نام نویسنده: سعيد کريمي
VoIP (مخفف Voice over Internet Protocol) که با نام IP تلفني نيز از آن ياد می‌شود، امکان استفاده از اينترنت به منظور مکالمات تلفني را فراهم میکند. درواقع، با استفاده از فناوري VoIP صدا توسط بسته‌هاي اطلاعاتي و روی بستر اينترنت ارسال می‌شود.
همانند بسياري ديگر از فناوري‌هاي نو، انتقال صدا ازطريق IP نيز طرفداران و منتقداني دارد. هر چند اين روش باعث كاهش هزينه‌هاي تلفني مي‌شود، اما عده‌اي نيز معتقدند نصب و راه‌اندازي آن نيز چندان آسان نيست.
VoIP چگونه كار می‌كند ؟
در گذشته‌اي نه چندان دور، پيشگامان عرصه‌هاي علمي به اين نتيجه رسيدند كه می‌توان يك سيگنال را به صورت ديجيتال و در يك مسافت طولاني ارسال کرد. به اين منظور می‌بايست قبل از ارسال سيگنال، آن را با استفاده از يك مبدل آنالگ به ديجيتال(ADC)، تبديل و پس از ارسال و در نقطه پاياني انتقال، با استفاده از يك مبدل ديجيتال به آنالوگ(DAC) مجددا آن را به آنالوگ تبديل کرد. فناوري VoIP هم به طور خلاصه نظير آنچه اشاره شد كار می‌كند و در ابتدا، صداي ديجيتال شده در بسته‌هاي اطلاعاتي قرار می‌گيرد و پس از ارسال در مقصد، مجددا به صوت تبديل می‌شود.
VoIP در ايران
شركت ارتباطات زيرساخت براي نخستين بار آگهي فراخوان شناسايي پيمانكار مخابرات بين الملل را در خرداد ماه 86 در روزنامه‌ها منتشر و مجددا در تير ماه 86 تمديد كرد.
در اين فراخوان خواسته شده بود، شركت‌هاي فعال در اين عرصه، با دريافت اسناد فراخوان، آن را تكميل کنند و تا تاريخ اعلام شده به زيرساخت ارائه دهند؛ ضمن اين كه به آنها گفته شده بود حضور در اين فرخوان هيچ حقي در مزايده‌اي كه بعدا برگزار خواهد شد، برای آنان ايجاد نمی‌كند. پس از آن، مديرعامل شركت ارتباطات زيرساخت در آبان ماه 86 طي مصاحبه‌اي كه در رسانه‌ها منتشر شد، اعلام كرد زيرساخت مزايده تبادل ارتباطات بين الملل را برگزار می‌كند و در همان زمان به شركت‌هاي فعال در عرصه VoIP پيشنهاد داد كنسرسيومي تشكيل دهند و در اين مزايده شركت كنند. به گفته ظهوري فر، هدف از برگزاري اين مزايده، استفاده از فناوري‌هاي نوين ارتباطي براي ارايه سرويس مطلوب و با قيمت ناسب‌تر به مشترکان است. بر اساس طرح تدوين شده، براي هر يک از شرکت‌هاي برنده مزايده يک کد دسترسي در شبکه تعريف شد و آنها نيز پس از انجام بازاريابي در سطح کشور، نسبت به انتقال ترافيک‌هاي موجود از داخل به خارج و برعکس، اقدام کردند. سرانجام در اسفند ماه 86 آگهي اين مزايده در روزنامه‌ها منتشر و تا 17 فروردين ماه 87 نيز تمديد شد. در مقابل، برخي نهادهاي صنفي نظير انجمن شركت‌هاي اينترنتي و سازمان نظام صنفي رايانه‌اي، تلاش‌هاي جداگانه‌اي براي توقف برگزاري مزايده انجام دادند. از جمله يك گردهمايي در اتاق بازرگاني صنايع و معادن، با حضور مديران و نمايندگان 80 شركت فعال در عرصه VoIP از سراسر كشور، در مخالفت با اين مزايده برگزار شد. در همان زمان، مسوولان اين دو نهاد صنفي از اعضاي خود خواستند در اين مزايده شركت نكنند. همزمان در يازدهم ارديبهشت ماه 87 معاون اول ریيس‌جمهور طي بخشنامه‌اي اعلام كرد، همه دستگاه‌هاي اجرايي دولتي و موسسات عمومي غير دولتي به جز صدا و سيما و نيروهاي مسلح می‌بايست ارتباطات ماهواره‌اي و مخابراتي خارج از كشور خود را از طريق وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات تأمين كنند که اين بخشنامه به اعلام محدوديت جديدي براي فعالان بدون مجوز در عرصه VoIP تعبیر شد.
در هر حال، به‌رغم برخي مخالفت‌ها و به واسطه پشتوانه قوانين مجود در کشور، 84 شرکت اسناد مزايده را خريداري و از ميان آنها، هفت شرکت اقدام به تکميل اسناد و پاکت‌های مزايده کردند.
در نهايت از سوي شركت زيرساخت در شهريور ماه 87 شركت‌هاي تراشه سبز، ضحي كيش و پيشگامان كوير يزد به عنوان برندگان مزايده VoIP معرفی شدند. در همان ابتدا اين شركت‌ها با صدور اطلاعيه‌اي به شركت‌هاي VoIP پيشنهاد همكاري دادند كه زيرساخت در مقابل اين پيشنهاد هيچ‌گونه واکنشی نشان نداد و به اين شركت‌ها گفت در هر حال ما با سه شركت طرف هستيم. قرار داد اين شرکت‌ها نيمه دوم آبان ماه سال گذشته به مدت يک سال ميان شرکت ارتباطات زيرساخت و سه شرکت برنده مزايده VoIP معقد شد و شركت‌هاي برنده در اسفند ماه 87 در حوزه ترمينشن و تنها شركت‌هاي پيشگامان كوير يزد و تراشه سبز در حوزه اوریجينيشن فعاليت خود را آغاز كردند. شركت‌هاي فعال در عرصه VoIP اواخر خرداد ماه 88 اعلام كردند، از 28 خرداد ماه سرويس آنها قطع شده است. آنها با اشاره به حجم دو تا 5/2 ميليارد توماني بازار مكالمات اوریجينيشن در ايران، اعلام كردند به اين ترتيب با قطع سرويس‌هاي‌شان خسارت زيادي ديده‌اند. اين در حالي بود كه می‌گفتند تنها سه پيمانكار زيرساخت می‌توانند سرويس مناسبي ارايه دهند. در حال حاضر شركت‌هاي VoIP با همكاري از طريق يكي از شركت‌هاي برنده مزايده –پيمانكار زيرساخت- به فعاليت خود ادامه می‌دهند. اين در حالي است كه شماري از اين شركت‌ها، قيمت‌هاي خود را به بهانه اين همكاري تا سه برابر افزايش دادند.
اعتراض فعالان بدون مجوز
اما آغاز تقابل فعالان اين عرصه با وزارت ICT به اواخر دولت هشتم باز می‌گردد.
در 22 مرداد 84 در حالي كه آيين نامه VoIP از سوي سازمان تنظيم مقررات در حال تصويب بود، 200 تن از اعضاي انجمن شركت‌هاي اينترنتي با تحصن در برابر مجلس و پس از آن در برابر ساختمان وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات با اين آیين‌نامه مخالفت كردند كه سرانجام با مذاكره نمايندگان اين انجمن و دكتر معتمدي كه با هماهنگي ریيس كميسيون صنيع مجلس و يكي از اعضاي هیات ریيسه مجلس صورت گرفت، تصويب اين آیين نامه متوقف شد. براساس آيين‌نامه ياد شده، شركت‌هاي فعال در عرصه VoIP موظف بودند علاوه بر ارایه ضمانت‌نامه و پرداخت هزينه دريافت كد چهار رقمي و استقرار در مركز سویيچ‌هاي مخابراتي، به ازاي هر دقيقه تلفن اينترنتي به مقصد خارج از كشور دو تا سه سنت (17 تا 28 تومان)، براي هر دقيقه تلفن خارج به تلفن ثابت در ايران حدود پنج سنت (30 تا 45 تومان) و به ازاي هر دقيقه مكالمه اينترنتي از خارج به تلفن همراه در ايران حدود 10 سنت (72 تا 90 تومان) به مخابرات بپردازند. بررسي عملكرد شركت‌های فعال در عرصه VoIP طي ده سال اخير نشان می‌دهد، اين شركت‌ها پس از دريافت مجوز فعاليت يك ساله همچنان سال‌ها بدون تمديد مجوز به فعاليت خود ادامه داده‌اند و طي اين مدت با برگزاري تجمع و ديدار با مجلسيان تلاش كرده‌اند تصويب هر آيين‌نامه‌اي را از سوي سازمان تنظيم مقررات در اين خصوص متوقف كنند و زماني كه زيرساخت اقدام به برگزاري مزايده كرد، اعلام كردند اين موضوع در حوزه فعاليت سازمان تنظيم مقررات است و زيرساخت بايد مزايده را متوقف كند. در مجموع اين شركت‌ها همواره بدون ارايه هيچ گونه راه حل عملي، خواستار ادامه شرايط قبلي بودند.
برگزاري مجدد مزايده ارايه خدمات VoIP
اما با گذشت يک سال از فعاليت شرکت‌اي داراي مجوز، شرکت ارتباطات زيرساخت تصميم گرفت به منظور فراهم آوردن شرايط لازم براي فعاليت پنج شرکت يا کنسرسيوم در اين حوزه، اين مزايده دوباره برگزار شود.
مديرعامل شرکت ارتباطات زيرساخت، اصلاح بندهايي از شرايط مزايده براي شرکت کنندگان در آن را از ديگر دلايل برگزاري اين مزايده عنوان میکند و معتقد است، سه شرکت فعال در اين حوزه، در مزايده مذکور از اولويت‌ها محسوب خواهند شد.
