وضعيت اينترنت پرسرعت در ايران

نام نویسنده: آرش کريم بيگى – Manager @ ictna.ir

جستارگشايى: عصر حاضر عصر انفجار اطلاعات است و پيشنياز ورود و دسترسى افراد به اطلاعات و شبکه جهانى اينترنت زيرساخت مخابراتى مناسب است، در ايران سالهاست که تنها راه ارتباطى مرسوم استفاده از خدمات کند و لاکپشتى Diap-Up است اما دهها راه ديگر براى دستابى به خدمات باند پهن (Broadband) وجود دارد: xDSL ، Wireless ، satellite و … که سالهاست که با توجه به قوانين، مقررات و زيرساخت هاى مخابراتى موجود تکنولوژى هاى مبتنى بر DSL و بيسيم بعنوان روشهاى مقرون به صرفه و دردسترس معرفى و زمزمه ميشوند. يکسال پيش بود که وزارت پست و تلگراف و تلفن که حالا ديگر به وزارت فناورى ارتباطات و اطلاعات تغيير نام داده بود به چند شرکت خصوصى بعنوان پيمانکار و مجرى مجوز راه اندازى و ارائه سرويس هاى اينترنت پرسرعت با استفاده از بستر مخابراتى و بيسيم را ارائه کرد. در گزارش زير و به اختصار بعد از معرفى تکنولوژى DSL به بررسى روند ارائه اش در ايران خواهيم پرداخت:

DSL چيست ؟

براى اتصال به اينترنت از روش هاى متفاوتى استفاده مى گردد.مانند استفاده از مودم معمولى ، مودم کابلى ، شبکه محلى و يا خطوط DSL)Digital Subscriber Line). DSL روشى براى دستيابى به يک اتصال با سرعت بالا را با استفاده از ابل هاى معمولى تلفن (زوج سيمى که پشت دستگاه تلفن عادى ميشود) براى کاربران اينترنت فراهم مى نمايد.

ADSL چيست؟

انواع مختلفى از DSL وجود دارد که امکان اتصال به اينترنت را با سرعتها و امکانات مختلفى را ارائه ميکند. نوعى که عموما براى مصارف خانگى از آن استفاده مى شود Asymmetric-DSL يا ADSL يا DSL نامتقارن مى باشد که در بهترين شرايط، عملا امکان گرفتن اطلاعات تا سرعتى معادل 2Mbps و فرستادن اطلاعات تا سرعتى حدود 256Kbps را مهيا مى سازد. دقيقا به دليل متقارن نبودن سرعت ارسال و دريافت در اين تکنولوژى است که به آن Asymmetric-DSL يا DSL نا متقارن گفته ميشود.

مزاياى ADSL

– ADSL از همان زوج سيمهاى تلفن معمولى استفاده مى کند. و نيازى به سيم کشى جديدى از مرکز مخابرات يا ISP به سمت مشترکين نيست و لذا از اين جهت هيچ هزينه اى صرف نمى شود.

– در ADSL کاربر همواره به اينترنت متصل ميباشد و در عين حال مى توانيد از خط تلفن يا فاکس خود نيز همزمان استفاده کند، يعنى خط تلفن کاربر هيچ وقت به دليل استفاده از اينترنت اشغال نمى شود.

– تجهيزات سخت افزارى استفاده از DSL بسيار ارزان قيمت هستند. (بر خلاف سيستمهاى ماهواره اى يا کابلى)و همچنين امکان داشتن Static IP و برخى امکانات فنى و سرويس هاى ارزش افزوده ديگر نيز به راحتى قابل رائه هستند.

معايب ADSL–
مهمترين و مساه ساز ترين مشکل DSL اين است که کيفيت و سرعت انتقال داده بستگى به فاصله مشترک از مرکز تلفن دارد. يعنى اگر محل کاربر در حوالى مرکز تلفن باشد با سرعت بيشترى به اينترنت متصل مى شويد و بالعکس. اين قضيه وقتى مساله ساز خواهد بود که فاصله مشترک از مرکز تلفن بيش از 5 کيلومتر باشد که در اين صورت معمولا استفاده از DSL مقدور نخواهد بود. البته در تهران بسبب تراکم بيش از حد جمعيت و مشترکين معمولا فاصله کاربر تا مرکز تلفن محلى کمتر از 5 کيلومتر است.

– کيفيت پايين سيمهاى تلفن و پوسيدگى احتمالى آنها نيز اثر نامطلوبى در ارتباط خواهد داشت که احتمالا و متاسفانه بعد از ارائه عمومى اين سويس در کشور به بزرگترين معضل و دردسر مشترکين و ارائه کنندگان سرويس تبديل خواهد شد.

– سرعت دريافت داده نسبت به ارسال داده بمراتب بيشتر است البته اين موضوع براى مشترکين تک کاربر محسوس نخواهد بود ولى براى شرکتها و سازمانهاى که ميخواهند يک اشتراک را بين چندين کاربر تقسيم کنند ميتواند تا حدودى آزار دهنده باشد و آنها را مجبور به خريد کلاس هاى بالاتر و طبيعتا گرانترى خواهد کرد.

DSL چگونه کار ميکند ؟
به محيطى که داده ها از آن انتقال مى يابند مديا يا رسانه گفته مى شود. زوج سيم، کابلهاى کواکسيال (مثل کابل آنتن تلويزيون)، موجبر ها (لوله هايى فلزى با سطح مقطع متطيل يا دايره شکل)، هوا و فيبرهاى نورى مهمترين رسانه هاى مخابراتى هستند. براى هر رسانه مخابراتى پارامترهايى به نام کرانه بالايى و پائينى فرکانس تعريف مى شود و منظور از آنها حداکثر و حداقل فرکانسى است که آن رسانه مى تواند با کيفيت مطلوب از خود عبور دهد.

به اختلاف اين دو فرکانس پهناى باند يا Band Width مى گويند. زوج سيم که در سيستم تلفن شهرى استفاده مى شود ضعيفترين رسانه مخابراتى از اين نظر مى باشد و محدوده عبور فرکانسى آن از صفر تا حدود 2 مگاهرتز مى باشد.اما در سيستمهاى تلفن ثابت شهرى (PSTN) فقط از 4 کيلو هرتز اين محدود براى عبور صدا استفاده مى شود و بقيه باند فرکانسى آن آزاد ميماند که در واقع استفاده از اين باند فرکانسى بلااستفاده ايده اصلى و اوليه ساخت و استفاده از DSL مى باشد.در روش اتصال عادى Diap-Up از همان 4KHz پهناى باندى که در مکالمات صوتى عادى بکاربرده ميشود جهت انتقال داده استفاده مى شود و با استفاده از روشهاى پيچيده مدولاسيون ديجيتال و فشرده سازى اطلاعات، مى توان حداکثر به سرعت 56 کيلو بيت در ثانيه رسيد که در عصر انفجار اطلاعات سرعتى لاکپشتى است. حالا اگر باند فرکانسى ما از 4KHz به 2MHz افزايش پيدا کند! يعنى تقريبا 500 برابر خواهد شد، واضح است که سرعت انتقال دادهايمان به شدت افزايش خواهد يافت.

براى ADSL در عمل معمولا باند فرکانسى 30KHz تا 138KHz براى فرستادن اطلاعات و باند فرکانسى 138KHz تا 1.1Mhz براى گرفتن اطلاعات استفاده مى شود. در اين صورت با توجه به روشهاى مدولاسيون مورد استفاده مى توان به پهناى باند ديجيتالى اى تا 8Mbps دست يافت که معمولا براى بدست آوردن ضريب کيفيت سرويس دهى (QoS) بهتر عملا سرعتى حدود 1.5 تا 2 مگابيت در ثانيه در اختيار کاربران حرفه اى قرار مى گيرد.

با سرعت جت پرواز کنيد آنهم بدون اشغالى خط!

با توجه به اينکه باند فرکانسى 0 تا 4 کيلوهرتز که براى انتقال سيگنالهاى صوتى تلفنى استفاده مى شود در ADSL دست نخورده باقى مانده است، مشترک مى تواند در عين اتصال به اينترنت تماسهاى تلفنى خود ا نيز بر قرار سازد. براى اين کار يک سوکت که در واقع يک فيلتر پايين گدز (LPF) است روى هر پريز تلفن نصب مى شود تا از ورود سيگنالهاى فرکانس بالا به داخل دستگاه تلفن جلوگيرى شود. (در صورت موجود بودن سيم کشى مجزا براى data مى توان از يک Splitter مرکزى نيز استفاده کرد.) همچنين براى اتصال به اينترنت از طريق DSL به يک مودم DSL احتياج داريد که نوع معمولى آن قيمتى حدود 20 دلار دارد که در ايران اکثر شرکت هاى ارائه دهنده ADSL وعده امانت رايگان اين مودم در طول اشتراک را به مشترکان خود داده اند.

آن طرف سيم چه خبر است؟

سوئيپچهايى که در مراکز مخابرات براى برقرارى ارتباط تلفنى نصب شده اند، به هيچ عنوان توانايى عبور فرکانسهاى بالاى 4 کيلو هرتز را ندارند. لذا هر اتفاقى که قرار است بيفتد، بايد قبل از ورود زوج سيم مشترک به سيستمهاى مخابراتى تلفن شهرى بيفتد. براى اين کار دستگاههايى به نام DSLAM يا DSL Acsess Multiplexer در مرکز مخابرات کار گذاشته مى شود. اين دستگاه توسط فيلترهاى فرکانسى، باند 4KHz اول هر زوج سيم را به سمت سوئيچهاى مخابراتى مى فرستد و بقيه پهناى باند را براى اتصال به اينترنت استفاده مى کند. هر DSLAM قابليت اتصال صدها زوج سيم از طرف مشترکين را داراست و در نهايت از سوى ديگر با يک اتصال با پهناى باند خيلى زياد به اينترنت متصل است و به اين طريق تا وقتى که اين پهناى باند اشباع نشود مشترکين مى توانند با سرعت بالا و يکنواخت از اينترنت استفاده کنند و از آن لذت ببرند.

مشکلات

در نهايت بعد از فراخوان وزارت ICT براى اعطاى مجوز ارائه اينترنت پرسرعت PAP 13 شرکت موفق به اخذ مجوز شدند که دو شرکت بعد از اعلام مهلت ابطال مجوز از سوى وزارتخانه در حالى که چند ماهى بيشتر به پايان مهلت انجام تعهد راه اندازى 20هزار پورتيشان نمانده بود مجوز خود را باطل کردند. از ابتداى ورود اينترنت پرسرعت به ايران مشکلات فنى و ادارى مرسوم شروع شد که در زير به بعضى از آنها ميپردازيم:

– دريافت ضمانت يک و نيم ميليارد تومانى براى اعطاى مجوز PAP
– مشل و کندى کار در ثبت سفارش،ترخيص و تحويل تجهيزات وارداتى
– عدم همکارى مراکز تلفن ثابت شهرى در ورود کارشناسان و نصب تجهيزات مربوطه
– جلوگيرى از نصب تجهيزات در بسيارى از مراکز به بهانه کمبود جا و نبود امنيت کافى
– گلايه از نور چشمى شدن برخى PAPها و عدم رعايت عدالت و مساوات PAPها
– ارائه پيشنهاد خريد ساختمانهاى مجاور يا نصب کانکس در محوطه مراکز محلى و حتى پيشنهاد ادغام و ايجاد کنسرسيوم بين شرکتهاى داراى مجوز که اصل رقابت تجارى و تنوع کيفيت و خدمات را از بين ميبرد

بظاهر شروع شد

با وجود تمام اين مشکلات و سختى ها صبح روز شنبه 20 دى ماه 83 مراسمى با عنان “افتتاح رسمى سرويس اينترنت پرسرعت” با حضور سيد احمد معتمدى وزير ICT،مسعود داورى نژاد معاون ارتباطات راديويى و رئيس سازمان تنظيم مقررات وزارتخانه و مجرى وزارتى پروژه و برخى ديگر از مديران مرتبط و روئساى شرکت هاى PAP در طبقه دوم هتل بزرگ تهران برگزار شد اما بايد بگويم که اين مراسم بيشتر نمايشى و ظاهرى بود تا افتتاح واقعى اينترنت پرسرعت موعود.

در گوشه اى از محل برگزارى مراسم چند کامپيوتر و نوت بوک تحت عنوان غرفه شرکتهاى PAP بظاهر به اينترنت پرسرعت وصل بودند که هر بازديد کننده عادى اى هم با قدم زدن بينشان متوجه ميشد که تنها دو غرفه از 6 غرفه موجود واقعا آنلاين بودند که يکى از آنها شرکتى بود که از چيزى حدود يک سال قبل (بهمن 82) اعلام کرده بود که سرويس ADSL اش در آن مرکز PSTN (شهيد مطهرى) آماده ارائه است و تنها منتظر تاييد تعرفه هايش از سوى وزارتخانه است و ديگرى تنها شرکت PAPى بود که شبکه عنکبوتى و بروکراسى ادارى ايران را شناخته بود و بجاى استفاده از تکنولوژى ADSL به سراغ wireless broadband رفته بود.

همچنان منتظر باشيد!

عليرغم افتتاح رسمى پروژه ظاهرا فعلا شهروندان ميتوانند با قيمتى در حدود 40هزار تومان در ماه به سرويس نچندان پرسرعت 64/32 آنهم در برخى از 85 مرکز تلفن تهران دست پيدا کنند که اين قيمت به گفته وزير فناورى ارتباطات و اطلاعات راى سبد خانوار يک خانواده متوسط ايرانى رقم بالايى است و بايد به زير 20 هزار تومان در ماه برسد. حتى سيد احمد معتمدى در بخش پايانى سخنرانى اش در آن مراسم گفت حتى من هم قادر به تهيه اين سرويس با اين قيمت نيستم! البته شايد آقاى داورى نژاد (مجرى پروژه از طرف وزارتخانه) وضعش بهتر باشد اما من نميتوانم با اين رنج قيمت از اين سرويس ها استفاده کنم!

البته يکى از ICPهاى بزرگ کشور سرويس ارزان قيمت ترى (حدود 25هزار تومان در ماه) ارائه کرده که محدوديت ترافيک ماهانه اش يک گيگا بايت است که براى يک کاربر خانگى نسبتا حرفه اى بسيار کم و نا متناسب است!

ICP بزرگ ديگرى هم اقدام به ارائه انترنت پرسرعت بى سيم در بخشى از تهران کرده که سرويس 128/32 اش را ماهيانه 40 هزار تومان ارائه ميکند اما امکان متحرک بودن کاربر و رومينگ بين BTSهاى مختلفش را واگذار نميکند.

با اين گستره محدود ارائه و قيمت نسبتا بالاى اشتراک ماهيانه احتمالا به صلاح مشترکين ميانى و کاربران خانگى حرفه اى است که تا افزايش مراکز ارائه دهنده و افزايش رقابت در بازار منتظر بمانند و همچنان سرويس لاکپشتى خود را تحمل کنند.

روزشمار اينترنت پرسرعت در ايران

بهار 81 بود که مديرعامل وقت شرکت مخابرات استان تهران قول نصب و راه اندازى سرويس اينترنت پرسرعت از طريق خطوط ISDN BRI64 را تا پايان سال اد که البته اين وعده خوشبختانه هيچگاه عملى نشد ! از اين رو ميگويم خوشبختانه که ISDN يک تکنولوژى قديمى و تقريبا منسوخ شده بود که تجهيزات و راه اندازى آن مستلزم هزينه هاى پنهان و آشکار زيادى بود.

2 شهريور 81: معاون توسعه و مهندسى شركت مخابرات استان خراسان خبر از آمادگى شركت مخابرات استان خراسان براى خطوط پرسرعت اينترنت به مشترکان داد.

14 بهمن 81 : خبرگزارى جمهورى اسلامى ايران مصاحبه سيد محمد مهدى طباطبايى، مدير عامل موسسه پيام كيش را روى خروجى خود منتشر کرد که در آن اعلام شده بود مسئولان جزيره کيش با نصب سوئيچ‌ هاى ديجيتال جديد، امكان استفاده از تلفن‌ هاى تصويرى و اينترنت پرسرعت را فراهم آورده ‌اند و همزمان با جشن ‌هاى سالگرد انقلاب، كار واگذارى خدمات تلفن همراه تصويرى و اينترنت پرسرعت آغاز خواهد شد.

شهريور 82: بر اساس مفاد مواد ‌‌٢٨ و ‌‌١٢٤ قانون برنامه‌ى سوم توسعه‌ى اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى و آيين نامه‌ى اجرايى مربوط به مصوبه‌ى مورخ ‌‌٧٩/١٢/٦ هيات وزيران، پروانه‌ى ارائه‌ى خدمات عمومى انتقال داده‌ها با ضمانت 1/5 ميليارد تومانى به شركت عصر و انتقال داده‌ها وابسته به عصر دانش افزار واگذار شد.

22 دى 82: اولين مركز ارائه‌دهنده‌ى خدمات اينترنت پرسرعت راه اندازى شد
اولين مركز ارائه‌دهنده‌ى خدمات اينترنت پرسرعت با ظرفيت اوليه‌ى ‌‌٢ هزار پورت توسط شركت عصر دانش افزار راه اندازى شد.

7 بهمن 82: اينترنت پرسرعت در منطقه‌ شهيد مطهرى آماده‌ سرويس دهى شد. در سمينار فناورى DSL اعلام شد در حال حاضر سرويس اينترنت پرسرعت در منطقه‌ى شهيد مطهرى آماده سرويس دهى است كه با تاييد قيمت‌ها و ضوابط از سوى شركت مخابرات از ‌٢ هفته‌ى آينده كاربران مى‌توانند از اين سرويس‌ها استفاده كنند که اين دو هفته تا چيزى حدود يکسال بعد به درازا انجاميد!

15 فروردين 83: سرويس اينترنت پرسرعت ارائه نمى‌شود و چنانچه اين كار انجام شود قاعدتا بايد از طريق كانال‌هاى غيرقانونى انجام شود، در غير اين صورت همه‌ى شركت‌هاى دارنده‌ى مجوز PAP بايد قادر به ارائه‌ى سرويس مورد نظر باشند! مهندس صحراپور” مديرعامل شركت داده‌پردازى فن‌آوا در گفت‌وگو با خبرنگار سرويس فناورى اطلاعات خبرگزارى دانشجويان ايران (ايسنا)، با بيان اين مطلب در مورد مشكلات شركت‌هاى PAP ، اظهار داشت: وزارت ارتباطات و شركت مخابرات موظف‌اند تا به همه‌ى شركت‌هاى دارنده‌ى مجوز، سرويس يكسان و همزمان، با توجه به قراردادهاى به امضاء رسيده ارائه كنند، اما به خاطر آماده نبودن دستورالعمل‌هاى اجرايى، مشخص نبودن نرخ‌ها و تعرفه‌ها براى شركت‌ها هيچ يك از شركت‌ها هنوز سرويس اينترنت پرسرعت ارائه نمى‌كنند.

2 خرداد 83: اينترنت پرسرعت در استان گلستان راه‌اندازى شد

9 مرداد 83: داورى نژاد: تكليف فضاى اختصاصى به ارايه‌دهندگان اينترنت پرسرعت طى هفته‌ى آتى مشخص مى‌شود. وى در رابطه با مسايلى كه شركت‌هاى دارنده‌ى مجوز PAP به عنوان مشكل خود جهت ارائه‌ى سرويس عنوان كرده‌اند، اظهار داشت: در پروانه‌ى صادر شده براى شركت‌هاى PAP مدت يك سال براى عملى كردن تعهدات، فرصت قرار داده شد تا زمان كافى جهت هماهنگى مسايل متعدد فنى، انسانى و حراستى موجود در راستاى ورود بخش خصوصى به ساختمان‌هاى مخابرات وجود داشته باشد.وى، ادامه داد: در برخى از مواد به فرصت‌هاى كارى نياز دشتيم تا رويه‌ها و فرم‌هاى قراردادها مشخص شود و در حال حاضر شركت‌ها نسبت به زمانى كه پروانه‌ى آن‌ها صادر شده، مهلت دارند تا به تعهدات خود عمل كند.

22 آذر 83: مدير عامل شرکت PAP فناوا: تعداد شركت‌هاى فعال در زمينه‌ى PAP بايد به تعداد انگشتان دست تقليل يابد،انجام طرح ارائه‌ى اينترنت پرسرعت موفقيت‌آميز نبوده است!

20 دى 83: افتتاح رسمى سرويس اينترنت پرسرعت
وزير ارتباطات:خريدن اينترنت پرسرعت براى خود من هم مشكل است! محاسن كاهش تعرفه‌ى اينترنت براى توسعه‌ى IT بيشتر از تبعاتش است

20 دى 83: با وجود باقى ماندن تنها دو ماه از پايان ضرب الاجل تعيين شده براى شرکتهى PAP تنها از۱۱ شرکت
ارايه دهنده اينترنت پرسرعت (PAP) تنها سه شرکت موفق شدند به ضربالاجل برسند! و در صورت عدم ارايه به موقع ، مبلغ يک ميليارد ۲۰۰و ميليون تومان را به عنوان حق مجوز از دست ميدهند!