نام نویسنده: دکتر یونس شکرخواه
ایران پرینت – سال‌هاست كه صنايع توليدى از پديده محصولات جعلى در رنج هستند. آنچه كه ابتدا به نظر آسيب‌پذير نبود و تنها براى محصولات لوكس خسارت‌زا بود، اكنون با توليد سى‌دى و دى‌وى‌دى جعلى وضعيت گسترده‌ترى به خود گرفته است و در حال حاضر توليدات دارويى، سيگار، مواد غذايى، عطرها و لوازم آرايشى، قطعات يدكى و محصولات مارك‌هاى مختلف و حتى قطعات ترن‌ها و هواپيماها هم در معرض پديده محصولات جعلى و تقلبى قرار گرفته‌اند.
برآوردهاى كارشناسان حاكى از اين است كه تنها در اروپا، ده درصد قطعات يدكى اتومبيل‌ها جعلى است. اين ارزيابى در مورد محصولات آرم‌دار يك ضرر 7 درصدى در زمينه محصولات جعلى است. معضلات اقتصادى در اين عرصه‌ها در آلمان به رقم 30 ميليارد يورو رسيده است و تقريباً در هر زمينه‌اى جعل و تقلب صورت مىگيرد.
فروش در محيط وب بر صنعت نرم‌افزار در سطح جهان تأثير مى‌گذارد. طبق برآوردهاى اتاق بازرگانى جهانى ده درصد از درآمدها در بخش نرم‌افزار، غيرقانونى است. يك بازرگان كه در روسيه از كارش ممانعت به عمل آمد، بيش از هزار نرم‌افزار جعلى را به‌طور غيرقانونى مى‌فروخت.
اين اتفاقات باعث شده است تا دست‌اندركاران صنايع توليدى به تمهيدات مختلفى براى حفاظت از محصولات خود در برابر محصولات جعلى، بپردازند. موضوع فقط جلوگيرى از خسارت‌هاى اقتصادى نيست، بلكه بحث آسيب‌هاى ناشى از توليد محصولات تقلبى- نظي آنچه در ماجراى هواپيماى كنكورد فرانسه پيش آمد- هم در ميان است.
ديگران نمى‌توان موارد مرتبط با آسيب‌هايى از اين دست را جزو استثناها به‌حساب آورد. در نمايشگاه اينترپك 2005 كه از 21 تا 27 آوريل در دوسلدورف برپا شد و هجده سالن را در 160 هزار متر مربع به خود اختصاص داد، بسيارى از موارد و نمونه‌هاى مطرح شده در حوزه بسته‌بندى مشتمل بر موضوعاتى نظير حفاظت از آرم‌ها و نشانه‌هاى تجارى و حفظ اصالت و قابليت اعتماد به محصولات و نشانه‌ها بود كه در واقع جزو مسايل مهم روز در عرصه بسته‌بندى به‌حساب مىآيند.
دست‌اندركاران صنايع بسته‌بندى اين روزها در واقع از ترفندهايى استفاده مىكنند كه حكم سد را در برابر جعل‌هايى دارد كه در گذشته صورت مى‌گرفت. تحولات فنى جديد، راه‌ها و ابزارهاى تازه‌اى را در برابر دست‌اندركاران صنايع توليدى قرار داده تا بتوانند از محصولات خود در برابر تقلب و جعل حفاظت كنند.
در واقع الان مدتى است كه جاعلان نه تنها علايق خود را بر حوزه محصولات گران‌قيمت متمركز كرده‌اند، بلكه محصولات خط توليدهاى انبوه را هم هدف قرار داده‌اند، به طورى كه در سال 2001 فقط در اتحاديه اروپا 95 ميليون كالاى جعلى ضبط شد كه ارزش آنها 2 ميليارد يورو بود و بايد گفت كه اين روند كماكان سير صعودى دارد.
به همين سبب، در حال حاضر همه شركت‌هايى كه كالاهايشان از نظر نشانه‌هاى تجارى از اهميت و شهرت برخوردار است، به دنبال شيوه‌هاى نوينى مى‌گردند كه با اتكا بر آنها بتوانند مانع جعل كردن كالاهايشان از جانب جاعلان شوند.
سه‌راه
در واقع بايد گفت صنعت مواد اوليه بسته‌بندى سه راه در برابر خود دارد كه هر يك از تنوع بسيارى برخوردار مىباشند و اين روش را مىتوان همزمان هم به‌كار گرفت.
تكنولوژى چاپ اكنون چندين راه حل امنيتى براى ارايه كردن در اختيار دارد كه از برخى از آنها پيش از اين براى چاپ اسكناس استفاده شده است.
نقوش و خطوط رنگى
نقوش و خطوط رنگى در هم پيچيده شده كه از رزولوشن بالايى برخوردارند و در ضمن از چند رنگ هم استفاده مىكنند. (مانند خط‌هاى پيچ در پيچ روى اسكناس‌ها)
حروف بسيار ريز
استفاده از حروف ريز هم در مواردى كمك‌كننده است. اين حروف ريز را در زير ذره‌بين مىتوان با خوانايى كامل رويت كرد.
حروف بردارى
حروف بردارى مىتوانند الگوهاى پيچازى درست كنند. اين حالت هنگامى رخ مى‌دهد كه حروف مورد استفاده با زواياى مشخص در يكديگر تنيده شوند. اين امر باعث مىشود تا بتوان موتيف‌هاى مورد نظر را در چاپ گنجاند. استفاده از فيلم‌هاى ويژه باعث ديدن اين موتيف‌ها مىشود.
اجزاى مايكروتگ
اجزاى مايكروتگ (Micro-tagging Particles) كه از لايه‌هاى مختلف مركب با يك كد خاص توليد مى‌‌شوند، يك كد اختصاصى مى‌‌سازند كه هر يك از آنها مىتواند به يك كاربر اختصاص يابد.
برجسته‌سازى
برجسته‌سازى باعث مىشود به بسته‌بندى حالت سه بعدى داده شود.
هولوگرام
از هولوگرام‌ها مىتوان در بسته‌بندى اوليه و ثانويه استفاده كرد كه معمولاً خصوصيت‌هاى فيلم‌هاى دوبعدى، سه‌بعدى و ليبل‌ها را دارند.
كد ماتريس داده‌ها
كد ماتريس داده‌ها در واقع يك شماره منفرد است كه مىتوان آن را به‌صورت پنهان به عنوان يك كد داده‌اى چاپ كرد. اين كار به منظور جلوگيرى از جعل صورت مىگيرد. داده‌هايى را كه به اين طريق چاپ مى‌‌شوند، مىتوان با يك اسكنر تجارى خواند. اين روش به اين معناست كه مىتوان اطلاعات پنهان و رمزگذارى شده را در بسته مورد نظر گنجاند.
مركب‌هاى ويژه
استفاده از مركب‌هاى ويژه با خصوصيت‌هاى مبتنى بر امنيت و ايمنى بصرى در بسته‌بندى هم رايج است.
مركب‌هاى آشكارشونده
مركب‌هايى كه به سكه‌ها واكنش نشان مى‌‌دهند، از جمله اين موارد هستند. در اين حالت وقتى سطح سكه شروع به تماس و خراش مى‌‌كند، مركب‌هايى كه تا پيش از آن ديده نمى‌‌شوند، به روِيت درمى‌آيند.
مركب‌هاى ايريودين
مركب‌هاى ايريودين (iriodin)در تركيب با پيگمنت‌هاى مركب‌هاى معمولى به‌كار مى‌‌روند. آنها همانند بسته به زاويه نگاه، تغيير حالت مى‌‌دهند و تصاوير و نقوش متفاوتى را به نمايش مى‌‌گذارند.
مركب‌هاى حساس به گرما
مركب‌هاى حساس به گرما با تغيير دما به تيرگى مى‌‌گرايند. (افزايش دما) اين امر به‌ويژه هنگامى كاربردهاى بيشترى دارد كه نياز به اين باشد تا اطمينان حاصل شود كه دماى مورد نظر براى يك كالا، استمرار داشته و قطع نشده است. (در مورد مواد غذايى اين نشانه مىتواند گوياى سلامت محصول يا فاسد شدن آن باشد)
مركب‌هاى يووى
مركب‌هاى يووى خايص فلورسنتى خود را در نور ماوراى بنفش ظاهر مى‌‌سازند.
مركب‌هاى مادون قرمز
مركب‌هاى مادون قرمز ابتدا به ساكن با چشم انسان قابل رويت نيستند و تنها با دوربين ماوراى قرمز مىتوان آنها را ديد.
مركب‌هاى متامتريك
مركب‌هاى متامتريك از نظر تن رنگ شبيه به يكديگر به نظر مى‌‌رسند و تنها با فيلتر رنگ مىتوان رنگ‌هاى متفاوت آنها را از يكديگر بازشناخت.
مركب‌هاى معطر
مركب‌هاى معطر جزو مركب‌هايى هستند كه با عطرهى تركيبى توليد مى‌‌شوند.
خصايص امنيتى
خصايص امنيتى، تكنولوژى‌هاى معمولى تا فوق‌العاده پيشرفته را در برمى‌گيرند.
نوارهاى ايمنى
مدت‌هاى مديدى است كه از نوارهاى ايمنى براى اطمينان از سلامت يك محصول استفاده مىشود. اگر بستهها باز شده باشند، به اين نوارها آسيب وارد مىشود و اين يك مدرك مناسب براى مصرف‌كننده است كه دال بر احتمال تقلب و جعل در كالاست.
ليبل‌هاى هوشمند
ليبل‌هاى هوشمند، نوعى ليبل صاف ترانسپوندر هستند كه تقريباً تا فاصله 2/1 مترى از بالا با تكنولوژى‌هاى بى‌‌سيم قابل خوانده شدن مىباشند. بزرگ‌ترين مزيت آنها عدم نياز به لمس كردن يا ديدن كالا به‌طور مستقيم است. مفهوم اين مزيت اين است كه اين ليبل‌هاى خواندنى و نوشتنى را مىتوان حتى به بخش‌هاى غيرقابل رويت يك كالاى بسته‌بندى شده چسباند.
شناسايى با فركانس راديويى
شناسايى از طريق فركانس‌هاى راديويى (RFID) مستلزم استفاده از گيرنده و فرستنده است. نصب يك فرستنده ميكروچيپ باعث مىشود تا خصايص مشخصى ظاهر شود. البته اطلاعات مورد نظر بايد براى پردازش الكترونيك مناسب باشند. خودترانسپوندرها، هم خواندنى هستند و هم نوشتنى و در عين حال در حال حاضر ليبل‌هاى هوشمند مناسب‌ترين حامل‌هاى رسانه‌اى به حساب مىآيند.
عموماً اين نكته نيز پذيرفته شده است كه RFID جاى باركد يا همان رمزهاى ميله‌اى را خواهد گرفت. علت پذيرش اين نكته اين است كه فرستنده را ديويى اساساً كارآيى بيشترى دارد.
RFID سيستم‌هاى مبتنى بر صدا
سيسم‌هاى مبتنى بر صدا در واقع از طريق صداخوان‌ها عمل مىكنند. در اين روش، جعلى نبودن بسته‌بندى توسط صدايى كه از حس‌گر دستگاه در برابر مركب چاپ شده ايجاد مىشود، مورد تأييد قرار مىگيرد.
از چنين روش‌هايى (پيكسل‌هاى صدادار) در بسته‌بندى مواد دارويى هم استفاده مىشود.
دي.ان.اى مصنوعى
اكنون از دي.ان.اى مصنوعى (DNA) هم مىتوان به عنوان يك تكنيك امنيتى بهره گرفت. مولكول‌هاى مصنوعى و تركيبى مىتوانند در ليبل‌ها جا داده شوند تا به عنوان عامل شناسايى جعلى نبودن بستهها و محصولات مورد استفاده قرار گيرند.
در اين روش، خواندن اطلاعات توسط اسكنرهاى ويژه صورت مىگيرد و صحت و سقم بستهها و محصولات از نظر جعلى نبودن ، از اين طريق به‌دست مى‌‌آيد.
در هر صورت، روشهاى فوق همه قابل استفاده هستند و حتى مىتوان مجموعه‌اى از آنها را هم به‌طور همزمان به‌كار گرفت.
علاوه بر اين موارد، كنترل‌هاى فنى در نقاط انتقال بستهها هم مىتواند به كمك اين روشهاى امنيتى بيايد و جريان توليد را بيش از پيش شفاف سازد.
اجزاى مايكروتگ در واقع رقم‌هاى ترتيبى ويژه‌اى است كه در فرمت‌هاى ميكروسكوپى چند رنگ و لايه‌دار شده به‌كار گرفته مى‌‌شوند.
در مورد جلوگيرى از جعل مىتوان از روشهاى قابل رويت و غيرقابل رويت استفاده كردكه روش ذرات مايكروتگ جزو گروه دوم است كه البته صرفاً با تست‌هاى ماوراى بنفش و استفاده از ذره‌بين‌هاى ويژه مىتوان آن را ديد و به اين ترتيب مشترى مىتواند از ميزان رزين‌ها و صحت تركيبات به‌كار گرفته شده، مطمئن شود.
طيف ذرات مايكروتگ از 6/0 ميكرون تا 02/0 ميكرون در تغيير است. در تكنولوژى مايكروتگ 32 ميليون كد مختلف را مىتوان به‌كار گرفت.
