نام نویسنده: م.ر.هنام رئوف
مدتي است كه كندي اينترنت به عنوان يكي از معضلات اساسي كاربران ايراني شناخته مي‌شود. البته هرچند كه طي چند هفته اخير سرعت اينترنت با افت روبه‌رو شده است، اما به اعتقاد كارشناسان و كاربران ايراني سرعت فعلي دست كمي از سرعت‌ها و قطعي‌هاي مكرر سال‌هاي اخير ندارد.
با توجه به اينكه امسال از سوي مقام معظم رهبري سال اصلاح الگوي مصرف نام‌گذاري شده است، شايد بد نباشد كه به تاثير سرعت اينترنت از يك سو و كاربردهاي روزمره آن از سوي ديگر و رابطه آن با مصرف بي‌رويه برخي از منابع‌هاي انرژي بپردازيم.
سرعت اينترنت و مصرف برق
ممكن است با خواندن اين ميان تيتر تعجب كرده باشيد و با خود بگوييد كه سرعت اينترنت چه ربطي به مصرف برق دارد. در نگاه اول شايد اين دو مساله هيچ گونه ارتباطي با يكديگر نداشته باشند، اما با اندكي تامل و همراه شدن با ما در ادامه اين گزارش، ابعاد مختلفي از اين مساله براي شما نمايان خواهد شد.
رایانه‌ها از پرکاربردترین تجهیزات الکتریکی جهان امروز به شمار می‌روند که حجم وسیعی از میزان مصرف انرژی جهان را به خود اختصاص مي‌دهند و در صورت عدم توجه می‌تواند به عامل موثر اتلاف انرژی تبدیل شود.
تجهیزات الکتریکی که استفاده از آنها به یکی از اجزاي لاینفک زندگی انسان‌های مدرن تبدیل شده است از مصرف‌کنندگان بزرگ انرژی به شمار می‌روند که در صورت غفلت کاربر می‌توانند به پایگاه‌هایی فعال در تلف کردن انرژی الکتریسیته به شمار روند.
محبوب‌ترین و پرکاربردترین وسیله الکتریکی طی سال‌های اخیر رایانه‌ها بوده‌اند که در بسیاری مواقع و به دلایل مختلف، کاربران این تجهیزات را برای ساعت‌ها بدون استفاده روشن باقی گذاشته و می‌گذارند.
میزان مصرف یک رایانه خانگی متناسب با نوع سخت‌افزار و نرم‌افزار مورد استفاده به صورت تقریبی 60 الی 250 وات است که با در نظر گرفتن تعداد ساعت‌هایی که رایاه بدون استفاده روشن باقی مانده، می‌توان میزان انرژی اتلاف شده را تعیین کرد. برای مثال با در نظر گرفتن میانگین مصرف 155 وات انرژی، طی سه ساعت روشن ماندن رایانه 465 وات انرژی گرانبها به هدر رفته و از بین می‌رود.
حالت استندبای در رایانه‌ها کمترین میزان مصرف را داشته و در عین حال جایگزینی رایانه‌های دسک تاپ به واسطه لپ‌تاپ‌ها می‌تواند از میزان انرژی مصرفی بکاهد، زیرا لپ‌تاپ‌ها نسل جدیدتری از رایانه هستند که در تولید قطعات آن به میزان مصرف انرژی نیز توجه شده و از تجهیزات بیشتری به منظور کنترل اتلاف انرژی برخوردار هستند.
كندي اينترنت نه تنها موجب از بين رفت انرژي و زمان مصرف‌كننده مي‌شود، بلكه تبعات پنهان ديگري نيز به دنبال خود خواهد داشت.
اگر فرض را بر آن بگذاريم كه پهناي باند کل کشور ايران در نهايت به 15هزار مگابيت درثانيه يعني 1500 مگابايت در ثانيه يا يک و نيم گيگابايت در ثانيه باشد (كه البته اين رقم بسيار پاييني است) با يک محاسبه ساده ساده در ذهن خود متوجه کم بودن اين سرعت مي‌شويم. آمار کاربران اينترنت در ايران (آمار واقعي) بيش از 18ميليون نفر نيست که معمولا از کل کاربران اينترنت يک کشور کل کاربران آنلاين 10 تا 15درصد اين تعداد را شامل مي‌شود که 10درصد 18ميليون نفر مي‌شود، يك‌ميليون و 800هزار نفر كه براي رند شدن رقم آن را 2ميليون نفر در نظر مي‌گيريم. اين 2ميليون نفر بايد از ظرفيت 1500 مگابايت در ثانيه کل کشور استفاده کنند که اگر ما آن را به جمعيت 2ميليوني آنلاين کل کشور تقسيم کنيم، به هر کدام از آنها کمتر از يك‌کيلوبايت در ثانيه سرعت و عرض باند مي‌رسد!
در هر حال اين آمارها تقريبي است و به دليل نبود آمار درست خيلي نمي‌توان نتيجه گيري درستي داشت، اما آنچه مسلم است ضعف شديد در توزيع اينترنت و سرعت فوق‌العاده پايين آن در ايران است.
اگر اين 2ميليون کاربر آنلاين سرعت بالاتري در اختيار داشتند، حتما در مصرف برق هم صرفه‌جويي فوق‌العاده‌اي ايجاد مي‌شد. با توجه به اينکه 99درصد از کاربران اينترنت خانگي در ايران از تلفن به صورت دايال آپ براي استفاده از اينترنت استفاده مي‌کنند و سرعت آنها هم از 3 تا 4 کيلوبايت در ثانيه بيشتر نمي‌شود، پس يک کاربر معمولي در يک ساعت بيش از 12 مگابايت در بهترين شرايط نمي‌تواند فايل از اينترنت دانلود کند، با حساب اتصال روزانه 4 ساعت استفاده از اينترنت حداکثر 60 مگابايت فايل در يک روز مي‌توان از اينترنت دايالاپي فايل دانلود کرد.
خب مقدار مصرف برق 4 ساعت در روز يک کامپيوتر معمولي (بدون احتساب هزينه برق مصرفي خطوط مرکز مخابراتي و‌اي اس پي در زمان استفاده) حدود يك‌‌کيلو‌وات در روز است و در ماه م‌شود 30 کيلووات که رقم خيلي زيادي است.
اگر سرعت اينترنت اين کاربر فرضي 50 کيلوبايت در ثانيه بود به جاي 3 کيلوبايت در ثانيه، مي‌توانست 60 مگابايت فايل را که برايش 4 ساعت وقت و انرژي هدر داده در مدت تنها 20 دقيقه دانلود کند که مقدار برق مصرفي آن هم حدود دوازده برابر کمتر از مصرف برق 4 ساعته حالت قبل است و ميزان آن هم حدودا يک دهم کيلووات در روز و 3 کيلووات در ماه مي‌شود.
يعني مثلا يک و نيم‌ميليون نفرکاربر آنلاين با سرعت 3 کيلوبايت در ثانيه و مدت استفاده چهار ساعت در روز ضرب در 27 کيلووات در ماه هدر روي برق ( اختلاف 30 و 3 کيلووات) مي‌شود 54 هزار مگاوات برق هدر مي‌رود. حالا اگر ما 54 هزار مگاوات را در قيمت هر کيلووات 70تومان ضرب کنيم، به عدد هولناک روزانه 4ميليارد تومان نابودي منابع مالي البته به غير از بين رفتن وقت و انرژي افراد مي‌رسيم.
البته شايد در اين بين بگوييد كه اگر سرعت اينترنت بالاتر هم باشد باز هم كاربران رايانه بي دليل دستگاه‌هاي خود را روشن گذاشته و به استفاده از آن مي‌پردازند.
شايد اين تئوري هم به نوعي درست باشد، اما مي‌توان با اندكي فرهنگ‌سازي و ايجاد بسترهاي ديگر از اين هدررفت انرژي استفاده‌هاي ديگري داشت؛ استفاده‌هايي كه باعث جلوگيري از مصرف انرژي در ساير قسمت‌ها شود.
اينترنت و اصلاح الگوي مصرف
اين روزها بيشتر از هر زمان ديگري واژه‌هايي همچون دولت الكترونيك، آموزش الكترونيك و بانكداري الكترونيكي به گوشي مي‌خورد؛ واژه‌هايي كه به اعتقاد كارشناسان متاسفانه در كشور ما بيشتر جنبه كلاس و پرستيژ نهادهاي ذيربط را پيدا كرده تا كاربردي شدن.
حال فرض كنيم كه تمام برنامه‌هاي فوق‌الذكر با اندكي برنامه‌ريزي دقيق جامه عمل پوشانيده و به شكل صددرصد اجرايي شود. در آن زمان است كه بدون شك استفاده از خدمات الكترونيكي در بستر شبكه علاوه بر آنكه مي‌تواند در وقت كاربران صرفه‌جويي به همراه داشته باشد، جلوي هدررفت ساير انرژي‌ها را هم خواهد گرفت.
فرض كنيم كه آموزش الكترونيكي همانند آنچه كه در آن سوي مرزها در حال اجرا است، در ايران نيز اجرايي شود. به اين ترتيب بسياري از دانشجويان مي‌توانند بدون حضور در كلاس‌ها به تحصيل بپردازند كه همين امر مي‌تواند علاوه بر صرفه جويي در وقت كاربران از مصرف سوخت براي سفرهاي درون شهري و برون شهري جلوگيري به عمل آورد.
همين مثال را مي‌توان در بخش بانكداري اينترنتي نيز به كار برد، چرا كه با فراگير شدن اين موضوع بدون شك ديگر نياز چنداني به تاسيس شعبه‌هاي بانكي در اقصي نقاط كشور نبوده كه همين امر باعث صرفه جويي‌هاي فراواني در بخش‌هاي مختلف خواهد شد. به هر حال با توجه به شعار سال 88 بايد بيشتر از قبل به دنبال استفاده از راه‌ها و روش‌هايي براي اصلاح الگوي مصرف بود. بي شك صرف هزينه‌هاي لازم براي فرهنگ سازي و ايجاد بسترهاي مناسب در شبكه مي‌تواند به عنوان يكي از مهم‌ترين روش‌هاي اصلاح الگوي مصرف مطرح شود كه جا دارد بيشتر به آن توجه شود.
