شرق – در حالى كه در روزهاى پايانى سال ۸۲ گزارش و جمع بندى ها از يكسال فعاليت اينترنتى حاكى از افزايش موج فيلترينگ و وقايع و رويدادهاى مربوط به آن حكايت مى كد در پايان سال ۸۳ نيز مى توان همچنان موضوع فليترينگ را يكى از مهم ترين و پردغدغه ترين مسائل مربوط به حوزه اينترنت دانست.
•••
در آغاز سال با پلمب شدن تعدادى از Ispهاى تهرانى بحث مربوط به فيلترينگ شدت گرفت هر چند از جمله بهانه هاى مربوط به اين موضوع ارائه خدمات غيرقانونى تلفنى اينترنتى عنوان شد از اواسط ارديبهشت ماه خبر رسيد اكيپ هاى متعددى شامل مسئول فنى، مامور و… طى اعزام و بازرسى از شركت هاى Isp و انجام تست هاى متعددى از لحاظ فيلترينگ، ارائه خدمات تلفنى اينترنتى و يا تجهيزات غيرقانونى دريافت از ماهواره مورد بررسى قرار گرفته و به پلمب شدن آنها انجاميد. اين اقدام توسط حكم مراجع قضايى و با همكارى ماموران فنى شركت مخابرات انجام گرفت.
هر چند اين اقدام مربوط به مسدودسازى Isp ها بيشتر با هدف جلوگيرى از ارائه خدمات اينترنتى صورت گرفت اما چندماه بعد در اواخر شهريور ماه موضوع فيلترينگ اينترنتى بار ديگر مطرح شد.
رضا رشيدى مديرعامل شركت ارتباط داده ها كه به نوعى نقش نخست را در فليترينگ سايت هاى اينترنتى ايفا مى كند از استراتژى جديد فيلترينگ خبر داد و گفت، براساس اين استراتژى نرم افزارهاى فيلترينگ در سطح واحدهاى Isp نصب خواهد شد. هزينه اين نرم افزارها براى هر واحد Isp بين يك تا سه ميليون تومان است و دو سه شركت داخلى در حال تهيه نرم افزارهايى براى اين كار هستند و در صورتى كه اين نرم افزارها به انتظارات ما پاسخ دهند اين استراتژى را به اجرا در خواهيم آورد.
به هر صورت اين تنها اظهار نظر رشيدى درباره فليترينگ نبود چرا كه او چند ماه بعد در جريان شدت گرفتن موضوع فيلترينگ و در عين حال با توجه به بحث هاى مطرح شده درباره خريد نرم افزار فيلترينگ آمريكايى از ايجاد قرارداد با چند شركت ايرانى در اين زمينه خبر داد و گفت، تاكنون با دو تا سه شركت ايرانى براى استفاده از نرم افزارهاى فيلترينگ آنها در شركت ديتا وارد مذاكره شده ايم و در حال حاضر مشغول تست نرم افزارهاى ايرانى هستيم و اميدواريم تا پايان سال جارى اين كار به نتيجه برسد.
وى در مورد تغيير تجهيزات فيلترينگ نيز چنين اظهار نظر كرد: با ايجاد تغييرات در تجهيزات فيلترينگ بيشتر سعى در بومى سازى داريم كه بر اين اساس نيز با شركت هاى ايرانى وارد مذاكره شده ايم تا از توان داخلى در شركت ديتا بهره گيرى كنيم و تلاش مى كنيم نرم افزار هاى جديد فيلترينگ را به نحوى در سيستم پياده سازى كرده و مانع عملكرد سايت هاى غيراخلاقى و غيرمجاز شويم كه اين امر بر روى سرعت شبكه تاثيرگذار نباشد به عبارت ديگر بايد از نرم افزارهايى استفاده كنيم كه اين قابليت را داشته باشد كه در حال ممانعت از عملكرد سايت هاى غيرمجاز از سرعت شبكه يز نكاهد.
رشيدى در حالى موضوع خريد نرم افزارهاى فيلترينگ آمريكايى را مطرح كرد كه در خرداد ماه در يك جلسه مطبوعاتى اعلام كرده بود در سال هاى گذشته بيش از ۷ ميليارد تومان براى اجراى فيلترينگ هزينه شده است.
به گفته برخى كارشناسان در همان زمان نرم افزار و سخت افزار آمريكايى مورد استفاده براى فيلترينگ در شركت مخابرات با برگزارى يك مناقصه داخلى به شركت عصر دانش افزار برنده آن اعلام شد كه از يك شركت انگليسى خريدارى شده است.
در همين رابطه عربشاهى قائم مقام مدير عامل شركت عصر دانش افزار (برنده مناقصه خريد نرم افزار فيلترينگ) در خصوص امنيت نرم افزار فيلترينگ خيدارى شده توسط مخابرات مى گويد: مخابرات طى يك مناقصه درخواستى براى خريد يك سرى تجهيزات و خدمات شامل تجهيزات سخت افزارى و نرم افزارى ارائه داد كه مجموعه آن براى Cash, Security و فيلترينگ مورد استفاده قرار مى گيرد كه در مجموع ۷ ميليارد تومان براى مخابرات هزينه بر بود. بخشى از اين تجهيزات براى جلوگيرى از پرداخت هزينه هاى خريد پهناى باند مجدد و امنيت و بخشى از آن نيز براى فيلتر كردن در سيستم مورد استفاده قرار مى گيرد. شركت ما ابزار را براى آنها انتخاب كرد كه قبلاً خود آنها انتخاب كرده بودند و در نتيجه با ارائه قيمت به آنها تجهيزات را وارد كرد، نصب كرد و آموزش داد در حقيقت ما به عنوان پروايدر اين ابزار بوده و طراح شبكه و يا اين خواسته نبوديم.
وى در مورد وجود راه هاى نفوذ به تجهيزات فليترينگ مخابرات نيز چنين اظهار نظر كرد، امكان دور زدن اين تجهيزات هميشه وجود دارد به همين خاطر شركت مخابرات نسبت به پلمب Isp ها اقدام كرد زيرا آنها با ايجاد يك تونل نسبت به دور زدن آن اقدام مى كردند يعنى اطلاعات از طريق اين تونل رفت و آمد مى كرد اما تجهيزات فوق جزء بهترين رده هاى تجهيزات موجود در جهان است خصوصاً اين كه در سريع ترين زمان به روز مى شود.
عربشاهى با اشاره به اينكه اكثر تجهيزات مخابراتى و كامپيوترى كه در ايران مورد استفاده قرار گرفته ساخت آريكاست گفت، اين تجهيزات از يك كشور ثالث خريدارى شده به اين معنا كه يك كمپانى به صورت مجازى آن را خريدارى كرده و در ايران مورد استفاده قرار مى گيرد اما اين كه اين كشور ثالث چه كشورى است زياد مهم نيست زيرا اين موارد مى تواند از انگلستان و يا ساير كشورها خريدارى شود.
بحث در مورد فيلترينگ و نرم افزارهاى آن حتى به بخش خصوصى نيز كشيده شد و در حالى كه برخى گروه ها و كاربران از نحوه اجراى آن ابراز شكايت مى كردند صاحبان تعدادى از شركت ها خواستار سپرده شدن پياده سازى فيلترينگ توسط شركت هاى ايرانى شدند تا سود اين كار به حساب آنها واريز شود.
در همين رابطه رضا پارسا دبير وقت انجمن صنفى شبكه هاى اينترنتى چنين اظهار نظر مى كند: طبق اطلاعات به دست آمده نرم افزار و سخت افزار آمريكايى مورد استفاده شركت مخابرات ايران براى فيلترينگ با برگزارى يك مناقصه داخلى از يك شركت انگليسى خريدارى شده است. اگر ما مى خواهيم در اين حوزه براى امنيت كشور خدمتى كنيم بايد با حمايت بخش خصوصى و نيروهاى متخصص و متعهد داخل كشور خود را از اين وابستگى نجات دهيم نه اين كه با بهانه امنيت با بخش خصوصى مقابله كرده و در مقابل نسبت به انعقاد قرارداد با كشورهاى خارجى اقدام كنيم.
همچنين محمد رضا محمدخانى دبير سنديكاى صنعت مخابرات با اشاره به خريد تجهيزات فيلترينگ خابرات از كشورهاى غربى چنين اظهارنظر مى كند، با توجه به وابستگى بيشتر شركت هاى فروشنده نرم افزار و سخت افزارهاى مخابراتى و كامپيوترى به صهيونيسم، امكان در اختيار قراردادن كدهاى اين تجهيزات توسط فروشندگان به صهيونيست ها وجود دارد لذا هيچ اطمينانى نمى توان به اين تجهيزات داشت بنابراين تجهيزات فيلترينگ بايد در داخل كشور با استفاده از نيروهاى متخصص ايرانى تهيه شود.
• دور زدن ممنوع
به مرور پس از استقرار سيستم فيلترينگ جديد تعداد سايت هاى اينترنتى كه مورد فيلتر قرار مى گرفتند افزوده شد و راه هاى دور زدن آن نيز سخت تر و دشوارتر شد اما تا زمستان و اواسط دى ماه همچنان موضوع فيلترينگ سايت هاى اينترنتى به كميته سه نفره ربط داده مى شد هر چند تا به امروز هيچ يك از اعضاى كميته (كه گفته مى شود دو عضو ديگر به آن اضافه شده است) حاضر به اظهار نظر در اين مورد نشده است اما در اواخر دى ماه موج جديدى از برخورد ها با شركت هاى Isp و Icp آغاز شد كه اين بار تنها موضوع فيلترينگ به عنوان دليل اين اقدام اعلام شد.
برخوردها از جانب دادستانى تهران صورت مى گرفت و به گفته برخى صاحبان شركت هاى اينترنتى دليل اصلى آن برخورد با سايت هاى دوست يابى مثل اوركات بود به دليل اينكه براى نخستين بار كميته سه نفره سايت هاى مذكور را فيلتر نكرده بود.
برخورد ها با شركت Icp تا به آن حد بالا گرفت كه دبير شوراى عالى اطلاع رسانى نيز به آن انتقاد كرد و گفت: محل ايراد است كه اگر قرار است در كشور برخورد يا اقدامى در خصوص فيلترينگ صورت گيرد چرا حداقل هاى قانون در مورد آن موضوع رعايت نمى شود. من اميدوارم كميته سه نفره تعيين مصاديق فيلترينگ كه مسئوليت اين كار را به عهده دارد هر چه زودتر در اين زمينه اعلام نظر كند.
وى با تاكيد بر اينكه هيچ گونه مكاتبه رسمى از قوه قضائيه با اين گونه موسسات صورت نگرفته است اظهار داشت اگر حداقل هاى قانونى در برخورد يا اقدامى رعايت نشود نمى توانيم مناسبات كارى كشور را سامان بخشيم بنابراين اميدوارم بيرخانه شوراى عالى انقلاب فرهنگى كه مسئول پيگيرى اينگونه مباحث است نسبت به اين قضيه بررسى بيشترى داشته و سعى در برگرداندن اين روال به جريان منطقى و قانونى خود كند.
جهانگرد با ياد آورى اين موضوع كه شوراى عالى اطلاع رسانى عضويتى در كميته سه نفره و روابط كارى اش ندارد گفت، اين كميته با نظر دبيرخانه شوراى عالى انقلاب فرهنگى فعاليت مى كند و اميدواريم دوستانى (كميته تعيين مصاديق) كه در اين زمينه بررسى مى كنند هر چه زودتر جواب دهند.
به دنبال اين موضوع وزارت ICT و دادستان تهران در جلسه اى موضوع فيلترينگ و هماهنگى در زمينه برخورد با مراكز اينترنتى را مورد بررسى قرار دادند اين جلسه در حالى برگزار شد كه پيشتر وزير ICT از نحوه برخورد با شركت هاى اينترنتى انتقاد كرده بود. هر چند از موضوع اين جلسه خبرى منتشر نشد اما حميد عباسى رئيس شوراى هماهنگى نظارت بر فعاليت هاى ارتباطى وزارت ارتباطات در يك گفت وگو خاطرنشان كه در اين جلسه مقرر شد در مورد بحث فيلترينگ هماهنگى بيشترى ميان ما، دستگاه قضايى و دستگاه انتظامى باشد كه تا پايان سال با سياست مشترك برنامه اى داشته باشيم تا براى بخش خصوصى مشكلى ايجاد نشود زيرا تاكيد ما بر ادامه كار و فعاليت شركت هاست تا اگر موضوعى از باب فيلتر كردن سايتى به شركت ها منتقل مى شود حتماً از كانال كميته تعيين مصاديق و مجموعه وزارت ارتباطات و ديتا انجام شود.
وى تصريح كرد Icpها پيمانكار مخابرات هستند و نمى توانند خودشان نسبت به فيلتر كردن سايت ها اقدام كنند و حتماً بايد نظر ما را براى اين كار دريافت كنند ما نمى توانيم بحث محتوايى داشته باشيم اما براساس مصوبه كميته تعيين مصاديق شركت ديتا و وزارت ارتباطات موظف اند تا نسبت به فيلتر كردن سايت هاى غيراخلاقى و الحادى اقدام كنند. اين اتفاق افتاده و اين موارد قبلاً به شركت ها ابلاغ شده و سايت هايى كه توسط خود كميته تعيين مصاديق و يا شوراى عالى انقلاب فرهنگى ابلاغ شد و مشكلاتى داشتند طبق روال قبلى ادامه دارد از اين نظر مشكلى وجود ندارد اما در جلسه برگزار شده بر اين نكته تاكيد شد كه در مجموع در جلسات مشترك تخلفات اينترنت پيگيرى شود كه فيلترينگ هم جزء آنهاست.
وى تاكيد كرد بخش محتوايى فيلتر كردن سايت ها و اينترنت به ما برنمى گردد و ما با انجام اقدامات فنى مجرى تصميمات كميته مذكور و شوراى عالى انقلاب فرهنگى هستيم اما قوه قضائيه اگر تخلفى در جايى ملاحظه كند ممكن است خودش اقدام به پيگيرى كرده باشد اما قرار شد براى انجام هر چه بهتر كار در اين زمينه هماهنگى انجام شود و جلساتى با دستگاه قضايى داشته باشيم تا بدون هماهنگى با مجموعه وزارتخانه به جايى مراجعه نشده و اقدامى صورت نگيرد.
•••
به رغم آنكه در پايان مناقشات مربوط به بستن Icpها اعلام شد سايت هاى اوركات و برخى سرويس هاى وبلاگ نويسى مشكل چندانى ندارند اما نه شركت هاى Isp و نه Icp حاضر به بازگشايى مجدد اين سايت ها نشدند ضمن اينكه چندى بعد گفته شد حتى شركت مخابرات (كميته ۳ نفره) نيز دستور مسدود كردن اوركات را داده است. در پايان سال ۸۳ به نظر مى رسد پراكندگى فيلترينگ اينترنتى به پراكندگى كارت هاى اينترنتى باشد چرا كه بسيارى از كاربران اعتقاد دارند هيچ قانون و رويه مشخصى براى فيلترينگ وجود ندارد.
