تب کرونا همچنان داغ است و دولتها همچنان به‌دنبال تحقیق برای شناخت و مهار این پدیده جدید بوده و از طرفی درصدد هستند در کنار حفظ سلامتی شهروندان، اقتصاد کشورشان را نیز از این بحران نجات دهند؛ بحرانی که با شیوع بیماری کووید-۱۹ کلید خورده ، اما هنوز پایان آن مشخص نیست. به هر حال، جهان روزهای کرونایی را پشت‌سر می‌گذارد، در این میان، اخبار و آمارهای مختلفی از گوشه و کنار جهان مبنی بر تاثیر این بیماری جدید بر کسب‌وکارها منتشر می‌شود.
هرچند برخی کسب‌وکارها در این شرایط با رکود مواجه شده‌اند، اما کسب‌وکارهایی هستند که توانسته‌اند از این بحران جان سالم به در ببرند و حتی برخی از آنها این قابلیت را داشته‌اند که شاهد رشد باشند. به هر حال، تغییر سبک شهروندان به آنلاین شدن حاکی از آن است که کسب‌وکارهای اینترنتی جزو آن دسته از کسب‌وکارهایی بودند که توانستند کمتر از شیوع کرونا آسیب ببینند یا حتی منتفع باشند. البته باید در نظر داشت که اگرچه در نگاه نخست، برخی کسب‌وکارها از شرایط جدید منتفع می‌شوند، اما ممکن است به‌دلیل تاثیر منفی شیوع کرونا بر تامین‌کنندگان آنها، این کسب‌وکارها نتوانند از فرصت پیش‌آمده، برای توسعه فعالیت خود استفاده کنند؛ به‌عنوان مثال، به‌دلیل شرایط قرنطینه و افزایش ساعات حضور شهروندان در خانه، ارائه‌دهندگان خدمات ویدئوآنلاین، با افزایش تعداد کاربران و افزایش تقاضا مواجه شده‌اند؛ اما آیا زیرساخت‌ها لازم برای ارائه خدمات آنها، همچون پهنای باند یا زیرساخت‌های ذخیره محتوا، پاسخگوی این میزان از افزایش تقاضا است؟ نکته دیگر، نحوه مواجهه کسب‌وکارها با شرایط جدید است؛ اینکه یک استارت‌آپ یا بنگاه اقتصادی، برای کاهش اثرات منفی شیوع کرونا بر خود، به تعدیل نیرو دست بزند، یا مدل درآمدی خود را تغییر دهد، یا به سمت تعاملات جدید با سایر بازیگران و اجزای زنجیره ارزش خود برود، می‌تواند تاثیر شرایط جدید را برای آن بنگاه یا کسب و کار متفاوت سازد. شناخت رفتار و نیز خواسته‌های کسب‌وکارها(که مهم‌ترین هدف این مطالعه و پیمایش است) به حاکمیت کمک می‌کند تا بتواند سیاست‌های کارآمدتری را برای پایدار ساختن فعالیتهای اقتصادی و نیز کاهش اثرات اجتماعی و اقتصادی شیوع کرونا بر شهروندان و کسب‌وکارها در پیش بگیرد.
سازمان فناوری اطلاعات اخیرا گزارشی منتشر کرده که آمارها و تحلیل نتایج به‌دست آمده از یک پیمایش است. این پیمایش در گفت‌وگوی تلفنی با مدیران حدود ۱۰۰ استارت‌آپ کشور درباره تاثیر شیوع ویروس کرونا بر کسب‌وکار آنها، از میان ۲۰۰۰ شرکت که در سامانه «نوآفرین» ثبت‌نام کردهاند، انجام شده است. در طرح نوآفرین هر شرکت خصوصی و تعاونی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات که کمتر از سه سال از تاریخ ثبت آن گذشته باشد به‌عنوان شرکت‌هایی ذکر شدند که از آنها حمایت می‌شود. این کسب‌وکارهای در حوزه تولید بازی‌های رایانه‌ای، اینترنت اشیا، امنیت اطلاعات و شبکه، امنیت مکان، هوش مصنوعی، هوش تجاری، حمل‌ونقل شهری، پوشاک، تجهیزات پزشکی، فروشگاه اینترنتی، بازاریابی دیجیتال و نرم‌افزارهای کاربردی فعالیت دارند.این گزارش حاکی از آن است که حوزه‌های مربوط به خدمات پزشکی (تولید تجهیزات پزشکی، مشاوره آنلاین و…) بیشترین تاثیر مثبت را از کرونا گرفته‌اند. همچنین حوزه مربوط به خدمات آنلاین، همچون تاکسی اینترنتی و شبکه‌های فروش اینترنتی نیز بیشترین تاثیر منفی را از این وضعیت گرفته‌اند. به عبارت دیگر، ۴۱ درصد کسب‌وکارهای حوزه پزشکی از شیوع بیماری کرونا متضرر شده و ۵۹ درصد نیز منتفع شده‌اند. در حوزه کسب‌وکارهای دیجیتال به گونه‌ای بوده است که تنها ۲۹ درصد منتفع و ۷۱ درصد متضرر شده‌اند. در حوزه خدمات تعداد کسب‌وکارهای منتفع ۱۴ درصد بوده و ۸۶ درصد آسیب دیده‌اند و در نهایت، کسب‌وکارهایی که نیازمند حضور کارکنان بودند، ۲۵ درصد منتفع و ۷۵ درصد آسیب دیده‌اند. براساس آنچه در این گزارش آمده، پزشکی شامل حوزه‌های سلامت، مشاوره آنلاین، تولید تجهیزات پزشکی و غیره، نرم‌افزار شامل تولید و توزیع نرمافزارها و بازی‌های رایانه‌ای و خدمات پشتیبانی و طراحی وب‌سایت و…، تجارت الکترونیک و فروشگاه‌های اینترنتی شامل فروشگاهها و پلتفرمهای تحویل کالا و ارائه‌دهندگان خدمات (تاکسی و…) است.
برای بررسی و سنجش مهم‌ترین دلیل تاثیر منفی شیوع کرونا بر کسب‌وکارها، ۳نکته زیر مورد پرسش قرار گرفت؛ این سوال از شرکت‌هایی پرسیده شد که تاثیر کرونا را بر کسب‌وکار خود منفی اعلام کرده بودند. مهم‌ترین دلیل تاثیرگذاری منفی مربوط به کاهش مشتریان (تقاضا) و درآمدهای ناشی از آن بود. در وهله بعد، کاهش حضور نیروی انسانی و اختلال در انجام عملیات کسب و کار به آنها آسیب زده بود و در نهایت اینکه آنها از اختلال در دسترسی به زنجیره ارزش، شامل خدمت‌دهندگان، پیمانکاران و… آسیب دیدند.
در عین حال، شرکت‌های فعال در حوزه نرم‌افزار اگرچه عموما با عدم حضور نیروی کار در محل، دچار مشکلات نمیشوند، اما بیشترین تاثیر منفی را از «اختلال در دسترسی به زنجیره ارزش، شامل خدمت‌دهندگان، پیمانکاران و…» گرفته‌اند. در نهایت اینکه شرکت‌های فعال در حوزه پزشکی، بیشتر از سایر حوزه‌ها اعلام کردهاند که یا کاهش درآمد نداشتهاند یا کاهش درآمد ناچیزی داشته‌اند. از طرف دیگر، شرکت‌های فعال در حوزه نرم‌افزار بیشتر از سایر حوزه‌ها، کاهش درآمد داشته‌اند.
آمار منتشر شده در این گزارش حاکی از آن است که تنها ۱۸ درصد شرکت‌های موجود، به‌دلیل شیوع کرونا مجبور به کاهش نیروهای خود شده‌اند و بیشترین تعدیل نیرو در حوزه نرم‌افزار بوده است. در این میان کسب‌وکارهای حوزه دیجیتال‌مارکتینگ و فروشگاه‌های اینترنتی و پزشکی کمتر از سایر بخشها تعدیل نیرو داشتند.بخشی از این گزارش به مهم‌ترین هزینه (تعهد) شرکت، در ما‌ه‌های آینده پرداخته است که نشان می‌دهد مهم‌ترین اولویت این شرکتها در این دوران، پرداخت حقوق و دستمزد است. هزینه‌هایی مانند بیمه، اجارهبها، مالیات، بازپرداخت وامها، هزینه‌های بازطراحی ساختارها و فرآیندها برای تداوم فعالیت کسب‌وکار در شرایط جدید (خرید یا ایجاد زیرساخت‌ها و آموزش کارکنان برای دورکاری و…) و تعهد به انجام با اتمام قراردادها با سازمان‌های دولتی یا حاکمیتی به ترتیب در اولویت‌های بعدی قرار دارند.
در این پیمایش ۶۱درصد کسب‌وکارها ادعا کردهاند در صورت تداوم شرایط موجود، کسب‌وکارشان در کمتر از ۳ ماه به‌طور کامل تعطیل خواهد شد. ۶ شرکت دیگر بین ۳ تا ۶ ماه تاب میآورند و ۳۰ شرکت نیز ادعا کردهاند که با منابع موجود تنها تا پایان سال می‌توانند به فعالیت در کسب و کار خود ادامه دهند. همچنین ۴۳ درصد شرکت‌هایی که کمتر از ۳ ماه منابع برای ادامه کسب‌وکار خود دارند، در حوزه نرم‌افزار فعالیت دارند. این آمار در حوزه کسب‌وکارهای دیجیتال مارکتینگ و فروشگاه اینترنتی ۲۰ درصد است.
قسمت نهایی این پیمایش، نظرسنجی از مدیران کسب‌وکارها برای تعیین حوزه‌های اولویتدار جهت دریافت حمایت‌های دولت بود که نشان می‌دهد نخستین حوزه مدنظر صاحبان این اپلیکیشنهای آنلاین خدماتی بودند. اولویت‌های اعلام‌شده از سوی آنها به ترتیب حمل‌ونقل اینترنتی، استارت‌آپ‌های خدماتی و مواد غذایی، استارت‌آپ‌های نوپای زیر یک سال، استارت‌آپ‌های تجارت الکترونیک، ایده‌های تبدیل کسب‌وکار به‌صورت آنلاین و سایرین بود.
