نام نویسنده: محمدرضا شاهينى دانشجوى دكتراى مديريت بازرگانى (MBA)
همكاران سيستم – به مجموعه فعاليت‌هايى كه سبب افزايش عمر مفيد ماشين‌آلات مى‌شود و كاهش مصرف قطعات يدكى و انرژى و هزينه را نيز به دنبال دارد و ازده عملى ماشين‌آلات را افزايش مى‌دهد، نگه‌دارى و تعميرات يا در اصطلاح “نت” گفته مى‌شود.
بيش‌تر سيستم‌هايى كه امروزه به نحوى در امور توليدى، خدماتى، تاسيساتى و يا ساير موارد به كار گرفته مى‌شود، در زمان‌هايى از دوره‌ى عمر عملياتى خود، دچار شكست و از كار افتادگى مى‌شوند و در نتيجه به فعاليت‌هاى نگه‌دارى و تعميرات نيازمند مى‌شوند. از طرفى در سازمان‌هاى بزرگ، سازمان‌دهى كارا و اثربخش به فعاليت‌هاى “نت” نيازمند برخوردى از يك سيستم جامع و پويا است. سيستمى كه اطلاعات لازم را با كيفيتى قابل قبول و به‌هنگام دريافت كند و به طور مناسب واكنش دهد. بدون شك ا توسعه و پيشرفت فناورى اطلاعات، مى‌توان انتظار داشت كه اين صنعت بتواند سازمان‌ها را در امر برنامهريزى و اجراى “نت” يارى رساند. اين نوشتار به بررسى نقش فناورى اطلاعات در اجراى كار و اثربخشى استراتژى‌هاى “نت” مى‌پردازد.
اهداف نگه‌دارى و تعميرات
به مجموعه فعاليت‌هايى كه به طور مشخص و بيش‌تر به صورت برنامهريزى شده و با هدف جلوگيرى از خرابى ناگهانى ماشين آلات و تجهيزات و تاسيسات انجام مى‌گيرد و موجب افزايش قابليت اطمينان و در دست‌رس بودن آن‌ها مى‌شود، فعاليت‌هاى نگه‌دارى (Maintenance) گفته مى‌شود. به مجموعه فعاليت‌هايى كه بر روى يك سيستم دچا خرابى و يا از كار افتادگى، انجام مى‌گيرد تا آن را به حالت آماده و قابل بهره‌بردارى بازگرداند، تعميراتRepairs) ( گفته مى‌شود.
اصلى‌ترين هدف سسيتم نگه‌دارى و تعميرات، همان بهينه كردن توانايى‌هاى ماشين‌آلات به منظور رسيدن به بيش‌ترين ميزان توليد و كاهش فرسايش و خرابى آن‌هاست. ساير اهداف جانبى آن عبارت‌اند از:
· بالا بردن عمر مفيد دارايى‌هاى فيزيكى (ماشين آلات، ساختمان‌ها و …)
· اطمينان از به دست آوردن اقتصادى‌ترين شرايط بهره‌بردارى از دارايى‌هاى فيزيكى
· اطمينان از آماده بودن تجهيزات اضطرارى
· ايجاد ايمنى
· يجاد آرشيو فنى
· بررسى و تحليل فنى و اقتصادى
· كاهش هزينه‌ها (انرژى، دستمزد، …)
· كاهش زمان توقف
· افزايش كيفيت توليد
· چه‌گونگى جلوگيرى از ضايعات
· ايجاد نظم و ترتيب در تعميرات و استاندارد كردن قدم‌هاى اجرايى
· تهيه‌ى دستورالعمل‌هاى ايمنى و حفاظت فردى
استراتژى‌ها نگه‌دارى و تعميرات
عمده فعاليت‌هاى “نت” تا قبل از دهه‌ى 1950 در تعميرات بعد از خرابى خلاصه مى‌شد. “نت پيش‌گيرانه” Preventive Maintenance در دهه‌ى 1950رواج يافت، “نت بهره‌ور” Productive Maintenance كه به كارايى اقتصادى تجهيزات توجه داشت در دهه‌ى 1960 در كشورهاى صنعتى رواج يافت و از دهه‌ى 1970 روند تكاملى در مسايل نگه‌دارى و تعميرات با شكل‌گيرى “نت بهره‌ور فراگير” Total Productive Maintenance وارد مرحله‌ى جديدى شد.
در “نت بهره ور فراگير” نتايج حاصل از فعاليت‌هاى صنعتى و تجارى به صورت اعجاب‌انگيزى بهبود يافت و باعث ايجاد يك محيط كارى با بهره‌ورى بالا، شادى آفرين و ايمن، با بهينه‌سازى روابط بين نيروى انسانى و تجهيزاتى كه با آن سر و كار دارند مى‌شود.
آخرين روش‌هاى برنامهريزى “نت” عبارت‌اند از:
· نت پيش‌بينانه (PDM : Predictive Maintenance )
· نت كنش‌گرايانه (Proactive Maintenance)
· نت دقيق (Precision Maintenance)
فناورى اطلاعات و “نت”
با توجه به رشد صنعت نرم‌افزار و فناورى اطلاعات، روش‌هاى جديدى براى برنامهريزى نگه‌دارى و تعميرات نيز ابداع شد. مدل قديمى اين نرم‌افزارها، CMMS و يا سيستم مكانيزه‌ى مديريت نگه‌دارى و تعميرات(Computerized Maintenance Management System) نام دارد و نوع مدرن‌تر آن كه در ادامه‌ى نهضت نرم‌افزارهاى يكپارچه؛ مانند ERP و مانند آن ايجاد شد، EAM نام دارد.
عمده كاركردهاى لازم براى يك سيستم مكانيزه‌ى نگه‌دارى و تعميرات، عبارت است از:
· اطلاعات ماشين‌آلات، دستگاه‌ها و تجهيزات و امكان طبقه‌بندى آن‌ها
· معرفى دستگاه‌هاى اندازه‌گيرى كاركرد
· امكان شناسايى تعميرات پيش‌گيرانه (PM)
· امكان شناسايى تعميرات اضطرارى (CM)
· امكان شناسايى مستندات و مدارك فنى و تصاوير مربوط به تجهيزات
· امكان دسته‌بندى انواع عمليات (برقى، مكانيكى، روانكارى و…)
· ايجاد سرويس‌هاى پيش‌گيرانه به صورت خودكار
· امكان تعريف اولويت عمليات
· برنامهريزى نت
· صدور برگ درخواست كالا به صورت خودكار
· ثبت و نگه‌دارى اطلاعات خدمات نت به صورت واقعى و پيش‌بينى و محاسبه‌ى انحرافات
· صدور دستور كار لازم براى هر يك از خدمات نت
· امكان صدور دستور كارهاى پيش‌بينانه برحسب ضرورت
· ثبت اطلاعات كاركرد ماشين
· گزارش‌هاى MTTF-MTBF-MTTR
· تحليل هزينه‌ها و گزارش‌هاى هزينه
· برنامهريزى نيروى انسانى “نت”
· داشتن BOM ماشين‌آْلات
· گزارش‌هاى كنترل آمارى
نرم افزار مديريت دارايى‌هاى بنگاه ياEAM
نرم‌افزار مديريت دارايى بنگاه، نرم‌افزارى براى تسهيل كارهاى مديريت و هماهنگى فعاليت‌ها و فرايندهاى كليدى نگه‌دارى و تعميرات دارايى‌هاى فيزيكى بنگاه است. اين نرم‌افزار از ماژول‌هاى زير تشكيل شده است:
· مديريت عمليات نت
· مديريت مواد
· مديريت نيروى انسانى
· مديريت مالى
نكته‌ى مهم در تمايز ميان ERP و EAM نقطه‌ى تمركز آن‌ها است. ERP بيش‌تر بر برنامهريزى توليد تكيه دارد، در حالى‌كهEAM بر شركت‌هايى متمركز است كه حجم عمليات “نت” آن‌ها در مقايسه با توليدشان زياد است. در شكل‌هاى زير اين تمايز به تصوير كشيده شده است.
