فعالان حوزه تجارت الکترونیکی معتقد هستند که اصلی‌ترین عامل رشد نکردن این حوزه قاچاق کالا است. به گفته آنها، کسبوکارها اگر غیرقانونی کار کنند می‌توانند سهم بیشتری از بازار بگیرند، اما به دلیل شفافیت کسب‌وکارهای این حوزه، کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی با قاچاق، بخشی از سهم بازار را دریافت می‌کنند. آنها معتقدند اگر برای این موضوع راه‌حلی پیدا شود، بخشی از چالشهای ما حل می‌شود.
در پنل موبایل و تجارت الکترونیکی مجید مظاهری، قائم مقام مدیرعامل بانیمد، مسعود شاهمرادی، مدیرعامل فروشگاه اینترنتی خانومی، حسین حیدر، رئیس هیات مدیره تکنو لایف و کیارش عباس‌زاده، موسس اسنپ فود و خانه کسبوکار با چالشهای حوزه تجارت الکترونیک و ارتباط آن با موبایل پرداختند و درباره برنامه‌های کسبوکار خودشان توضیح دادند.
قائم مقام مدیرعامل بانیمد، درباره جایگاه ایران در بازار تجارت الکترونیکی گفت: در سالیان گذشته سهم بازار تجارت الکترونیکی در ایران ٢ درصد بوده است اما هم‌اکنون این سهم به ۶ درصد رسیده است؛ ٣ درصد برای پلتفرم‌ها و ٣ درصد سوشال یا تجارت اجتماعی است. ٣ درصد سهم تجارت اجتماعی به معنی اهمیت موبایل در این حوزه است؛ زیرا کاربر برای استفاده از این فضا از موبایل استفاده می‌کند. آمار تجارت الکترونکی در جهان نشان می‌دهد، سال ٢٠٢٢ نسبت به ٢٠٢١ رشد برخی از کشورها در حوزه تجارت الکترونیک کاهش یافته است. انگلیس، آمریکا و کانادا در این حوزه رشد رو به پایین را تجربه کرده‌‌اند؛ اما در مقابل برخی از کشورهای اطراف خلیج فارس مثل امارات و قطر بین ٧ تا٩ درصد افزایش یافتند و اندونزی با افزایش ۶٠ درصدی تحول چشمگیری در این حوزه یافت؛ سهم بازار تجارت الکترونیک این کشور درحال حاضر نزدیک انگلیس و آمریکا است.
مظاهری با اشاره به آمارهای رشد بانیمد اشاره کرد: بانیمد در سال گذشته حدود ١١۶ درصد در حوزه استفاده کاربر از موبایل رشد کرده است و با توجه به داده‌هایی که وجود دارد، ۵۵ درصد افراد از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند و ٧٣ درصد تجارت الکترونیکی در دنیا توسط موبایل انجام می‌شود؛ این به معنی رشد این حوزه در آینده است و باید سعی کنیم تجربه مشتری را راحت‌تر کنیم؛ مثلا مشتری بتواند با کلیک ساده خرید کند.
او ادامه داد: بانی مد روزانه حدود ٢۵ میلیون بازدید از صفحات (Page View) دارد و به صورت کلی ۴ میلیون کاربر فعال دارد که از بانی مد خرید می‌کنند. ما به بازاری ورود می‌کنیم که با فضای کار ما مشترک باشد، بازار ما بازار سبک زندگی است و قرار نیست حتما بفروشیم، ایجاد سبک زندگی هم بخشی از فعالیت ما است. ما از برند جین‌وست شروع کردیم و الان بیش از هزار برند در حوزه‌های مختلف در پلتفرم ما فعالیت می‌کنند.
قائم مقام مدیرعامل بانیمد با تاکید بر چالش‌هایی که در این حوزه دارند اضافه کرد: از چالشهای ما رگولاتوری و کالای قاچاق است. سهم کالای قاچاق جدی است زیرا ما شفاف کار می‌کنی؛ اگر غیرقانونی کار کنیم می‌توانیم سهم‌مان را بگیریم. سه درصد تجارت الکترونیک از ۶ درصد تجارت اجتماعی است، کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی قاچاق می‌فروشند اما ما نمی‌توانیم آن کالا را بفروشیم در نتیجه کاربر که برای خرید برندی سمت ما می‌آید ما آن برند را نداریم درنتیجه به سمت قاچاق می‌رود. اگر برای این موضوع راه‌حلی پیدا شود، بخشی از چالشهای ما حل می‌شود.
مظاهری در نهایت به برنامه‌های آینده بانیمد اشاره کرد و گفت: به نظر من نیمه پر لیوان همیشه جذاب‌تر است، من فکر می‌کنم فرصت‌های زیادی در این صنعت وجود دارد، تا الان این صنعت رشد خوبی کرده است اما باید در د‌و سال آینده رشد این صنعت سرعت بیشتری داشته باشد و احتمالا اتفاقات خوبی می‌افتد. برای ما واضح است که مرز فروشگاه‌های حضوری و آنلاین برداشته شود. برهمین اساس ما مراکز خرید تجربه مشتری را در ماه آینده افتتاح می‌کنیم. هدف‌مان ایجاد حس و تجربه خوب است که کاربر بیاید و تجربه حضوری کند. اولین افتتاح‌مان در تهران و کرج است، کرج را وایرال نکرده‌ایم زیرا به صورت تست بود اما در تهران از این فروشگاه رونمایی می‌کنیم.
به گفته او، رفتار مصرف‌کننده باسرعت بیشتری درحال پیش‌روی است و قدرت خرید کم شده است و اهمیت BNPLها بیشتر شده است . خرید اقساطی سهم غیرقابل تفکیک از کسبوکارها است. در نتیجه در آینده ما هم به خرید اقساطی فکر می‌کنیم.
کندی اینترنت، عامل کندی تجارت الکترونیکی
در ادامه، مدیرعامل فروشگاه اینترنتی خانومی، مسعود شاهمرادی با تاکید بر این نکته که سال ۱۳۹۳ بهترین سال در حوزه تجارت الکترونیک بود گفت: دلیل اهمیت سال ۱۳۹۳ در حوزه تجارت الکترونیکی، موبایل بود. تجارت الکترونیکی در ایران تا قبل از فراگیر شدن اینترنت روی موبایل، روند کندی داشت و تراکنش کمی داشت. بیشتر کسب‌وکارهایی که در دهه ٨٠ شروع به فعالیت در تجارت الکترونیک کردند و تا سال ١٣٩١ ناامید شدند، حذف شدند؛ و همه کسب‌وکارهایی که به این تغییر رسیدند رشد کردند. سال ١٣٩٢، شیب رشد تجارت الکترونیک آمریکا در دهه ٩٠ میلادی با شیب رشد تجارت الکترونیک در دهه ٩٠ شمسی نسبتا یکی بود. در آن زمان من حدس می‌زدم که این شیب صعودی ادامه‌دار باشد و با انفجار فروش اینترنتی در ایران مواجه خواهیم بود. البته اتفاقاتی که در سال ١٣٩٧ مربوط به برجام بود، باعث خروج سرمایه از این صنعت شد.
شاهمرادی با اشاره به روند رشد خانومی توضیح داد: خانومی را در سال ١٣٩٣ تاسیس کردیم، در سال ١٣٩۶، سوشال قدرت خوبی داد و رشد سریعی را ایجاد کرد و ما هم سرمایه کمتری را برای جذب مخاطب هزینه کردیم. تا سال ٩٨ این مسیر خیلی خوب پیش رفت. امروز به این فکر می‌کنیم که آیا خانومی در تجارت الکترونیک می‌تواند با وبسایتی که واسطه و عرضه‌کننده محصولات است، بازیگر متفاوتی باشد؟ ما فکر می‌کنیم هستیم.
مدیرعامل فروشگاه اینترنتی خانومی تاکید کرد که تولیدکننده احتیاج به داده و اطلاعات دارد که بازار را برایش روشن و شفاف کنند و زنجیره ارزش درست ایجاد کنند، زیرا مصرف‌کننده هرچه مطمئن‌تر باشد که مستقیم‌‌تر به تولیدکننده وصل است، اعتمادش به تولیدکننده بیشتر می‌شود. او گفت: شفافیت عنصر ذاتی تجارت الکترونیکی است. اگر در تجارت الکترونیکی شفافیت نباشد، فرصت. اعتماد بازیگر این حوزه از بین می‌رود و چیزی به دست نمی‌آید. تجارت الکترونیک ابزاری است که باعث شده داده در دنیا درست و دقیق دسته‌بندی شود.
او درباره چالشهای این حوزه اضافه کرد: باید مهمترین چالش حاکمیت رشد اقتصادی باشد، اگر از منظر بنگاه اقتصادی بخواهیم به صنعت تجارت الکترونیکی نگاه کنیم، درمی‌یابیم که در بازه زمانی سه ساله می‌شود ٢٠ برابر رشد داشت. در باره زمانی ٩٢ تا ٩٨ دیدیم که بنگاه‌های تجارت الکترونیکی صد برابر رشد هم تجربه کردند اما چند چالش جدی وجود دارد. یکی از مهمترین چالش‌ها رگولاتوری یا حاکمیت است که توجه به بهترین فرصت نمی‌کند. چالش بعدی منابع انسانی است. به‌دلیل اینکه فرصت رشد را از صنعت می‌گیریم، چالش منابع انسانی را شدیدتر می‌کنیم. چالش تامین منابع مالی برای رشد، چالش بعدی است. یکی از چالش‌هایی که وجود دارد این است که شفافیت را از لایه قیمت فروش حذف می‌کنیم. درحال حاضر میانگین یک میلیون نقطه فروش کالای قاچاق در کشور وجود دارد. گفته می‌شود برای حمایت از تولید این سهم مشخص حذف شود، اما به شفافیت قیمت توجه نمی‌شود و شفافیت فروشندگان خرد از بین می‌رود؛ درواقع با حذف کردن سه درصد از شبکه، ٩٧ درصد را غیرشفاف می‌کنند. به جای کمک به تولید، تولید را حذف می‌کنند.
اما به نظر می‌آید او به فضای موجود در کشور امیدوارم. شاهمرادی ادامه داد: با وجود همه پیچیدگی‌ها فرصت بزرگی در کشور وجود دارد، یکی از این نکات مثبت این است که همه بازیگران تجارت الکترونیکی ایران سرمایه‌گذاری و دارایی دارند و اگر این دارایی‌ها روی همه اشتراک‌گذاری شود فرصت رشد بزرگی را برای همه ایجاد می‌کند. بر همین اساس ما یک آژانس تخصصی زیبایی را با همکاری تپسل ایجاد کردیم. پلتفرم از تپسل است؛ مشتریان، داده و کمپین از سمت خانومی انجام می‌شود. در سه تجربه اول تمام رکوردهایمان با این همکاری شکسته شد.
خرید اقساطی در تجارت الکترونیک مهم است
در ادامه پنل، رئیس هیات مدیره تکنو لایف، حسین حیدر اصلی‌ترین چالش خرده فروشی آنلاین را قدرت خرید مردم دانست و ادامه داد: باوجود اقتصادی که داریم قدرت خرید مردم بسیار ضعیف شده است. برای همین ما بخش خرید قسطی را ایجاد کرده‌ایم تا مصرف‌کننده نهایی بتواند کالای مورد نیازش را به خصوص کالای دیجیتال و موبایل را تهیه کند. در همین راستا امسال هدفگذاری یک همتی را برای فروش کالا مخصوصا کالای دیجیتال داریم. موضوع بعدی تامین کالا است؛ تامین کالا جز مسائل اساسی در سال جاری است زیرا تخصیص ندادن ارز، این حوزه را با چالش روبه‌رو می‌کند، البته این موضوع در دسترس حاکمیت است و کاری از دست ما بر نمی‌آید.
حیدر درباره دغدغه اصلی‌شان که کالای قاچاق است، اضافه کرد: در بخش تجارت الکترونیکی ما آینه اقتصاد خرد کشور هستیم. یکی از دغدغه‌های اصلی ما کانال‌های فروش کالاهای قاچاق است. ما می‌توانیم شفاف باشیم، اطلاعات دقیق ارائه بدیم و کالای فنی درستی را توزیع کنیم اما این شفافیت‌ها خیلی دیده نمی‌شود و کانال‌های فروش قاچاق آسیب‌زننده هستند.
رئیس هیات مدیره تکنو لایف با اشاره به ظرفیت‌های این حوزه توضیح داد: در اکوسیستم آنلاین ظرفیت‌های زیادی وجود دارد. در صنعت لندتک و لجستیک ظرفیت وجود دارد. حاکمیت هم دوست دارد نقش حاکمیت را داشته باشد و توسعه برای کشور باشد. ما به‌عنوان بخش خصوصی می‌توانیم به این روند کمک کنیم و رشد سه درصدی کمک کنیم.
همچنین موسس اسنپ فود و خانه کسبوکار، کیارش عباس‌زاده درباره چالش‌هایشان توضیح داد: چالشی که در سال ٨٨ و ٨٩ داشتیم این بود که اینترنتی سفارش می‌گرفتیم اما به دلیل فیلترینگ سایت ما بالا نمی‌آمد، درنتیجه مجبور بودیم نرم‌افزار بنویسیم و به دیتابیس خودمان وصل شویم و تلفنی سفارش بگیریم. در آن زمان ما برای رستوران‌ها پنلی درست کرده بودیم که بتوانند وصل شوند و سفارش‌ها را ببیند اما در سال ٨٨ خیلی مناطق زیرساخت برای گرفتن اینترنت نبود. درحال حاضر با گذشت این همه سال همچنان چالش اینترنت را داریم؛ حتی زمانی که سرعت اینترنت خوب است نمی‌توانیم اعتماد کنیم که به همین شکل بماند، این یکی از چالشهای اصلی تجارت الکترونیکی است، بر همین اساس ما همیشه فکر می‌کنیم که یک جهت سنتی را هم نگه داریم که اگر فیلتر شدیم یا اینترنت قطع شد نابود نشویم.
او ادامه داد: ما یک‌سری تهدیدهای محیطی مثل رگولاتوری، اینترنت، قانون و موارد دیگر داریم که از دسترس ما خارج است. مواردی که درون سازمانی است بیشتر در اختیار ما هستند. اگر ما به عنوان بخش خصوصی به عنوان جزیره از بالا به پایین نگاه کنیم، گویا خودمان سیستم را خراب می‌کنیم اما اگر خودمان را به عنوان جزئی از سیستم ببینیم که روی هم اثر داریم، خودمان به عنوان بخش خصوص می‌توانیم خیلی راهکار بدهیم.
عباس‌زاده درباره برنامه پیش رویشان توضیح داد: ما برای کمک به این حوزه درحال راه‌اندازی استارت‌آپ فکتوری در حوزه ملک هستیم؛ از این طریق می‌توانیم تجارت الکترونیکی را وارد حوزه ملک کنیم. این کار پیچیده و سخت است زیرا ملک صنعت مادر است، قیمت بالایی دارد و ذی‌نفعان بیشتری دارد. موضوعات رگولاتوری هم وجود دارد. تا الان در مراحل خوبی پیش رفته‌ایم تا بتوانیم ملک را هم وارد حوزه تجارت الکترونیکی کنیم. گفته می‌شود هوش مصنوعی در حوزه ملک تا ٧١ درصد سودآوری را افزایش می‌دهد. ملک از حوزه‌های دیگر عقب است و ظرفیت کار دارد. همچنین از آنجایی که برخی از مخاطبان ما در در تلاش برای ایجاد کسبوکار هستند، ما کتابی تحت عنوان کارخانه کسبوکار منتشر کرده‌ایم و عوامل موفقیت و شکست کسبوکارها را در این کتاب ترسیم کرده‌ایم.
