آی‌تی‌ایران: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری امروز (۲ مرداد) اعلام کرد که نظام ارزیابی و حمایت از موسسات و شرکتهای دانش‌بنیان نهایی شده و از فردا به اجرا گذاشته می‌شود.
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، در نشست خبری معرفی جزییات این نظام ارزیابی جدید اعلام کرد که نگرش کلی و روح حاکم بر آیین‌نامه ارزیابی و حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان این است که دیگر به شرکتهای دانش‌بنیان براساس داشتن یا استفاده از یک فناوری پیچیده در محصولاتشان نگاه نشود و بیشتر به این مسئله توجه شود که چقدر این شرکتها تاثیر ملی داشته‌اند و تا چه اندازه در روند تحقیق و توسعه خود فرصت‌های اشتغال ایجاد کرده‌اند.
از سوی دیگر در این نشست خبری، رضا اسدی‌فر، معاون توسعه شرکتهای دانش‌بنیان اعلام کرد که اجرای این نظام جدید بر سه اصل اندازه و تأثیرگذاری شرکت، کیفیت موضوعی که روی آن کار می‌کنند و رشد شرکت استوار است و دیگر شرکتها مانند گذشته به نوع ۱،۲و ۳ تقسیم نمی‌شوند. شرکتها در این ارزیابی در سه دسته نوپا، نوآور و دانش‌بنیان فناور جای می‌گیرند. اسدی‌فر تاکید کرد که در نظام جدید ارزیابی به دنبال تبدیل شدن شرکتها به دانش‌بنیان واقعی هستند، نه به دنبال نمایشگاه کاردستی‌های فناورانه. اسدی‌فر همچنین اعلام کرد که در کشور نزدیک به ۷۰ تا ۸۰ شرکت دانش‌بنیان بالای هزار میلیارد تومانی وجود دارد که توانایی تبدیل شدن به ابرشرکت های دانش‌بنیان را دارند.
ارزیابی گذشته جوابگوی شرایط فعلی دانش‌بنیان‌ها نبود
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، در نشست خبری ارائه جزییان نظام ارزیابی شرکتهای دانش‌بنیان اعلام کرد که این نظام ارزیابی مهمترین تغییر زیربنایی در دوره جدید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.
به گفته او دانش‌بنیان‌ها در یک دهه گذشته براساس قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش‌بنیان که در سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس رسید، کار کرده‌اند و براساس این قانون به شرکتهای دانش‌بنیان نوع ۱،۲ و ۳ بسته به سطح تکنولوژی و پیچیدگی تکنولوژی که روی آن کار می‌کردند، تقسیم‌بندی شده و مورد حمایت قرار می‌گرفتند.
او باور دارد که این قانون در سال‌های گذشته به رشد شرکتهای دانش‌بنیان کمک زیادی کرده تا جایی که از ۵۰ شرکت دانش بنیانی که در اوایل دهه ۹۰ شناسایی شدند، حالا نزدیک به ۸ هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور فعالیت می‌کنند.
دهقانی اما تاکید کرد که دیگر این قانون جوابگوی فعالیت شرکتهای دانش بنیان نبود و با توجه به تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان در سال ۱۴۰۱ که یک قانون مترقی است، ارزیابی شرکتهای دانش‌بنیان هم نیاز به تحول داشته است.
او با اشاره به اینکه نظام ارزیابی جدید شرکتهای دانش‌بنیان براساس نظرسنجی از ۱۰۰ شرکت دانش‌بنیان تراز و مشورت با دستگاه‌های اجرایی مربوطه و شورای راهبری فناوری و محصولات دانش‌بنیان نهایی شده است، گفت: «نگرش کلی و روح حاکم بر آیین‌نامه ارزیابی و حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان این است که ما لزوما به این نپردازیم که چه فناوری بسیار بالاست و چه فناوری متوسط است. فناوری را لزوما بر مبنای پیچیدگی آن قضاوت نکنیم. پیچیدگی فناوری و سطح بالا بودن فناوری قطعا یکی از کاربردهای مهم در ایجاد ارزش است، ولی همه چیز نیست و نباید این مورد در اولویت‌های ارزیابی قرار بگیرد.»
او ادامه داد: «در ارزیابی جدید محصولات، خدمات و فرآیندهای دانش‌بنیان هر سه در نظر گرفته می‌شود و اگر در تمام این سه دسته، فناوری بالاتر از فناوری‌های موجود در کشور استفاده شود در فهرست شرکتهای دانش‌بنیان قرار می‌گیرند که این فهرست هر سال با توجه به نفوذ فناوری کشور توسط دبیرخانه معاونت اعلام می‌شود.»
او در ادامه با تاکید براینکه در ارزیابی جدید شرکتهای دانش‌بنیان، به ارزش ملی که آنها خلق می‌کنند توجه شده است، گفت: «در ارزیابی جدید دو ارزش خیلی جدی گرفته شده؛ یکی این است که ورودی‌ها و خروجی‌های فرایند چیست. صرفا به این نگاه نمی‌کنیم که فرايند و تکنولوژی چیست؛ به این نگاه می‌کنیم که چقدر فعالیت شرکت تاثیر ملی دارد و شرکت تا چه اندازه در برنامه تعالی و رشد ملی نقش دارد، چند نیروی انسانی متخصص واقعی که در تحقیق و توسعه کار می کنند را برایشان فرصت اشتغال ایجاد کرده، چقدر از خروج ارز از کشور جلوگیری کرده یا تا چه سطحی مسائل کشور و مردم را رفع کرده است. اینها مسائلی است که در ارزیابی جدید دانش‌بنیان‌ها به آن توجه می‌شود.»
دهقانی در پاسخ به این سوال که این ارزیابی جدید از چه زمانی اجرا می‌شود و آیا شامل شرکتهایی که پیش از این هم مجوز دانش‌بنیانی داشته‌اند می‌شود، گفت: «این نظام ارزیابی مسیرهای قانونی خودش را طی کرده و یک ماه پیش در جلسه کارگروه شورای راهبری فناوری‌ها و محصولات دانش بنیان تصویب شده و اجرای آن از فردا (۳ مرداد) شروع خواهد شد. البته شرکتهای گذشته هم ارزیابی می‌شوند.»
او توضیح داد: «مدل ارزیابی جدید در کنار مدل قبلی پیش خواهد رفت. در واقع مدل جدید به صورت پایلوت و آرام آرم اجرا می‌شود. همچنین سامانه‌ای که برای این کار انجام می‌شود همان سامانه قدیم است، اما ظرف دو تا سه ماه آینده سامانه جدید این ارزیابی راه‌اندازی خواهد شد.»
او همچنین در پاسخ به این سوال که ارزیابی شرکتهای دانش بنیان توسط چه نهاد یا ارگانی انجام می‌شود، توضیح داد: « یکی از بحث‌هایی که در ارزیابی جدید مطرح بود، این بود که ارزیاب‌ها چه کسانی هستند. در ارزیابی قدیم کارگزارنی داشتیم که این کار را انجام می‌دادند، اما یکسری معایب و اشکالاتی در این خصوص وجود داشت، از جمله اینکه ارزیابهای ما در حوزه خودشان تخصص و تجربه کافی نداشتند و بعضا برای شهرهای دور از تهران در دسترسی نبودند. یکی از کارهای که در ارزیابی جدید انجام می‌شود، این است که ارزیابی شرکت نوپا با آیین نامه مشخص شده به پارک‌های علم و فناوری یا مجموعه‌های بزرگی که سابقه درخشان و تجربه بلند مدت و فناورانه دارند، به عنوان کارگزار واگذار می‌شود.» او تاکید می‌کند که این پارک‌ها تنها کار ارزیابی را انجام می‌دهند و تاییدیه دانش‌بنیان بودن یک شرکت طبق قانون توسط معاونت انجام می‌شود.»
توجه به رشد به جای استفاده از تکنولوژی‌های پیچیده
رضا اسدی‌فر، معاون توسعه شرکتهای دانش‌بنیان، هم در این نشست خبری جزییات بیشتری در خصوص مدل جدید ارزیابی ارائه داد. به گفته او نظام جدید ارزیابی برعکس نظام قبلی که توجهی به رشد مداوم شرکتها نداشت، رشد محور است و ارزش اصلی که برای شرکتها در نظر گرفته می‌شود، این است که چقدر رشد داشته‌اند یا متناسب با حمایت‌هایی که از آنها شده، رشد کرده‌اند.
اسدی‌فر هم تاکید کرد که یکی دیگر از نکات بارز نظام ارزیابی جدید این است که با پیچیدگی فناوری مورد استفاده در شرکتهای دانش‌بنیان کاری ندارد. او در این زمینه گفت: «در نظام ارزیابی گذشته تمرکز ما بر این بود که چقدر شرکت پیچیدگی فناوری دارد. در نظام جدید می‌گوییم سطح فناوری مهم است، ولی مهم‌تر از آن این است که چه ارزشی برای کشور تولید می‌کند. در واقع دیگر دنبال نمایشگاه‌ها کاردستی‌های فناورانه نیستیم.»
او ادامه داد: «در نظام قبلی ورودی را خیلی سخت گرفتیم، ولی وقتی شرکتها دانش‌بنیان می‌شدند دیگر همه شرکتها با هر اندازه و میزان رشدی از یک فضای حمایتی برخوردار می‌شدند، اما در مدل جدید تلاش این است که ایجاد شرکت نوپا را تسهیل کنیم، ولی حمایت‌ها را براساس رشد شرکتها و خروجی تنظیم کنیم که ارایه می‌کنند.»
به گفته او در نظام جدید، شرکتهای دانش‌بنیان به سه دسته نوپا، نوآور و دانش‌بنیان فناور تقسیم می‌شوند. براساس توضیحات او در حال حاضر ۷ هزار شرکت یعنی ۸۰ درصد در دسته نوپا و حدود ۱۲۰۰ شرکت یعنی ۱۳ درصد در دسته شرکتهای نوآور و ۶۰۰ شرکت یا ۷ درصد در دسته شرکتهای دانش بنیان فناور جای می‌گیرند.
او در توضیح این دسته‌بندی گفت: « یک دسته شرکتهای نوپا داریم که فروش کل آن زیر ۵ میلیارد (هرسال براساس تورم عددش به‌روزرسانی می‌شود) تومان باشد و تعداد کارکنانش کمتر از ۱۰ نفر باشد. دسته بعدی شرکتهایی است که تمرکزشان در حوزه فناوری است و آنهایی که بخشی از کارشان مربوط به فناوری است. آنهایی که بخشی از کارشان در حقیقت در حوزه فناوری است به آنها نوآور می‌گوییم و آنهایی که تمرکز اصلیشان روی فناوری است می‌گوییم دانش‌بنیان فناور.»
او ادامه داد: «دسته دانش‌بنیان نوآور که زیر ۵۰ درصد فعالیتشان در حوزه دانش بنیان است برای این نامشان را این گذاشتیم که خیلی از شرکتها محصول خروجی‌شان دانش‌بنیان نیست ولی در فرایند تولیدشان دانش زیادی به کار برده‌اند مثلا ماشین‌آلاتشان را خودشان توسعه داده‌اند. شرکتهای دانش‌بنیان فناور هم شرکتهایی هستند که تمرکز اصلی فعالیتشان فناوری پیشرفته است و انتظار داریم با رشد آنها در آینده ابر شرکتهای فناور داشته باشیم که به شرکتهای پرچمداری فناوری ایران در دنیا تبدیل شوند.» به گفته او در حال حاضر در ایران نزدیک به ۷۰تا ۸۰ تا شرکت بالای هزار میلیارد تومان دانش بنیان وجود دارد که اینها شرکتهای مستعد تبدیل شدن به ابر شرکتها را دارند و میتوانند صادرات دانش بنیان خوبی داشته باشند.
