نانوتکنولوژی، واژه نام آشنایی است که بخش عظیمی از صنایع را یک تنه قبضه کرده است. حوزه‌ای نوآورانه از علم که شامل طراحی، تولید، کاربری مواد و کنترل آنها در مقیاس نانومتری (۱ تا ۱۰۰ نانومتر) است. این روزها، ترکیب فناوری نانو در فرمولاسیون لوازم آرایشی، به عنوان داغ‌ترین تیتر صنایع این عرصه شناخته می‌شود. تولید کنندگان محصولات آرایشی بهداشتی، از این فناوری برای تقویت قدرت نفوذ مواد، افزایش شدت رنگ و بهبود کیفیت و ماندگاری محصولات آرایشی بهره می‌گیرند.
لوازم آرایشی را بهتر بشناسید
محصولات آرایشی در ذهن بیشتر ما محدود به رژلب، کرم لوسیون و محصولاتی است که روزانه استفاده می‌کنیم. در حالی که این مواد امروزه دامنه گسترده‌تری از محصولات را دربر می‌گیرند. تا جایی که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تصمیم گرفته تعریفی جامع و مبرهن برای این محصولات تعریف نماید: لوازم آرایشی، محصولاتی هستند که برای پاکسازی، زیبایی و ارتقا جذابیت یا تغییر ظاهر (چهره یا بدن) تولید و عرضه و می‌شوند.
چقدر درباره تاریخچه آرایش و محصولات آرایشی اطلاعات دارید؟
می‌دانستید استفاده از محصولات آرایشی با هدف زیبایی بیشتر، تمدنی چندین هزارساله دارد؟ بله درست شنیدید! مورخان و باستان شناسان معتقدند لوازم آرایشی نخستین بار حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
جایی در میان جریان‌های خروشان رودخانه نیل و مزارع طلایی گندم، مردمان مصر باستان از مواد معدنی و طبیعی برای آرایش چهره خود استفاده می‌کردند. با ظرافت و هنرمندی که نشان از مترقی بودن این تمدن دارد.
پس از این، استفاده از این وسایل و ابزار در تمدن‌هایی مانند یونان، روم، چین، ژاپن و غرب نیز رواج یافت.
اما چیزی که در قرن ۲۱ شاهد آن هستیم، گستردگی بی‌نظیر استفاده از لوازم آرایشی بین طبقات مختلف اجتماعی است. کنار رفتن محدودیت‌ها، تنوع بالا و دسترسی آسان را می‌توان از دلایل این گستردگی برشمرد.
با توجه به این پیشرفت و استقبال، دور از انتظار نیست که تولید محصولات آرایشی بهداشتی به عنوان یکی از پرسودترین صنایع حال حاضر شناخته می‌شود. محصولاتی که امروزه به عنوان لوازم آرایشی عرضه می‌شوند، اغلب حاوی مواد فعال بیولوژیک هستند. به این معنی که علاوه بر تاثیر ظاهری، جنبه درمانی و مراقبتی نیز دارند.
با توجه به فضای رقابتی ایجاد شده در این حوزه، دانشمندان از تکولوژی‌های مختلفی برای ارتقا کیفیت و کاربری لوازم آرایشی کمک می‌گیرند. یکی از کاربردی‌ترین مواردی که امروزه در تولید این محصولات استفاده می‌شود، فناوری نانو است.
همه چیز درباره کاربرد نانو تکنولوژی در تولید لوازم آرایشی
نانو تکنولوژی به عنوان یکی از جدیدترین فناوری‌های کاربردی قرن بیست و یکم شناخته می‌شود. تا جایی که امروزه به شکل رویکردی ابداعی در صنعت آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار گرفته است.
نانو مواد آرایشی، به عنوان فرمول تخصصی ترکیب شده با نانو تعریف شده است که به ارتقا عملکرد محصول و بهبود اجزای زیست فعال آن کمک می‌کند. وجود نانو ذرات در ترکیب شیمیایی لوازم آرایشی، به صورت چشمگیری در ارتقا کیفیت آنها نقش دارد.
محققان، از ترکیبات نانو از قبیل: نیوزوم، لیپوزوم، نانو ذرات لیپیدی جامد، نانو کپسول، دندریمر، میسل و نانو ذرات فلزی در تولید و طراحی محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌کنند. این رویکرد، امکان تولید لوازم آرایشی با ماندگاری بسیار بالا و موثر در کاهش اثرات پیری را فراهم نموده است.
محصولاتی که به کمک فناوری نانو فرموله می‌شوند، حاوی نانوحامل‌هایی هستند که نفوذ و اثر گذاری ترکیبات شیمیایی را افزایش می‌دهند.
از نظر تاریخی، فناوری نانوذرات نخستین بار توسط دانشمندان نوواکس در سال ۱۹۹۰ به کار گرفته شد. در این پروژه، محققان از طرح نانوذرات میسلی استفاده کرده بودند و موفق به طراحی لوسیون جایگزینی برای استروژن موضعی شدند.
نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد، فناوری نانو ذرات این توانایی را دارد که به غلظت بالایی از ترکیبات فعال اجازه دهد به طور موثر وارد لایه‌های عمقی پوست شوند.
با توجه به عملکرد موفق و موثر ذرات نانو، رویکرد نانو تکنولوژی، در حال تبدیل شدن به ترندی کم‌سابقه در صنایع آرایشی و بهداشتی است. از پاک کننده‌های پوستی گرفته، تا کرم‌های ضد لک و ضد آفتاب، حامل‌های فعال نانو را می‌توان همه جا دید.
فناوری نانوذرات میسلی
نانو ذرات میسلی، به عنوان یکی از کارآمدترین و جدیدترین مواد آرایشی تولید شده مبتنی بر فناوری نانو در نظر گرفته می‌شوند. این ذرات به طور قابل توجهی در تولید محصولات پاک کننده پوست مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
این فناوری نانو، سیستم انتقال بسیار قدرتمند و همه کاره‌ای از اجزای زیست فعال (از جنس لیپید و چربی) را شامل می‌شود. سیستم این فرآیند، بر پایه ذرات چربی دوست با خواص فیزیک و شیمیایی متعدد بنا نهاده شده است.
نانو تکنولوژی میسل در مقایسه با سایر نانو حامل‌هایی مانند لیپوزوم و نیوزم، کوچکتر هستند، راندمان بهتری دارند و از نظر هزینه نیز مقرون به صرفه ترند.
برندهای آرایشی بین المللی و معروفی از قبیل: Loreal, Avenue, Bioderma, Garnier اعلام کرده‌اند که در تولید محصولات پاک کننده خود از تکنولوژی نانو میسل استفاده می‌کنند.
البته، امکان استفاده از این تکنیک برای بخش وسیع‌تری از محصولات آرایشی بهداشتی نیز وجود دارد. سیستم امولسیون روغن در آب یکی از تکنیک‌های تشکیل نانوذرات میسلی است که از جنبه‌های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است.
پژوهشگران حوزه نانو، بر این باورند که این سیستم یکی از مناسب‌ترین سیستم‌های نانو برای تولید لوازم آرایشی به شمار می‌آید.
این نانو سیستم به طور کلی شامل سه زیر مجموعه است که عبارتند از:
- امولسیون معمولی
- میکرو امولسیون
- نانو امولسیون
این سیستم‌های امولسیونی بر اساس اندازه ذرات میسلی و پایداری ترمودینامیکی طبقه‌بندی شده‌اند. با توجه به این دسته بندی، نانو امولسیون‌ها بیشترین مزایا را در اختیار صنایع آرایشی قرار می‌دهند.
تاثیر نانو ذرات بر تقویت مسیر موضعی
پوست وسیع‌ترین اندام بدن است که به عنوان مرزی متخلخل برای انتقال مواد فعال موجود در محصولات آرایشی بهداشتی شناخته می‌شود. برخلاف تصور بسیاری از ما، پوست اندامی ساده با مکانیسم‌های پیش پا افتاده نیست؛ بلکه ساختاری چند لایه دارد و عملکرد بسیار حیاتی در حفظ هموستاز و یکپارچگی بدن ایفا می‌کند.
لایه‌های مختلف پوست ما عبارتند از:
- لایه شاخی
- لایه اپیدرم و درم
- بافت زیر جلدی
لایه شاخی پوست، از سلول‌های کراتینه شده و مرده تشکیل شده است و سطحی‌ترین لایه پوست را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، به عنوان محافظ بدن نیز شناخته می‌شود و نقش اولین سد دفاعی را به عهده دارد.
ماتریکس لیپیدی لایه شاخی که متشکل از اسید چرب، سرامید و کلسترول‌های کراتینه شده است، ویژگی سیمان مانند به این بافت می‌دهد. درواقع این ماتریکس، عبور هرگونه ماده فعال از پوست را کنترل می‌نماید.
با توجه به تمام این تفاسیر، می‌توان نتیجه گرفت مواد فعال موجود در محصولات آرایشی بهداشتی، برای عملکرد موثر خود باید توانایی عبور از این لایه را داشته باشند.
با توجه به موانعی که با وجود لایه شاخی پوست وجود دارد، ۲ مسیر برای عبور مواد فعال خارجی (موضعی) را می‌توان برای محصولات مختلف متصور شد که شامل موارد زیر هستند:
مسیرهای بین سلولی
در مسیر بین سلولی، ماده از طریق لایه شاخی و مسیرهای حاوی ماتریکس چربی به پوست نفوذ می‌کند و خودش را به لایه‌های عمقی می‌رساند.
مسیرهای فولیکولی
فولیکول‌های مو، دومین راه عبور مواد به لایه‌های عمقی پوست شناخته می‌شوند. آنها مانند مخزن فعالی به نظر می‌رسند که دارای شبکه متراکمی از مویرگ‌های خونی هستند. این مویرگ‌ها، دریچه نفوذ مواد به دیگر لایه‌ها محسوب می‌شوند.
افزایش اثربخشی درمانی و مراقبتی لوازم آرایشی، به نفوذ مقدار مشخصی از مواد فعال ترکیب شده با فناوری نانو به پوست نیاز دارد. این امر به عوامل متعددی مانند اندازه مولکولی مواد، چربی دوستی و میزان یونیزاسیون آنها بستگی دارد.
با در نظر گرفتن تمام این موارد در کنار خصوصیات پوست انسان، فرمولاسیون نانو ذرات لیپیدی یکی از مناسب‌ترین روش‌ها برای راه اندازی سیستم انتقال موضعی موثر ماده فعال، در لوازم آرایشی است. این سیستم، امروزه به شکل گسترده‌ای در صنایع آرایشی بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تا جایی که مرز میان محصولات دارویی و آرایشی در حال محو شدن است.
