سايت وظيفه سردبير نيست بلكه وظيفه مسئول فنى شبكه و ميزبان است. اما بخش فنى همشهرى آن لاين – مهدى احمدى و كيوان مافى – براى حفظ امنيت شهر ديجيتال و كسانى كه وارد اين شهر مى شوند از دو روش استفاده كرده اند. استفاه از گارد سخت افزارى و همزمان با آن از لايه سوكت امنيتى كه به SSL – پروتكل رايج براى مديريت امنيت انتقال پيام ها روى اينترنت معروف است استفاده كرده اند.
– ابرشهر تهران براى حل مشكلات اقتصادى و كمك به پروژه هايى كه قرار است اجرا شود از تبليغات استفاده مى كند. شما در شهر ديجيتال همشهرى چه برنامه اى براى استفاده از تبليغات داريد؟ آيا مى توانيد نيازهاى خود را از طريق آگهى تامين كنيد.
– به نظر من پاسخ اين سئوال در گرو دامنه مخاطبان است. يعنى اگر تعداد كاربران ايران كه الان ۱۵ ميليون نفر هستند به ۲۵ ميليون نفر برسد قطعاً توجه آگهى دهندگان را هم جلب خواهد كرد. اما هر چه اين دامنه كوچك تر باشد، طبعاً نمى توان از طريق آگهى زندگى كرد. چون قيمت آگهى در فضاى وب دقيقاً برابر با قيمت ديده شدن آنها است. تعرفه هاى آگهى در فضاى وب در دنيا بر مبناى ۱۰۰۰ بار ديده شدن است. بنابراين زندگى اقتصادى يك رسانه آن لاين قطعاً با آگهى گره مى خورد. اما اگر روزنامه نگارى آن لاين به خصوص اگر روى يك ميزبان (Host) بنشيند، قطعاً نسبت به روزنامه نگارى چاپى ارزان تر است. چون هزينه كاغذ و چاپ از آن كم مى شود. در واقع يك متغير وابسته است و سرنوشت آن به ميزان كاربر گره مى خورد. هر چه ميزان كاربر بيشتر باشد، شانس يك سايت براى ادامه حيات بيشتر است اما براى ادامه زندگى به آگهى نياز دارد. ما در شهر ديجيتال همشهرى قيمت تعرفه ها را در دسترس عموم قرار داديم. حوزه آن هم احتمالاً بيشتر ميزبان ها «Host» ها (شركت هاى فراهم كننده خدمات اينترنتى)، «Isp» ها و شركت هاى بين المللى خواهد بود كه در ايران نمايندگى دارند. يك صفحه تحت عنوان آگهى الكترونيك داريم در هر صفحه جاى چهار آگهى جانبى و يك بنر را در نظر گرفته ايم، سه سرتيتر (Header) سمت راست هر صفحه هم متعلق به تحريريه است كه زير آنها آگهى ها مى نشيند.
– چرا شهر ديجيتال موتور جست وجو ندارد؟ بعضى از شهروندان از اين مسئله ناراضى اند.
– ما همه امكانات را براى شهر ديجيتال برنامه ريزى و آماده كرده ام اما قصد داريم در فازبندى هاى مختلف امكانات را وارد شهر كنيم. موتور جست وجو به مخاطب كمك مى كند در حوزه هاى گسترده اى كه شهر ديجيتال دارد به آن چيزى كه مى خواهد برسد. در آينده نزديك سرويس RSS هم فعال خواهد شد به طورى كه در مورد كليه واژه ها به مخاطبان خدمات ارائه مى كند. ما در واقع با اين كار مى خواهيم از شهر آن لاين به سمت شهر سايبر حركت كنيم.
•••
«شما نسخه بتاى همشهرى آن لاين را ديديد. نسخه بتا در واقع يك مرحله تا نسخه اصلى كه آلفا ناميده مى شود فاصله دارد. البته آنچه بين ما و نسخه آلفا فاصله انداخته مربوط به پوسته سايت نيست و شامل برخى از بخش هاى سايت مى شود ك تحريريه همشهرى آن لاين با آن فاصله دارد.» نوشته بالا در سر در خروجى شهر ديجيتال همشهرى نصب شده است. شهرى كه هميشه بيدار است.
