شرق – امروزه بحث توسعه شهرها به شبكه جهانى (اينترنت) نيز سرايت پيدا كرده است. شهرها و شهرك هاى جديدى در فضاى مجازى ظاهر مى شوند كه مصالح آنها از خشت و ملات ديجيتالى تشكيل شده اند. اين شهر هاى الكترونيكى در زبان عامه با اصطلاح شهراى مجازى (Virtual Cities) شناخته مى شوند.
در هر لحظه هزاران نفر از مردم سراسر دنيا مشغول استفاده از اين شهرهاى مجازى براى انجام كارهاى روزمره مثل خريد، استراحت و يا ملاقات دوستان هستند.شهرها به طور كلى مراكز جغرافيايى تجمع انسان ها و فعاليت ها و خدماتى است كه توسط آنها انجام مى شود. به همين دليل است كه نحوه آرايش عناصر شهرى و شكل امروزى شهرنشينى براى مردم بسيار آشنا است. در نتيجه شهرهاى مجازى مى توانند مدل استعارى تمام اطلاعات و خدماتى باشند كه در شهرهاى حقيقى وجود دارند. اين شهرها كانون هاى الكترونيكى هستند كه حتى انسان هاى ساكن محلات و ساختمان ها را نيز بر روى صفحه نمايش كامپيوتر شما به تصوير مى كشند.براى بررسى شهرهاى مجازى لازم است ابتدا به طبيعت آنها بپردازيم و سپس به سراغ نحوه ساخت و انواع سه بعدى آنها برويم. در نهايت نيز رويكردى به آينده اين شهرها خواهيم داشت؛ زمانى كه «شهرهاى مجازى- حقيقى» با ظاهرى كاملاً مشابه شهرها و ساختمان ها، ظرفيت ذخيره اطلاعات و از همه مهم تر احساس حقيقى شهرنشينى متولد خواهند شد.عبارت شهر مجازى براى توصيف اشكال گوناگون ذخيره و نمايش اطلاعات به كار مى رود. با اين حال تفاوت هاى عمده اى ميان انواع شهرهاى مجازى در اينترنت وجود دارد و مى توان آنها را به چهار گروه بزرگ تقسيم كرد.
دسته اول صفحات اينترنتى هستند كه خود را «شهر مجازى» معرفى مى كنند، اما ماهيت آنان صرفاً در راهنماها و مجموعه هاى فهرست بندى شده اى از اطلاعات خلاصه مى شود. اين صفحات فقط براى دستيابى به مقاصد تبليغاتى و ترويج صنعت توريسم ساخته مى شوند و به هيچ وجه ارائه كننده وجه ساختمانى و ظاهرى شهرهاى مجازى نيستند. براى مثال مى توان از سايت اينترنتى http://www.brighton.co.uk نام برد.
دسته دوم شهرهاى مجازى مسطح هستند كه از نقشه هاى شهرى يا ساختمانى براى نمايش اطلاعات استفاده مى كنند. مثال خوب اين صفحات اينترنتى «بولونياى مجازى» (Virtual Bologna) است كه از نقشه جزئيات و مشخصه هاى مهم زمين و ساختمانى شهر به صورت گرافيكى تشكيل شده است.
دسته سوم شهرهاى مجازى سه بعدى هستند كه با استفاده از فناورى «حقيقت مجازى» به مدل سازى تركيب شهرها با درجات مختلف صحت و نزديكى به واقعيت مى پردازند. بعداً به چند مثال جالب اشاره خواهيم كرد.
دسته چهارم را مى توان «شهرهاى مجازى واقعى» ناميد. يعنى معادل هاى بسيار واقع گرايانه شهرها، كه احساس اصيل و حقيقى راه رفتن در يك منطقه شهرى را به مردم القا مى كنند.
براى واقعيت بخشيدن به اين احساس، شهر مجازى بايد داراى ظاهرى به اندازه كافى واقعى، تنوع خدمات، كاركردها و اطلاعات باشد و از همه مهمتر، بستر مناسبى براى تعاملات اجتماعى ميان مردم فراهم كند.
البته درباره امكانات وجودى چنين شهرهايى در اينترنت، بيشتر بحث خواهيم كرد. در ابتدا بد نيست به مطالعه عميق تر مدل هاى سه بعدى بپردازيم.
روش هاى بسيار متنوعى براى ساخت مدل هاى سه بعدى شهر مجازى در اينترنت مورد استفاده قرار مى گيرد كه انسان ها را به حركت و قدم زدن در آنها قادر مى سازد. رويكرد مشهور و متداول سازندگان اين مدل ها، استفاده از زبان مدل سازى واقعيت مجازى (Virtual Reality Modeling Language) است؛ زبان اينترنتى كه قادر است اشياى سه بعدى را در ابعاد مختلف، از مولكول گرفته تا ساختمان ها و شهرها، طراحى كند.اين نرم افزار، وسيله اى است بسيار منعطف، كارآمد و قدرتمند كه براى ساخت شهرهاى مجازى، از جمله شهر مجازى توكيو از آن استفاده شده است. شهر مجازى توكيو به وسيله شركت (Planet 9Studio) طراحى شده است. علاوه بر اين زبان، فناورى هاى اختصاصى ديگرى توسط شركت هايى كه در اين زمينه به نوآورى پرداخته اند، ارائه مى شود. يكى از جالب ترين اين روش ها متعلق به شركت «Superscape» است كه در حال حاضر براى تسهيل خريد محصولات به صورت آن لاين، مشغول ساخت شهرهاى مجازى اينترنتى است.
مدل هاى سه بعدى، قابل پياده شدن (Download) از اينترنت هستند. به طورى كه شما بدون نياز به وصل بودن رايانه تان به اينترنت، مى توانيد به جست وجوى آزادانه در خيابان ا و مشاهده جزئيات از همه زوايا بپردازيد. البته اين مثال ها، با «شهر هاى مجازى واقعى» بسيار فاصله دارند. چرا كه اطلاعات موجود در آنها داراى عمق نبوده و در وراى ظاهر حقيقى آنها هيچ تعامل اجتماعى صورت نمى گيرد.
• شهرهاى مجازى واقعى
امروزه گروه هاى مختلفى در سراسر دنيا مشغول تحقيق در زمينه طراحى پيش نمونه هاى اين شهرها در فضاى مجازى هستند. يكى از اين گروه ها در مركز تحقيقات مجازى پيشرفته (۱) دانشگاه لندن (۲) فعاليت مى كند. اين گروه تحقيقاتى مى كوشد شهر مجازى لندن را با ويژگى هاى ريخت شناسى يك شهر واقعى براى تامين يك محتواى اطلاعاتى غنى و مرجع بسازد. اين سيستم همچنين امكان تعامل چندطرفه ميان ساكنان و بازديدكنندگان سايت را فراهم خواهد كرد.
براى آنكه اين سايت ها بتوانند حس واقعى زندگى در يك شهر را به مردم القا كنند، بايد قابليت برقرارى تعاملات اجتماعى از طرق ملاقات هاى رو در رو، گفت وگو و يا گپ زدن (Chatting) را داشته باشند. اين امر امكان پذير نخواهد بود مگر به وسيله طراحى اشكال سه بعدى در محيط هاى چندكاربره، كه به موجب آن هر تعداد از كاربران مى توانند در يك محل واحد حضور پيدا كنند. هر كدام از اين كاربران در اين محيط مجازى به صورت يك شكل واره (Avatar) و با ويژگى هاى جسمى خاص شناسايى خواهند شد. شكل واره ها تحت كنترل مستقيم كاربرن و با جهت دهى آنان حركت مى كنند و با آنكه نماينده كاربران در محيط مجازى هستند، اما لزوماً نبايد به انسان شباهت داشته باشند. گفت وگوى ميان شكل واره ها از طريق كادر مشخص شده براى گپ زدن در صفحه نمايش رايانه صورت خواهد گرفت. با وجود سخت بودن نوشتن و ارسال پيام ها براى انجام گفت و گو اين روش همچنان بهترين و عمومى ترين روش ارتباط در اينترنت است.
محققين معتقدند يكى از عوامل ديگرى كه مى تواند در ساخت يك شهر مجازى واقعى موثر باشد آن است كه تمام ساختار اين شهر بايد از نظر جغرافيايى قابل ارجاع به واقعيت باشد. اين شهرهاى مجازى نسل آينده سيستم هاى اطلاعات جغرافيايى (GIS) را نيز شكل خواهند داد؛ زمانى كه تمام اطلاعات جغرافيايى از طريق اشيا به نمايش درخواهند آمد.
زبان مد ل سازى حقيقت مجازى (VRML) امكان طراحى شهرهاى مجازى كم حجمى را مى دهد كه پياده كردن شان (Download) بسيار سريع انجام مى شود. حجم صفحات اينترنتى كه از طريق اين نرم افزار ساخته مى شوند، بسته به بافت سطوح موجود در صفحه متغير است. هرچه تنوع بافت ها بيشتر باشد درجه نزديكى اين شهرها به واقعيت بالاتر خواهد رفت. به زودى نسخه VRML2.0 جايگزين نسخه پيشين خواهد شد و امكان نمايش رفتارهاى انسانى در شهرها را تسهيل خواهد كرد.
آيا در قرن بيست و يكم شاهد به حقيقت پيوستن روياى شهرهاى مجازى خواهم بود؟
