تلفن همراه در‌ايران شانزده ساله شد

نام نویسنده: م.ر.بهنام رئوف

اولین تماس غير تجاري با موبایل در آوریل سال ۱۹۷۳ توسط دکتر مارتین، مدیر اسبق شرکت AT&T انجام گرفت و20 سال بعد از آن زمان اولین تماس تلفن همراه در کشور ما برقرار شد. 19 مرداد ماه، یعنی همین چند روز پیش، شانزدهمین سالگرد ورود سیم کارت به شبکه مخابراتی کشور یا همان شانزدهمین تولد همراه اول بود.

16 سال پیش یعنی تیرماه سال 1372 بود که ثبت نام تلفن همراه در کشور آغاز شد. اما به دلیل عدم استقبال در آن زمان توسط مردم، روند ثبت نام چندین ماه به طول انجامید؛ به نحوی که در نهایت شرکت مخابرات‌ايران و شرکت پست توافق کردند به کسانی که در‌اين زمینه بازاریابی کنند و قادر باشند یک یا چند مشتری به پست بکشانند مبلغی به عنوان پاداش پرداخت شود.

در آن زمان با تبلیغات فراوان و با شعار «با تلفن همراه همیشه در مقصد هستید» تا اواسط سال 74 جمعا 9 هزار و 947 نفر ثبت نام کردند که در شهریور همان سال واگذاری‌ها آغاز و بلافاصله بعد از ثبت نام به پایان رسید.

از ‌اين تاریخ به بعد، مردم ورود تلفن همراه به کشور را باور کردند؛ به طوری که هجوم متقاضیان به مخابرات و بازار به حدی رسید که قیمت سیم‌کارت در آن زمان گاهی اوقات به بالای 30 میلیون ریال نیز مي‌رسید.

از کالای لوکس تا نیاز روزمره

اولین آگهی که برای معرفی تلفن همراه آن زمان در روزنامه‌های سیاه و سفید اطلاعات و کیهان به چاپ رسید با اين متن همراه بود. «شبکه تلفن متحرک به دو صورت قابل نصب در خودرو با به صورت دستی در اختیار متقاضی قرار داده مي‌شود تا در حال تردد، توقف در منزل یا محل کار مورد استفاده قرار گیرد.» در‌اين آگهی آمده بود که 5 هزار شماره ثبت نام به عمل خواهد آمد و یک‌ماه بعد از ثبت نام واگذاری‌ها صورت مي‌گیرد. ‌اين شبکه در آن زمان تنها محدوده تهران بزرگ را از شرق به سرخه حصار، از غرب به ابتدای عوارضی جاده کرج، از جنوب به بهشت زهرا و از شمال به ارتفاعات شمال تهران محدود مي‌کرد و تنها از ساعت 8 صبح تا 8 شب قابل دسترس بود.

ارائه اولین سیم‌کارت تلفن همراه در دوران وزارت دکتر غرضی در دولت‌ هاشمي‌رفسنجانی صورت گرفت. در آن زمان متقاضیان سیم‌کارت باید یک چک بانکی به مبلغ 5 میلیون ریال بابت هزینه اشتراک، هزینه نصب و بهای گوشی پرداخت مي‌کردند. همچنین به منظور افزایش ‌ايمنی در حین رانندگی، متقاضیانی که درخواست تجهیزات اضافی جهت نصب در خودرو را داشتند، باید مبلغ 700 هزار ریال بابت تجهیزات اضافی پرداخت مي‌کردند.

با ورود اولین سیم‌کارت‌ها به بازار و در اختیار داشتن ‌اين کالا که در آن زمان جزو کالاهای لوکس به حساب مي‌آمد، به تدریج بر میزان متقاضیان ‌اين کالا افزوده شد. در نتیجه استقبال از سوی مردم، متولیان تلفن همراه در مخابرات تصمیم گرفتند در تهران و چند شهر بزرگ ثبت‌نام انجام دهند. لذا در بهمن ماه سال 1374، از طریق پست و به صورت مکانیزه ثبت نام آغاز شد.

از آنجایی که در آن زمان در اطلاعیه‌های شرکت مخابرات‌ايران، زمان واگذاری بر حسب تاریخ و ساعت ثبت نام قید شده بود، تعداد زیادی از متقاضیان، همان روز اول حدود ساعت دو و نیم صبح به دفاتر پستی هجوم بردند.‌ اين هجوم در روزهای دوم و سوم نیز ادامه داشت؛ ولی در روزهای بعد به حالت عادی بازگشت. در‌اين سال در مجموع 185 هزار و 75 نفر ثبت نام کردند.

واگذاری سیم‌کارت ‌اين گروه از متقاضیان که با گوشی هم تحویل مي‌شد، از طریق پست و در دهه فجر سال 75 شروع و در اواخر سال 76 به پایان رسید. پایین آمدن قیمت تلفن همراه در بازار تا یک میلیون و پانصد هزار تومان، بدقولی مخابرات به دلیل تاخیر در واگذاری باعث شد تا تعداد متقاضیان برای سال 75 به 61 هزار و 900 نفر کاهش یابد.

افزایش تعداد مشترکان تلفن همراه در کشور در آن سال‌های ابتدایی ورود ‌اين فناوری به کشور حاشیه‌های جالبی را نی در پیش داشت. با افزایش تعداد مشترکان و آن هم درحالی که در آن زمان چنین فناوری برای کاربران عجیب بود، اداره تحقیقات و مطالعات اجتماعی روابط عمومي‌ شرکت مخابرات‌ايران با درج آگهی‌هایی در روزنامه‌های آن زمان اقدام به برگزاری کلاس آموزش آشنایی با نحوه استفاده از تلفن همراه کرد.

همچنین اظهارات مقامات سیاسی کشور در آن زمان نیز پیرامون ‌اين فناوری شاید هم اکنون برای کاربران فعلی جالب باشد. به عنوان مثال هاشمي‌رفسنجانی در دوران ریاست جمهوری درباره استفاده از تلفن همراه در مراسم‌های گوناگون گفته بود: «تلفن دیجیتال امروز پیشرفته‌ترین ابزار استفاده از مخابرات است، خوشبختانه ما‌ اين تکنولوژی را داریم و خودمان هم اداره مي‌کنیم. حالا مي‌توانیم‌ايمان بیاوریم به قدرت خوب نیروهای داخلیمان» یا در مراسم دیگری تاکید کرده بودند که «یک خط تلفن برکت عمر انسان را کلی بالا مي‌برد و بسیاری از هزینه‌های زندگی را پایین مي‌آورد.»

سیم کارت به شرط گوشی
با فراگیر شدن تعداد کاربران تلفن همراه، مشاغل وابسته بسیاری نیز در کنار آن شکل گرفت. شاید صنف تعمیرگاه‌های تلفن همراه را بتوان به عنوان اولین مشاغل در آن زمان به حساب آورد.
همانطور که گفته شد در آن زمان درست همانند سایر اپراتورهای جهان ارائه گوشی نیز بر عهده شرکت مخابرات ‌ايران بود؛ اما جدا از بحث توسعه شبکه ارتباطی در آن زمان که یکی از دلایل اصلی در تاخیر ارائه سیم‌کارت به متقاضیان بود، ارائه گوشی از سوی مخابرات به متقاضیان نیز یکی از مهم‌ترین دلایل تاخیر در عرضه سیم‌کارت بود. همچنین در آن زمان ثبت نام سیم‌کارت تنها در شهرهایی صورت مي‌گرفت که حداقل 400 متقاضی داشته باشد. بر همین اساس شرکت مخابرات‌ ايران در آن زمان تصمیم گرفت که تهیه گوشی تلفن همراه را به خود متقاضیان واگذار کند. از اواخر واگذاری‌ها سال 76 بود که به تدریج روند واردات گوشی تلفن همراه به کشور به شکلی مجزا از مخابرات شکل گرفت و متقاضیان سیم‌کارت ملزم بودند که به نگام تحویل گرفتن خط خود گوشی مورد نظر را خود به مخابرات تحویل دهند.

دلیل تحویل دادن گوشی متقاضیان به مخابرات همان بحثی بود که ‌اين روزها بسیاری از واردکنندگان قانونی مطرح مي‌کنند. ریجستری یا فعال نمودن گوشی‌هایی که به شکل قانونی و با پرداخت تعرفه وارداتی به گمرک به کشور وارد شده است.

به همین منظور مخابرات ‌ايران در آن زمان اطلاعیه‌اي صادر کرد با اين مضمون که، تمامي‌متقاضیانی که برای دریافت تلفن همراه ثبت نام نموده و وجوه مقرر را به حساب مخابرات‌ايران واریز کرده و قبض پستی در دست دارند، مي‌توانند با ارائه دستگاه تلفن همراه از نمونه‌های مورد تایید رکت مخابرات، متعاقبا از طریق شرکت پست جمهوری اسلامی ‌ايران، شماره و دستگاه تلفن خود را دریافت نمایند. همچنین متقاضیانی که قادر به تامین و ارائه دستگاه تلفن همراه هستند، باید تقاضای کتبی خود را با مشخص نمودن نوع و شماره سریال دستگاه در متن تقاضا به همراه کپي قبض پستی و کپی شناسنامه و خود دستگاه برای بررسی فنی و آماده سازی براساس تاریخ‌های تعیین شده به واحدهای امور مشترکین تحویل دهند. در آن زمان شرکت مخابرات‌ايران مبلغ 300 هزار ریال بابت هزینه آزمایش، تنظیم و تایید دستگاه به صورت علی‌الحساب از طریق قبوض کارکرد وصول مي‌کرد و همچنین متقاضیانی که از‌اين روش در زره مشترکان تلفن همراه قرار مي‌گرفتند، کماکان یک دستگاه گوشی از شرکت مخابرات‌ايران طلبکار بوده که بعد از فراهم شدن امکانات نسبت به تحویل آن اقدام خواهد شد. اما گوشی‌های مورد تایید شرکت مخابرات‌ايران در آن زمان عبارت بودند از: مدل‌های S4 و S6 زیمنس، مدل‌های HC600، HC800 و HC 1000 آلکاتل، مدل‌های CH337، GF337، GH388 و GF 388 اریکسون، مدل‌های 2110، 2110I، 1611 و 8110 نوکیا به همراه RC620 ساژم. به هر حال شبکه تلفن همراه کشور به تدریج و بعد از گذشت 16 سال رشد فزاینده‌اي را شاهد بود. به شکلی که در سال 1383 شرکت همراه اول به عنوان اولین اپراتور تلفن همراه کشور مصوب و خدمات ارائه تلفن همراه از مخابرات ايران جدا و به ‌اين شرکت واگذار شد.

اولین مدیرعامل ‌اين شرکت رسول سرائیان بود که در اواسط سال 85 جای خود را به وحید صدوقی داد. مدیرعامل 49 ساله‌اي که 16 سال پیش و درست در زمان زنگ خوردن اولین تلفن همراه کشور مدیرعامل صنایع الکترونیک شیراز بود و يك سال بعد از ارائه سيم‌كارت در كشور اولين تلفن همراه خود را در سال 74 خريداري كرد.

منبع : دنیای اقتصاد